بخشی از مقاله
چکیده
درختان علاوه بر نقش ارزنده ای که در دنیای صنعتی امروز،به عنوان منشا وسایل چوبی،مبلمان، لوازم التحریر، الوار و هزاران محصول دیگر دارند،به منزله ریه های یک شهر،نقش مهمی در تامین سلامت اعضای جامعه و محیط ایفاء می کنند.چرا که به دلیل فعالیت کارخانجات صنعتی،ازدیاد وسایط نقلیه عمومی و فعالیت روزانه آنها در سطح شهرهای بزرگ ،آلاینده ها و گازهای مهلک نظیر دی اکسید کربن در هوای شهرها فزونی یافته و سلامت افرا را تهدید می کند.افزایش بیشتر این آلاینده با کاهش میزان اکسیژن هوا،سلامت گروههای آسیب پذیر نظیر بیماران ریوی و قلبی،سالخوردگان و کودکان را بیشتر تهدید می کند.در چنین شرایطی مساله درخت و درختکاری راه حلی مناسب برای مبارزه با آلودگیهای مذکور به شمار می آید.ایجاد فضای سبز و کاشت درخت در اطراف شهرهای بزرگ می تواند نقش کارخانجات تولید اکسیژن را برای انسانها ایفاء نماید.
به طور قطع داشتن محیطی سالم و امن، زمینه ساز سعادت و کمال انسان در دنیا و آخرت است و انسان در پناه آن می تواند به تربیت جسم و جان خویش بپردازد.شرط داشتن روح سالم،جسم سالم است و داشتن جسم سالم فقط در محیط سالم نمود می یابد و محیط سالم هم با درختکاری و ایجاد فضای سبز حاصل می شود.در چنین محیطی، آواز روحبخش پرندگان، ترنم لطیف جویباران، آهنگ دلربای چشمهساران، صفای سبز سبزهزاران، نسیم لطیف کوهستان،رقص دلنشین درختان و زیبایی شهر و دیار،بر زندگی و حیات انسان آرامش و نشاط می بخشد.بر عکس،آسیب رساندن به محیط زیست و نابودی درختان باعث افسردگی و افزایش بیماریهای روحی و روانی می شود.درختان با جذب تشعشعات خورشیدی،کاهش درجه حرارت هوا و با جذب برگاب از سیلاب جلوگیری کرده با جذب ذرات و گرد و غبار معلّق در هوا در پالایش و تصفیه هوا همچنین در تقلیل سرعت تخریب باد نقش بسیار مؤثری در حفاظت از محیط زیست برعهده دارند.
همچنین با جذب سرب سمی و ازن هوا ،کاهش آلودگی صدا ،افزایش رطوبت نسبی هوا،رها سازی ماده ای به نام فیتونسید در فضا باعث مرگ باکتریها و قارچهای تک سلولی و برخی از حشرات ریز شده و اثر فرح بخشی برروی انسان به جای می گذارند.با تولید اکسیژن و دفع دی اکسید کربن،جذب ترکیبات آلی نیتروژن دار - تولید شده بوسیله آلاینده ها - و تبدیل آنها به اسیدهای آمینه مفید،کاهشخطر سقوط بهمن،جلوگیری از رانش زمین بواسطه ریشه های متراکم ،تامین فراورده های چوبی،تعدیل آب و هوای یک منطقه می توانند محیط اطرافخود را به عنوان تفرجگاه در خدمت انسانها قرار دهند.قرنهاست که آدمی در سایه شاخسار درختان از شدت گرما و تابش خورشید در امان مانده و از میوه های الوان و شیرین آنها بهره مند گشته است. به این ترتیب بهره مندی هایی بیشماری از درختان عاید بشر می شود.
واژه های کلیدی: درختکاری، محیط زیست ،سلامت
مقدمه
درخت یکی از زیباترین مظاهر خلقت و جلوه ای از تجلیات آفریدگار عالم به عنوان نماد آبادانی ، شاخص سبزی و خرمی ، مظهر زندگی، باعث تلطیف هوا ، موجب آسایش و رفاه مردم و صفا و پاکی طبیعت می باشد.درختان با جذب گازهای سمی از جمله دی اکسید کربن و تولید اکسیژن که یکی از اساسی ترین نیازهای حیات انسان و حیوان است به عنوان نبض زمین و مایه حیات انسان و حیوان باعث دوام حیات انسان و سلامت چرخه طبیعت می شود.کمبود درختان و تخریب و نابودی جنگل ها به ویژه در این عصر دود و زندگی ماشینی، موجب انقراض نسل انسان و حیوان خواهد شد.قرنهاست که آدمی در سایه شاخسار درختان از شدت گرما و تابش خورشید در امان مانده و از میوه های الوان و شیرین آنها بهره مند گشته است.
آوای پرندگان که در لابلای شاخسار درختان مأوا گزیده اند روح و جان آدمها را صفا بخشیده و قلب آنها را مملو از خوشی و شادابی نموده است.قلع و قمع کردن درختان، و تخریب جنگل ها، سر برآوردن کارخانه های صنعتی در باغ ها و مزارع و خلاصه تجاوز افسار گسیخته انسان عصر تکنولوژی و ارتباطات، بر حریم طبیعت و محیط زیست، پیامدهای وخیمی در پی خواهد داشت و آسیب های جدی فراوانی بر پیکره محیط زیست وارد خواهد نمود.هم اکنون آلودگی فزاینده هوا در جهان، به گونه ای است که بیماری هایی چون آسم، ضعف اعصاب و روان و مرگ و میرهای ناگهانی ناشی از آن،بسیار شایع شده و آماری سرسام آور به دست می دهد.اهمیت درختکاری به منظور تعدیل آب و هوا،افزایش نزولات آسمانی، جلوگیری از فرسایش، ایجاد محصولات چوبی صنعتی و ... بر کسی پوشیده نیست.
در کشورمان ایران که دارای اقلیم خشک و شکننده ای است،توسعه سطح جنگل ها از طریق درختکاری یکی از اهداف عمده محسوب می شود .درخت نماد آبادانی و شاخص سرسبزی و خرمی، و مظهر زندگی، و باعث لطافت هوا و موجب آسایش و رفاه انسان و صفا و پاکی طبیعت میباشد.به همین خاطر یکی از مواهب و نعمتهای خداوند در آخرت، و یکی از ویژگیهای بهشت و رضوان حقتعالی که در آیات کریمه وروایات شریفه بارها به آن اشاره شده است،درخت میباشد.درختان به عنوان یکی از مهمترین سامانه های حیات بخش بشر،جایگاه انکارناپذیری در تأمین رفاه، آسایش و سعادتمندی جوامع بشری دارند و نه تنها از نظر اقتصادی و پاکیزه نگه داشتن محیط زیست بلکه از نظر اجتماعی و فرهنگی و روانشناسی نیز برای همه انسان ها جایگاه و ارزش ویژه ای دارند.
امروزه با رشد بی رویه شهرها از یک سو و افزایش آلاینده های صنعتی،خودروها، فاصلاب ها و نظایر آنها، محیط زیست به شدت در معرض تهدید است و هر ثانیه بر میزان آلودگی ها افزوده شده و متأسفانه از میزان فضاهای سبز و به خصوص جنگلها کاسته می شود. درخت قرن هاست به عنوان یکی از مهم ترین عناصر زندگی بشر،پیشرفت صنعت و فناوری را موجب شده و منابع تامین کننده محصولاتی نظیر وسایل چوبی،مبلمان،لوازم التحریر - کاغذ،مدادهای متنوع - الوار و هزاران محصول دیگر محسوب می شود از سوی دیگر تحت عنوان ریه های یک شهر نقش مهمی در تامین سلامت اعضای جامعه ایفا می کند.فعالیت کارخانجات صنعتی،ازدیاد وسایط نقلیه عمومی و فعالیت روزانه آنها در سطح کلان شهرها باعث فزونی آلاینده ها و گازهای مهلک نظیر دی اکسید کربن در هوای شهرها شده و با این وضع، سلامت گروه های آسیب پذیر جامعه نظیر بیماران ریوی و قلبی، سالخوردگان و کودکان بیشتر تهدید می شود. در چنین شرایطی،درختان نقش ارزنده ای برای مبارزه با آلودگی های مذکور ایفاء می کنند.
روز درختکاری و هفته منابع طبیعی:
در سالنامه جمهوری اسلامی ایران که الهام گرفته از تعالیم ادبی و دینی می باشد،روز پانزدهم اسفند بنام روز درختکاری و 15 الی 22 اسفند بنام هفته منابع طبیعی نامیده شده است و سالهاست که تحت عنوان هفته منابع طبیعی برنامه های متعدد آموزشی ، اطلاع رسانی و درختکاری اجرا می گردد در روز درخت کاری اغلب مردم و نیز مسئولان کشور با کاشت نهالی تلاش می کنند ضمن تشویق و متوجه کردن سایرمردم به اهمیت درخت و درختکاری، خودشان هم سهمی در گسترش فضای سبز داشته باشند.سازمان خوارو بار جهانی - FAO - روز درختکاری را به عنوان سمبل همکاریهای بین المللی پیشنهاد کرده است. در این روز درخت به نشانه پیوند مجدد با طبیعت به انگیزه نشاندن مظهر بخشنده زندگی بر روی خاک با آرزوی داشتن وجودی با برکت و سخاوتمند در جهان کاشته می شود.
درختکاری نوعی عبادت است
یکی از زیباترین و پرثمرترین نعمت های پروردگار متعال، درخت است که بخش قابل توجهی از نیازهای انسان و سایر موجودات زنده را برآورده می سازد، تا حدی که انسان برای آن نوعی ارزش معنوی قائل است. درختکاری علاوه بر داشتن پشتوانه ای از علایق ملی و سنت تاریخی در ایران، با اعتقادات مذهبی مردم نیز پیوند دارد. کاشتن درخت امری است که اجر اخروی در پی دارد و از حرمت و قداست ویژه ای برخوردار است، تا حدی که کاشت درخت، نوعی عبادت فرض شده و حتی در این باره روایات معتبری از پیامبر اکرم صلی االله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام نقل شده است. اشعار و سخن بزرگان و پیشوایان دینی درختان را از نعمات الهی می دانند چنانچه سعدی شاعر بزرگ ایرانی در این زمینه می گوید:
برگ درختان سبز در نظر هوشیار هر ورقش دفتری است معرفت کردگار
پیامبر صلی االله علیه و آله فرموده اند:
مَن نَصَبَ شَجَرَهً و صَبَرَحِفظِهاعَلی و الِقیامِتُثمِرَکانَعَلَیهاحتّی لَهُءٍیُصابفیکُلﱢمِنشَیثَمَرِها صَدَقَهٌ عِندَااللهِ؛ - - 1 هر کس درختی بکارد و در نگهداری آن بکوشد تا میوه دهد، در برابر هرچه از آن میوه به دست آید، پاداشی نزد خدا خواهد داشت.
ماإلاّمِنکَتَبَرَجُلٍاللﱠهُیَغرِسلَهُ مِنَغَرساًالأجرِ قَدرَ ما یَخرُجُ مِن ثَمَرِ ذلِکَالغَرسِ؛ - - 3 هر که نهالی بکارد، خداوند به مقدار میوهای که از آن درخت به دست می آید، در نامه اعمال او پاداش می نویسد. امام صادق علیه السلام فرموده اند:
رِسُوا وَاللﱠهاِ زرَعُواماعَمِلَ النّاسُ عَمَلاً اَجَلﱠ و لاأطیَبَمِنهُ؛؛ - - 5 کشت کنید و درخت بنشانید؛ به خدا قسم آدمیان کاری برتر و پاکتر از این نکرده اند.درخت، روح سبز حیات:اینکه می گویند با یک گل بهار نمی شود، درباره درختان صادق نیست. وجود هر درخت، سبب پاکی هوا، زیبایی محیط و آرامش خاطر انسان می شود. درختان را باید روح سبز حیات نامید. درختان افزون بر پاکی هوا، در پایداری و تقویت خاک و نیز حفظ آن در برابر عوارضی مانند سیل و نیز تأمین نیازهای غذایی موجودات، نقش بسیار مهمی دارند. فضای سبز، عاملی برای کاهش تنش های روانی است و می تواند تأثیر بسیاری در کاهش اثر آلاینده های محیطی داشته باشد.
فواید ناشی از کاشت درختان:امروزه در محافل علمی و مجامع معتبر دانشگاهی جهان، از جنگل با نام »بستر و زیربنای حیات »نام می برند؛ زیرا این پدیده الهی در پاکی آب و هوا، تأمین بیش از شصت درصد اکسیژن مصرفی جهان، ذخیره سازی آب های زیرزمینی، جلوگیری از بروز انواع فرسایش آبی و بادی، افزایش میزان بارندگی، تعدیل دمای محیط، ایفای نقش ریه در نظام تنفسی شهرها، از بین بردن میکروب ها، تأمین سلامت روح و روان انسان، فراهم آوردن شرایط مطلوب تفریحی و تفرجگاهی، ایجاد زمینه تخیل و تفکر برای هنرمندان، کنترل اشعه خورشیدی، دوام و قوام حیات وحش و... نقشی بسیار مهم، حیاتی و زیربنایی دارد.از سوی دیگر، بروز سیل های سهمگین و تبدیل باران رحمت به باران زحمت و مصیبت، افت سطح آب های زیرزمینی، پر شدن پیش رس مخازن سدها از خاک و دیگر رسوبات آبرفتی، تغییر نامطلوب شرایط آب و هوایی، گسترش کویرها و بیابان زایی در سطوح وسیع، از بین رفتن شرایط مطلوب محیط زیست انسانی، به مخاطره افتادن حیات وحش و...، از عواقب نابودی جنگل ها و مراتع کشور است که باید خطر از بین رفتن آن را جدی گرفت و در راه توسعه و گسترش آن از هیچ کوششی دریغ نورزید.
اهمیت درختان وجنگلها در سلامت محیط زیست
- 1 کنترل آلودگی هوا:درختان مناسبترین وسیله برای تصفیه هوا هستند به ویژه درختان پهن برگ با سطح بزرگ خودشان در این زمینه بسیار موثرند. درختان با تولید اکسیژن و جذب دی اکسید کربن هوا نقش موثری در بهبود شرایط زیست محیطی ایفا می کنند. 30-40 متر مربع از درختان می توان اکسیژن مورد نیاز یک نفر را تامین کند.برخی از درختان از قبیل گردو ، کاج ، فندق ، اوکالیپتوس ،ارس ،بید ،افرا ،زبان گنجشک و داغداغان ماده ای به نام فیتونسید در هوا پخش می کنند که این ماده برای بسیاری از باکتریها و قارچها، تک سلولی ها وبرخی از حشرات نقش کنترل کننده دارد و برای انسان حالت فرح بخش و نشاط آور دارد.
درخت کاج نیز موادی آزاد می کند که بر باکتریهایی مانند استرپتو کوک و باکتری استافیلوکوک اثر سمی و کشنده دارد.برگهای کرکدار ، شاخه ها وتنه درختان با پوسته خشن ، ناخالصی های هوا مانند گرد و خاک ، دود و بوهای ناخوشایند را به خود می گیرند . برگها مستقیما برخی از گازها را جذب می کنند.درختان به خصوص در حاشیه بزرگراهها به وسیله اندامهای خود در جذب میزان سرب هوای منتشره از اگزوز اتومبیلها بسیار موثرند.یکسری از درختان از قبیل افرا،شاه بلوط ،عرعر،غان، ممرز، جوالدوز ،اوکالیپتوس،چنار،صنوبرها ،بیدها،اقاقیا،نمدار،زبان گنجشک،زالزالک،داوید یا نارون برای خاکهای مناطق صنعتی مناسبند .
هوای آلوده سبب تاثیر نامطلوب بر سلامت عمومی و حیات افراد ،جانوران وگیاهان می گردد.جنگل ها به عنوان بزرگترین و مهمترین منبع جذب و ته نشینی آلاینده ها در اکوسیستم های خشکی محسوب می شوند. گیاهان علاوه بر اینکه به طور مستقیم میتوانند آلاینده ها را جذب کنند بلکه از طریق غیر مستقیم نیز با کاهش دما و در نتیجه کاهش مصرف انرژی، از ورود آلاینده ها به اتمسفر جلوگیری می کنند.از عمده ترین فرایندهای گازی که گیاهان می توانند در تقلیل آنها در محیط نقش داشته باشند می توان به دی اکسید کربن،دی اکسید گوگرد،منو اکسید کربن،ازن و ذرات معلق با قطر کمتراز 10 میکرون اشاره کرد.از آنجایی که دی اکسید کربن یکی از عوامل مهم در ایجاد گازهای گلخانه ای و گرمایش جهانی زمین است،مدیریت جنگل های شهری می تواند از طریق جذب آن و در نتیجه کاهش انتشار کربن به اتمسفر بسیار موثر باشد.
به طوری که با کاشتن هر هکتار جنگل 7.5 تا 8.5 تن دی اکسید کربن را می توان از محیط جذب کرد.آلودگی هوا روی همه مجراهای تنفسی از بینی تا اعماق ریهها اثر منفی میگذارد که میتواند علایم خیلی شدید چون برونشیت،آسم و عفونتهای سینوسی را به ویژه برای کودکان و سالمندان در پی داشته باشد.زندگی در محیط آلوده شهر به مفهوم مراجعه بیشتر به پزشک و مراکز درمانی و مصرف داروی بیشتری است.پزشکان باید به جای در انتظار پذیرش بیمار نشستن و تجویز دارو به طور پیوسته روی بهبود شرایط محیط زندگی و ارزش هوای پاک برای سلامت ساکنان شهر تاکید کنند.در در دو دهه اخیر به این طرف هر ساله
