بخشی از مقاله
چکیده:
سرطان یک اصطلاح عمومی، که برای مجموعهای از بیماریهای خطرناک به کار میرود، اطلاق میشود که ممکن است در بخشهای مختلفی از بدن تأثیر بگذاردسرطان دوّمین عامل مرگومیر در دنیا است. درمان انواع سرطانها بسیار پیچیده بوده و کشف داروهای جدید ضد سرطان، با اثربخشی بالا، سمیّت کم که بهصورت انتخابی بر سلولها تأثیر گذاشته و ارزان باشند، از دغدغههای جوامع دارویی دنیا استمعمولاً. از داروهایی که منشأ گیاهی دارند در کنترل و یا درمان سرطانها و سایر بیماریها استفاده میشود. با توجه به اینکه همهی بیماریها بهنوعی به تغذیه انسان مربوط میشوند، گنجاندن مواد غذایی مفیدی که باعث کاهش علائم و درمان این بیماریها میشودامّا. درمان دارویی یکی از پایههای اصلی درمان سرطان هست. گیاهان دارویی ازجمله مهمترین منابع دارویی هستند که مورداستفاده قشر وسیعی از جامعه هستند. در این مقاله گیاهان دارویی که آثار ضد سرطانی آنها در طب امروزی مورد تائید هست، معرفی گردیدهاند. گیاهانی مانند درخت زینتی چینی، زرشک، درخت شادی، پیچ اناری، تاجریزی، آلوئه ورا، چای سبز، شیرینبیان، کتان، سیر، کلم و زعفران در درمان سرطان مؤثر هستند. ازآنجاکه آثار ضد سرطان بسیاری از این گیاهان هنوز موردبررسی دقیق آزمایشگاهی قرار نگرفته است و با توجه به پتانسیل این گیاهان برای استفاده در درمان سرطانهای گوناگون، پژوهشهای آزمایشگاهی و بالینی بیشتری در این زمینه موردنیاز هست.
واژگان کلیدی: سرطان، شیرینبیان، گیاه دارویی، زرشک، درمان.
مقدمه
سرطان چیست؟
سرطان یک اصطلاح عمومی است، که برای مجموعهای از بیماریهای خطرناک به کار میرود، اطلاق میشود که ممکن است در بخشهای مختلفی از بدن تأثیر بگذارد. این بیماریها بهوسیله شکلگیری سریع و کنترل ناپذیر سلولهای غیرعادی مشخص میشوند، که ممکن است برای تشکیل یک تومور یا غده باهم یک توده را تشکیل داده و موجب رشد غیرطبیعی در قسمتهای دیگر بدن شوند. اگر این پروسه متوقف نشود، ممکن است تا زمانی که موجب مرگ یک اندام شود، پیشرفت کند. سرطان بیماری هولناکی است، بنابراین هر راهحل کاربردی برای مبارزه با این بیماری برای سلامتی عمومی مهم و حائز اهمیت است. سرطان گروهی از بیماریهایی است که مشخصه آن رشد غیرطبیعی سلول هست. بیش از صد نوع مختلف سرطان وجود دارد، که بهوسیله نوع سلولهایی که مبتلا میشوند، طبقهبندی میشود . - Sharma et al., 2011 -
شکل اصلی درمان سرطان در میان انسانها اغلب بهصورت جراحی، رادیوتراپی و دارویی بر پایه شیمیایی است. عوامل درمان دارویی اغلب یک تسکین موقتی از علائم بیماری، طول عمر و گاهی بهبودی کامل را موجب میشوند. در سالهای اخیر تلاشهای بسیاری برای داروهای ضد سرطانی بالقوه بهکاررفته است. تعداد زیادی از عوامل درمان دارویی علیه سرطان شناسایی و ساختهشده است اما اثرات جانبی زیادی دارند. یک داروی آنتی کنسر موفق باید سلولهای سرطانی را بدون اینکه موجب آسیب شدید به سلولهای طبیعی شود، آنها را بکشند و یا ناتوان سازد. این هدف برای محقق شدن مشکل و شاید هم غیرقابل ممکن باشد؛ و چرا یک بیمار سرطانی وقتی تحت درمانهای شیمیایی قرار میگیرد بهطور مکرر دچار عوارض جانبی ناشی از این داروها میشود . - Tyler, 1994 -
دلیل ایجاد سرطان چیست؟
علم طب جدید اغلب دلیل سرطان را تغییر در DNA میداند، که کنترل طبیعی تحت رشد سلولی، بلوغ و مرگ سلول را کاهش و یا از بین میبرد. این تغییرات بیشتر در افرادی که از قبل زمینه ژنتیکی و یا در افرادی که بهوسیله ویروسهای خطرناکی مانند ویروسهای کبدی که منجر به سرطان کبد میشود و یا ویروس HIV آلوده هستند، اتفاق میافتند. علیرغم گرایش و یا پیشزمینههای ژنتیکی و یا عوامل ویروسی که ممکن است، ریسک ابتلا به سرطان را ترغیب کند، اغلب در معرض عوامل شیمیایی سرطانزا شامل عواملی که در طبیعت یافت میشوند و یا پرتودرمانی شامل پرتوهای کیهانی و زمینی قرارگرفتهاند، همچنین سیستم ایمنی ضعیف بدن که در از بین بردن سلولهای سرطانی در همان مراحل اولیه ابتلا به سرطان ناتوان است،
میتواند عوامل مضاعفی در بروز سرطان شود. ضعف ایمنی ممکن است سالها بعد از مصرف مواد شیمیایی و یا در معرض پرتودرمانی قرارگرفته، به وجود آید. برگ خریدهای دیگر از قبیل سیگار، مصرف الکل، کافئین زیاد و دیگر داروها و تابش نور آفتاب میتواند موجب ضعف ایمنی بدن در برابر ابتلا به سرطان شود و به دنبال آن سلولهای سرطانی تقسیم میشوند. . - McNutt, 1995 - انواع سرطانها سرطانهای خون سیستم لنفاوی، سرطانهای پوست، سرطانهای سیستم گوارشی، سرطانهای سیستم ادراری، سرطانهای زنان شامل سرطان سینه، سرطان تخمدان و ...، سرطانهای متفرقه مانند سرطان استخوان، سرطان تیروئید. تاریخچهای از طب گیاهی در ایران و جهان در دوران هخامنشی طب گیاهی در ایران گسترش چشمگیری داشت و علاوه بر تجربیاتی که در کشور بهدستآمده بود،
از یافتههای یونانیان هم استفاده میشد. پس از ظهور اسلام و افزایش شوق آموختن در ایرانیان، دانش طب گیاهی نیز پیشرفت چشمگیری یافت. بهعنوانمثال در شده است و این کتاب نزدیک به چهارصد سال در دانشکدههای پزشکی اروپا تدریس میشد. در اوایل قرن بیستم پیشرفت علم شیمی منجر به توسعه صنعت داروسازی و تهیه داروهای شیمیایی گشت و از آن زمان به بعد هرروزه داروهای شیمیایی جدیدی بهوسیله دانشمندان ساخته و به بازار عرضه میشود.
فراوردههای طبیعی بهویژه هزاران سال است که برای درمان بیماریهای گوناگون استفاده میشوند. استفاده از گیاهان خاکی بهعنوان دارو از زمانهای قدیم در مصر، چین، هند و یونان رایج بوده و ماده مؤثره تعداد زیادی از داروهای امروزی نیز از آنها مشتق شده است. اولین نویسندگان 2600 سال قبل از میلاد مسیح استفاده از گیاهان را بهعنوان مصرف دارویی گزارش کردهاند - Samuelson, . - 1994 Eberspapyrus بزرگترین داروساز مشهور مصری بیش از 700 دارو را به ثبت رسانده و تاریخچه داروهای گیاهی مصر را از 1500 سال قبل از میلاد مسیح به ثبت رسانده است، همچنین MateriaMedica چینی بیش از 600 گیاه دارویی را توصیف و اولین گزارشها خود را حدود 1100 سال قبل از میلاد مسیح به ثبت رسانده است . - Cragg, 1993 -
استفاده از گیاهان در درمان سرطانها دارای تاریخچه طولانی است که بیش از 3000 گونه گیاهی که در درمان سرطان استفاده میشوند، گزارششدهاند. این مسئله که بالغبر %60 عوامل مفید ضد سرطانی رایج از منابع طبیعی مانند گیاهان، موجودات زنده دریایی و میکروارگانیسمها مشتق میشوند، بسیار حائز اهمیت است . - Cragg, 2005 - فیتوکمیکالها برای محافظت و ایمنی در برابر بسیاری از بیماریهای مزمن مانند بیماریهای قلبی عروقی، چاقی، دیابت و انواع کنسرها پیشنهاد شدند، که برای حفاظت از ابتلا به سرطان با رژیم ضمنی از فیتوکیمیکالها احتمال بروز سرطان تا %20 کاهش پیدا مییابد. ترکیباتی که مسئول خاصیت دارویی هستند،معمولاً متابولیت-های ثانویه هستند.
فراوردههای طبیعی گیاه نقش فعالی را در تولید تعداد قابلتوجهی از ترکیبات دارویی در برنامه کشف داروها ایفا میکننداخیراً. در گزارشها مطبوعات اعلامشده است که %49 از 877 ملکولهای کوچک که بهعنوان داروهای جدید در سالهای 1981 و 2002 معرفیشدهاند، یاکاملاً از محصولات طبیعی حاصلشدهاند و یا بهصورت نیمه مصنوعی و یا بهطور مصنوعی بر پایه مدلهای فراورده طبیعی بهدستآمدهاند . - Kaur et al., 2011 -
اجزای سازنده گیاهی در داروهای گیاهی برای درمان سرطانها از گیاهان مشتق میشوند که در دستورالعملها و یا فرمولهای مختلفی برای افزایش فعالسازی ایمنی سلولهای بدن مورداستفاده قرار میگیرند. این فرمولها به بدن جهت مقابله با سرطانها بهطور مؤثر و کارآمدی کمک میکند و موجب کاهش اثرات جانبی سمی ناشی از شیمیدرمانی و پرتودرمانی، که مراحل درمانی سرطانها هستند، میگردد . - Sakarkar & Deshmukh, 2011 - درواقع مولکولهای مشتق شده از منابع طبیعی که محصولات طبیعی نامیده میشوند، شامل گیاهان و موجودات زنده دریایی و میکروارگانیسمها نقش برجستهای را در بهبود توسعه داروهای سنتی برای درمان اغلب بیماریهای بشر دارند . - Cragg, 2005 -
