بخشی از مقاله
چکیده
سعدی یوسف یکی از شاعران سرشناس معاصر عراق است که اشعارش سرشار از عشق به عراق، عواطف انسانی و طنین پایداری است؛ او ملت عراق را به پایداری در برابر هر ظلم و ستمی فرا میخواند،با بازگویی جنایتهای صدام و آمریکاییها، آنان را محکوم کرده، و آمریکاییها را خونخوارانی معرفی میکند که از خون عراقیها تغذیه میکنند. سرودههای پایداری این شاعر مختص به عراق نیست بلکه وی به تشویق همهی کشورهای مسلمان میپردازد و هرگز موضوع فلسطین را فراموش نکرده، و جهادشهادت را تنها ضامن بقای آن کشور و دیگر کشورهای عربی مسلمان میداند.
شاعر مضامین پایداری را در شعر خود به دو روش مستقیم و غیر مستقیم بازگو میکند و آنگاه که روش غیر مستقیم را برای بیان مقاصد خود به کار میگیرد از نمادهای مختلفی چون کلب - سگ - ، حمام - کبوتر - ، ذئب - گرگ - ، خنزیر - خوک - ، حجر، مطر، لیل و ریح - باد - و اسطورههایی مانند امام حسین - ع - ، حضرت مهدی - ع - ، حضرت مسیح - ع - و صلاح الدین ایوبی بهره میبرد. مقالهی حاضر بر پایه روش توصیفی تحلیلی به تبیین افکار و آرای سعدی یوسف پیرامون مباحثی چون تحدی، امید، انعکاس رنج مردم، دعوت به همبستگی دینی، آمریکایی ستیزی، عشق به وطن، مرثیه بر شهدا، انترناسیونالیسم اسلامی، بیان مصائب غربت، انعکاس جنایات دشمن، اعتراض به پذیرش ذلت و تشویق به پایداری میپردازد.
کلید واژهها: شعر، پایداری، سعدی یوسف، عراق.
- 1 مقدمه
ادبیات مقاومت معمولا به آثاری اطلاق میشود که تحت تاثیر شرایطی چون اختناق، استبداد داخلی، نبود ِآزادایهای فردی و اجتماعی، قانون گریزی، قانون ستیزی با پایگاههای قدرت، غصب و غارت سرزمین و سرمایههای ملی و فردی و ....شکل میگیرد. بنابراین جان مایه این آثار مبارزه با بیداد داخلی یا تجاوز بیرونی در همه حوزهای سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و ایستادگی در برابر جریانهای ضد آزادی است. - حسام پور، - 121:1387 شعر پایداری شامل اشعاری میشود که نتیجه همراهی و همدلی میهنی و یا قومی در برابر هرگونه تجاوز طبیعت بشری است، و گاهی علاوه بر جنگ فرایندهای عام دیگری را نیز در زندگی بشری در برمیگیرد، اما موضوع اصلی و اساسی شعر پایداری، ایستادگی در برابر تهاجم و حمله به مهاجم است که در هر اندیشه و اعتقادی قابل بحث و بررسی است.
شعر مقاومت واکنشی در برابر وعدههای دروغین بیگانگان و مقابله با آنها در برابر ظلمی است که به ملت روا میدارند. »خانم باربارا هارلو« استاد دانشگاه تگزاس آمریکا مینویسد: »شعر مقاومت واکنش جمعی را در برابر سلطه ظلم بسیج میکند، شعر مقاومت شعری پویا بوده که میتواند کانالی برای انتقال حرفهای ستمدیده به ستمگر باشد، شعر مقاومت بر خلاف قواعد مرسوم ادبی غربی است، چرا که ازحصار شخصی بیرون می¬آید و پیامی جهانی می-یابد. - «روشنفکر، - 139 :1386 سعدی یوسف، این شاعر مبارز عراقی از دوران نوجوانی حامی طبقهی فقرا و دهقانان بود و به خاطر فعالیتهای سیاسیاش، آوارگی، زندان و سختیهای بسیاری تحمل کرد، امری که بر آرا و افکارش تاثیر بسیاری گذاشت و بنمایهی غالب اشعارش را سرشار از مفاهیم مقاومت کرد؛ شعرهای پایداری شاعر، به تقویت روحیهی مقاومت مردم عراق در برابر صدام و حمله آمریکا و دیگر متجاوزان میپردازد تا بتوانند عراق را نجات دهند و به جایگاهی که شایسته مردمانش هست برسانند.
-1- 1 پیشینهی تحقیق
سعدی یوسف شاعر مبارز عراقی مورد توجه پژوهشگران زیادی قرار گرفته است. از او تا کنون چهار دیوان شعر چاپ شده است. درباره آثار و اندیشههای شاعر کتابها و مقالات متعددی نگاشته شده که میتوان به دو کتاب »المرآه و الناقده« - سمیر خورانی، - 2007 و »دراسه تحلیلیه شعر سعدی یوسف« - امتنان صمادی، - 2001 و مقالههای »متناقضنما در شعر سعدی یوسف، درویش و امل دنقل« - روحاالله صیادی نژاد، مجله زبان و ادبیات عربی، شماره دوم - ، » اللون بین الرمانسیه و الواقعیه دراسه فی شعر سعدی یوسف و سپهری« - علی سلیمی، مجله الجمعیه العلمیه الأیرانیه للغه العربیه و آدابها، العدد«23درنگی در بنمایههای ادب پایداری در شعر سعدی یوسف شاعر معاصر عراق عبدالاحد غیبی، نظری، خوشنفس 2235❑و » آهنگ سفید در شعر سعدی یوسف« - عباس گنجعلی، دوفصلنامه علمی پژوهشی نقد ادب معاصر عربی، شماره هفت - اشاره کرد.
-2گذری بر زندگی سعدی یوسف
سعدی یوسف از بازپسین بزرگان شعر امروز عرب است که در سال - 1934م - در بصره جنوب عراق دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدائی را در ناحیه »ابوالخصیب« از توابع بصره و آموزش متوسطه را در زادگاه خود به پایان برد، و سپس به دانشسرای عالی راه یافت. از جوانی به فعالیتهای سیاسی گرایش داشت. از چپگرایان سازش ناپذیر بود و چندی به زندان افتاد و دچار محرومیتها شد. سالها نیز ترک وطن کرد، و مدتی در الجزایر مقیم بود. سالی چند هم در لبنان به سر برد. در مقاطعی نیز به عراق بازگشت، اما از 1990 - م - در پاریس اقامت کرد. - صماذی، - 15-20 :2001 سعدی یوسف پس از نضج تثبیت در دهه شصت از ارکان مسلم شعر امروز عرب شد، و در دهه هشتاد از پدیدههای نادر و تأثیرگذار شعر معاصر عربی شناخته شد. هنر بیمانند او شعریت بخشیدن به سادهترین اتفاقات و اشیاءدقت وصف ناپذیر در ظریفترین جزئیات و رخدادهای طبیعی است از این حیث او را همسان و تحت تأثیر »یانیس ریتسوس«، شاعر بزرگ یونانی، میدانند.
او علاوه بر شاعری، به ترجمهی آثار شاعران جهان دست یازیده و مجموعا نزدیک به چهل دفتر اعم از شعر، درام منظوم و منثور وترجمه شعر منتشر کرده است. - اسوار، - 619 :1381 تا کنون نزدیک به بیست مجموعهی شعری از خود به جا گذاشته است که از آن میتوان به »دزدان دریای1954 م«، »ترانههای که برای دیگران نیست 1975م«، »قصاید پاریس 1992م«، »ساعت واپسین«، »بهشت از یافته گان«، »تمامی شب ها«، »به دور از آسمان نخستین«، »ساعات اخیر1977 م«، »ستاره و خاکستر 1960 م«، »شعرهای مرئی«، »همه شبها«، »پایتخت کهنسال« اشاره کرد. - معجم البابطین، - 520 /2 :2002
– 3 بنمایههای ادب پایداری در شعر سعدی یوسف
- 1 - 3 تحدی و مبارزه طلبی
تحدی در لغت از ریشه »حدو ، حداء و حدی« گرفته شده است. - ابن جوز، - 250 :1404 و به معنی دعوت نمودن دشمن به نبرد و پیروزی بر اوست. - باقلانی، بیتا: - 180 و همچنین به معانی قصد و آهنگ چیزی کردن، و درخواستی برای رقابت که هدف از آن به عجز درآوردن طرف مقابل باشد نیز
