مقاله در مورد خواص گیاهان دارویی تربت جام

بخشی از مقاله

خواص گیاهان دارویی تربت جام

آرتیشو «داروئى»
کلیات گیاه شناسی

آرتیشو گیاه بومی مناطق مرکزی مدیترانه است ولی در حال حاضر در بیشتر نقاط معتدل دنیا کشت می شود . رومی ها در حدود 2000 سال پیش این گیاه را پرورش می دادند و بعنوان سبزی در سالاد استفاده می کردند .آرتیشو در قرن شانزدهم در انگلستان و فرانسه برده شد و سپس در قرن نوزدهم در آمریکا کشت شد . اکنون کالیفرنیا و سواحل اقیانوس آرام مرکز کشت آرتیشو می باشد . کلمه Artichoke از کلمه ایتالیایی Articicco مشتق شده که بمعنی میوه کاج می باشد و آرتیشو هم مانند میوه کاج است است چند ساله درای ساقه ای راست که ارتفاع آن بحدود یک متر می رسد . برگهای آن پهن و دراز مانند برگهای کاهو است که برنگ سبز تیره است . در انتهای ساقه میوه آن که بشکل میوه کاج یا سیب فلس در است مشاهده می شود .گلبرگهای آن ضخیم و گوشتی بوده و انتهای گلبرگها ضخیم تراست که مصرف خوراکی درد . برای خرید آرتیشو دقت کنید که برگها با نشده و سفت و سبز باشد . هنگامیکه برگهای آرتیشو قهوه ای است نشان دهنده کهنه بودن آن می باشد . فصل آرتیشو معمولا ماههای فرودرین و اردیبهشت ( آپریل و می )است .

ترکیبات شیمیایی:
برگهای خوردنی آرتیشو در اینولین ، اینولاز و ماده ای تلخ بنام سینارین Cynarine
می باشد . سینارین خاصی زیاد کننده ترشحات صفرارا درد و علت صفرا بری آرتیشو داشتن این ماده است . در صد گرم آرتیشو پخته مواد زیر موجود است :
انرژی 14 کالری
پروتئین 1/5 گرم
آب 86 گرم
مواد چرب 0/1 گرم
مواد نشاسته ای 5 گرم
کلسیم 22 میلی گرم
فسفر 40 میلی گرم
آهن 0/6 میلی گرم
سدیم 30 میلی گرم
پتاسیم 0 25 میلی گرم
ویتامین آ 40 واحد بین المللی
ویتامین ب 1 0/04 میلی گرم
ویتامین ب 2 0/02 میلی گرم
ویتامین ب 3 0/6 میلی گرم
ویتامین ث 5/2 میلی گرم

آقطی سیاه «داروئی
کلیات گیاه شناسی
آقطی سیاه که در همدان انگور کولی نامیده می شود از زمانهای قدیم مورد مصرف مردم بوده و از آن برای رفع امراض مختلف مانند دفع بلغم و صفرا استفاده می کرده اند . آقطی سیاه که خمان کبیر نیز نامیده می شود درختچه ای است که ارتفاع آن در نواحی مساعد

به 10 متر می رسد .

این درختچه معمولا در کنار جاده ها و حاشیه جنگل ها و در نواحی مرطوب و سایه در می روید . برگ آهای آن سبز رنگ ، بیضوی ، دندانه دار ، بیدره و مرکب از 5-7 برگچه می باشد اگر برگها شکسته و مالش داده شود بوی بدی از آن متصاعد می شود . گلهای آن سفید و خوشه ای است که در اواخر بهار ظاهر می شود . میوه آقطی سیاه گوشتی ، ریز مانند انگور و برنگ آبی سیر می باشد . قسمت مورد استفاده این درختچه گل ، برگ و پوست داخلی ساقه آن است . آقطی سیاه در ایران در نواحی آذربایجان و همدان می روید.

ترکیبات شیمیایی:
پوست این درختچه و برگ آن درای موادی مانند ساو بوسین Sambucine سامبو نیگرین Sambunigerine ، کولین ، سیکوتین Cicutine و مقدر کمی نیترات پتاسیم می باشد . د گلهای آن الدرین Elderine و مقدر کمی اسانس وجود دارد . میوه آقطی سیاه درای کریزان تمین Chrysanthemin ، مواد قندی ، اسانس ، صمغ ، اسید والزیانیک و اسید استیک می باش .

اسطوخودوس «داروئی»
مقدمه
اسطوخودوس (Lavandula) در بیشتر نقاط دنیا به حالت خودرو می‌روید مخصوصا در جنوب فرانسه ، مناطق مدیترانه و در تورنتو به مقدر زیاد وجود دارد و بسته به شرایط محیط و خاک به انواع مختلف ظاهر می‌شود. اسطوخودوس گیاهی است چند ساله به ارتفاع حدود نیم متر با برگهای متقابل ، باریک ، دراز سبز رنگ و پوشیده از کرکهای سفید پنبه‌ای.

گلهای آن به رنگ بنفش و به صورت سنبله می‌باشد. قسمت مورد استفاده این گیاه ، گلها و سرشاخه‌های گلدار آن است. اسطوخودوس بوی بسیار مطبوعی دارد. طعم آن تلخ است و به علت بوی مطبوع آن در عطر سازی مصرف می‌شود. اسانس اسطوخودوس که از تقطیر گل و سرشاخه‌های گلدار این گیاه بدست می‌آید مایعی است زرد رنگ یا زرد مایل به سبز که دارای بوی مطبوعی است.

ترکیبات شیمیایی
اسانس اسطوخودوس دارای حدود 40 درصد استات لینالیل است همچنین در آن ترکیباتی نظیر اسید بوتیریک ، اسید پروپیونیک و اسید والریک ، لینالول آزاد و ژرامبول وجود دارد.
انار «داروئی»
مقدمه
انار یکی از میوه‌هایی است که از قدیم وجود داشته است حتی در کتاب مقدس چندین بار نام آن ذکر شده است. هومر شاعر معروف یونان در کتاب خود (اودیسه) از آن نام برده است. معروف است که حضرت سلیمان باغ بزری پر از درختهای انار داشته که به ان عشق می‌ورزیده است. درخت انار بومی ایران و مناطق مجاور آن است . کلمه انگلیسی Pomegranate از زبان یونانی مشتق شده که به معنی سیب با هسته‌های زیاد می‌باشد.
انار درخت کوچکی است که ارتفاع آن تا 6 متر می‌رسد و در مناطق نیمه گرمسیری می‌روید. شاخه‌های آن کمی تیغ‌دار و برگهای آن متقابل ، شفاف و ساده است. گلهای انار درشت به رنگ قرمز اناری ولی بی‌بو می‌باشد. میوه آن کروی با اندازه‌های مختلف دارای پوستی قرمز رنگ و یا زرد رنگ می‌باشد. رویهمرفته در حدود بیست نوع مختلف انار در دنیا موجود است.

مشخصات گیاهشناسی
انار Punica Granatum درختچه‌ای است خزان‌دار که البته در نواحی گرم و مرطوب با زمستانهای معتدل همیشه سبز است و حداکثر ارتفاع آن به 6 متر هم می‌رسد. لازمه میوه‌دهی در انار تابستانهای گرم و پاییز طولانی و خشک است. پایه کروموزومی انار 8=x و تعداد

کروموزوم آن 16 است. انار گیاهی است یکپایه و گرده‌ها ، مادگی خود را به راحتی بارور می‌کنند. البته گرده افشانی بین گلها توسط باد و حشرات نیز میسر است. گلها بعد از 3 یا 4 سالگی درختچه روی سیخکها ظاهر می‌شوند. دارای دمگل کوتاه به رنگهای سرخ ، زرد و یا سفید با پهنای 2 سانتیمتر می‌باشند.
گلهای انار دارای 4 تا 8 کاسبرگ چرمی که در بالای میوه قرار دارد و تعداد زیادی پر

چم با تخمدان تحتانی یا نیمه تحتانی است. کاسه گل ارغوانی رنگ و پایاست و گلبرگها مچاله هستند. میوه انار سته دارای پوست چرمی است. تقریبا کروی شکل به همراه کنجهای فراوان است. برگهای آن ساده ، کامل و بدون استیپول است طرز قرار گرفتن برگها بر روی شاخه متفاوت است و به سه فرم متقابل ، منفرد و فراهم مشاهده می‌شوند. شاخه‌ها کوچک ، زاویه‌دار ، خاردار بدون کرک با پوست سفید رنگ تا خاکستری ، شکل مختص به خود را دارا هستند. عمق ریشه‌های انار زیاد است و با گسترش عمودی 1.5 متر گسترش افقی 2.5 تا 3 متر می‌باشد.

ترکیب شیمیایی
پوست انار دارای تانن و آلکالوئیدهای مختلف است. اولین آلکالوئیدها که از پوست انار استخراج شده بوسیله Tanret شناخته شده‌اند. تانره از پوست انار آلکالوئیدهای Pelletierine چپ گرد) ، ایزوپله تیرین (خنثی) و متیل پله تیرین (راست گرد) را به صورت مایع و آلکالوئید دیگر به نام پزودوپله تیرین را به صورت کریستالیزه مجزا کرده و بدست آورده است. پله تیرین و ایزوپله تیرین مانند Conicine از مشتقات پی پریدین می‌باشند و فقط زنجیر طرفی پروپی لیک ، کونی‌سین جای خود را به یک زنجیر آلدهیدیک داده است.
در متیل پله تیرین زنجیر طرفی به جای زنجیر آلدهیدیک دارا یک عامل ستنی است و باید به این نکته توجه داشت که این جسم شبیه هیگرین بتا موجود در کوکا است. پزودوپله تیرین دارای ساختمان کاملا متفاوتی است و از این نظریه به Tropinone نزدیک می‌شود و تروپی نن ، ستن تروپانول است که عبارت است از- N.Methyl Granatonine و این شباهت و نزدیکی درخواص فارما کودینامیک این مواد نیز مشاهده می‌شود. از احیای پزودوپله تیرین یک الکل همولگ تروپانول بدست می‌آید و از این الکل نیز می‌توان مانند تروپانول مشتقات میدریاتیک و مشقات آنستزیک بدست آورد.

بابونه «بابونه»
مقدمه
بابونه Matricaria chamomilla گیاهی است دائمی و کوچک به ارتفاع تقریبا 30 سانتیمتر دارای بویی معطر که در چمنزارها و اراضی شنی می‌روید. ساقه آن به رنگ سبز مایل به سفید ، برگهای آن کوچک متناوب و دارای بریدگیهای باریک و نامنظم و پوشیده از کرک است . گلهای آن مجتمع در یک طبق که بطور منفرد در انتهای ساقه گل دهنده در تابستان ظاهر می‌شود. در هر طبق گلهای سفید در اطراف و گلهای زرد در قسمت وسط قرار دارند.

ترکیبات شیمیایی
گلهای بابونه دارای اسانس روغنی آنته‌مین (Anthemin) ،‌ تانن ، فیتواسترول و همچنین ماده‌ای تلخ به نام اسید آنته‌میک Anthemique Acid می‌باشد.

بادام «داروئی»
مقدمه
درخت بادام به بلندی 8 متر می‌رسد. درختی است زیبا که از زمانهای قدیم در نواحی مرکزی و غربی آسیا مخصوصا افغانستان و ایران ، سوریه و فلسطین پرورش می‌یافته است. ریشه درخت بادام بسیار قوی است. این درخت می‌تواند حتی با کمی رطوبت نیز رشد کند. برگهای آن بیضی ، باریک ، نوک تیز و به رنگ سبز می‌باشد. گلهای آن بسیار زیبا و به رنگ صورتی است. در اوایل بهار شکوفه‌های بادام ظاهر می‌شود. دو نوع بادام وجود دارد: بادام شیرین و بادام تلخ. میوه درخت بادام به صورت شفت می‌باشد که قشر خارجی آن سبز رنگ و پوشیده از کرک است که در داخل آن بادام با پوست سخت وجود دارد.

در ابتدای تشکیل میوه پوشش خارجی سبز رنگ و گوشت‌دار است که پوشیده از کرک است و رشد نکرده که آنرا چغاله بادام می‌نامند که دارای خواص مخصوص می‌باشد. پس از رسیدن بادام به تدریج پوشش خارجی سبز رنگ خشک شده و پوست آن نیز سفت و سخت می‌شود و مغز بادام در داخل آن رشد کرده و آماده استفاده می‌شود. مغز بادام بیضی شکل و مسطح بوده که یک طرف آن نوک تیز است. مغز بادام در داخل پوسته نازک قهوه‌ای رنگی می‌باشد که می‌توان آنرا به کمک آب گرم از آن جدا کرد که مغز بادام سفید رنگ در داخل آن است. مغز بادام شیرین و طعم ملایم و خوشمزه‌ای دارد و به سهولت از بادام تلخ تشخیص داده می‌شود. از کلیه قسمتهای درخت بادام شیرین مانند شکوفه ، برگ و میوه آن استفاده طبی می‌شود.
ترکیبات شیمیایی
بادام شیرین دارای 50 تا 55 درصد و بادام تلخ دارای 40 تا 45 درصد روغن می‌باشد. بادام همچنین دارای 25 درصد مواد سفیده‌ای و دیاستازی به نام امولسین (Emulsine) ، قند ، صمغ ، موسیلاژ و مواد معدنی می‌باشد بادام تلخ دارای ماده مخصوصی ( 1 تا 3 درصد ) به نام آمیگدالین (Amygdlin ) می‌باشد که از اثر آب بر روی این ماده اسید سیانیدریک و آلدئید بنزوئیک (Aldehyde benzoic) و گلوکز حاصل می‌شود. اسانس بادام تلخ (آلدئید بنزوئیک ) در عطر سازی بکار می‌رود و همچنین از آن رنگ سبزی به نام مالاشیت Malachite درست می‌کنند. اسانس بادام تلخ به دلیل اینکه دارای اسید سیانیدریک است کمی تلخ می‌باشد.

تخم کتان «داروئی»
کلیات گیاه شناسی

امروزه گیاه کتان در منطقه وسیعی از اروپا و آسیا می روید . ازاین گیاه استفاده های زیادی بعمل می آید . از الیاف آن برای یافتن پارچه استفاده می شود . پارچه کتان برای البسه مخصوصا در تابستان نوعی مناسب بشمار می رود . کتان گیاهی است که از قدی الایام شناخته شده و بکار میرفته است . حتی پرورش آن در مصر در حدود پنج قرن قبل از میلاد مسیح معمول بوده است .
ترکیبات شیمیایی
از دانه های کتان در اثر فشار و بدون حرارت دادن روغنی بدست می آید

که به روغن کتان برای اینکه با روغن برزک اشتباه نشود) نامیده می شود .
خواص داروئی: روغن تخم کتان علاوه بر داشتن Omega-3 دارای ویتامین E نیز می باشد و حتی اگر بمقدار بیش از احتیاج ( یک قاشق چایخوری در روز ) مصرف شود عوارض جانبی نخواهد داشت .خاصیت مهم دیگر روغن کتان اثر ضد تورم آن می باشد . میگرنهای دردناک را شفا دادنه و عادات ماهانه دردناک را از بین می برد .مطالعات جدید نشان داده است که روغن تخم کتان حتی می تواند مصونیت بدن را در مقابل بیماریها بالا ببرد . استفاده از این روغن از سرطان جلوگیری می کند . تخم کتان بعلت داشتن موسیلاژ زیاد نرم کننده بسیار خوبی است و در رفع یبوست می توان از آن استفاده کرد .

بدین منظور باید تخم کتان را روی زبان ریخت و با مقدری آب آنرا بدون جویدن بلعید و یا می توان تخم کتان را در آب خیس کرده و صبح ناشتا خورد .دم کرده تخم کتان نیز معجزه گر است . دم کرده آن علاج بیماریهای مجاری ادرار ، زخم معده و وروم روده ، یبوست ، ورم مثانه ، سنگ کلیه ،سرفه، دردهای پریود و حتی مرض قند می باشد . می توان تخم کتان را با مقداری آب جوشانید و سپس جوشانده آنرا در داخل وان حمام ریخت و در آن دراز کشید . خارش پوست را فورا از بین می برد .

تمبر هندی «داروئی»
کلیات گیاه شناسی

تمبر هندی که از Tamaria Hindi مشتق شده و به معنای میوه هندی می باشد . تمبر هندی درختی است بلند که منشا آن از هند و آفریقای شمالی بوده است ولی امروزه در بیشتر مناطق گرمسیر دنیا پرورش می یابد .برگهای آن متناوب و مرکب شامل 10 تا 20 جفت برگچه فشرده و نزدیک بهم است . گلهای آن به رنگ زرد مایل به قرمز و به شکل خوشه در انتهای ساقه ظاهر می شود .میوه آن شبیه باقلا به شکل غلاف و نیام و با کمی خمیدگی است . این غلاف به طول 10 سانتیمتر می باشد که در آن بین 3 تا 10 دانه قرار درد . برای تهیه تمبر هندی ها میوه ها را شکافته و قسمت گوشتدار آنها را با هسته بیرون آورده و خشک می کنند . خشک کردن تمبر هندی طرق مختلفی درد و در هر منطقه فرق می کند . مثلا در جزایر آنتیل قسمت گوشتدار آنرا در ظرف بزرگی که دارای شربت غلیظی در حال جوش است وارد می کنند تا شربت در منافذ میوه نفوذ کرده و آنرا حل کند .

ترکیبات شیمیایی
قسمت گوشتدار میوه دارای کمی قند و پکتین و همچنین اسید سیتریک ، اسید مالیک ، تارتارات و اسید پتاسیم می باشد . در پوست درخت تمبر هندی مقدری تانن وجود دارد . سرشاخه های جوان و سبز این درخت دارای مقدار زیادی ویتامین های گروه B می باشد.
خواص داروئی: تمبر هندی از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است .
1. خوردن تمبر هندی باعث پائین آمدن تب می شود .
2. به هضم غذا کمک می کند .
3. تمبر هندی خنک کننده بدن است .
4. برای رفع تشنگی مفید است .
5. دل بهم خوردگی و تهوع را برطرف می کند .
6. پوست تمبر هندی قابض و رفع کننده اسهال است .
7. پوست تمبر هندی قابض ور فع کننده اسهال است .
8. بهترین طریقه استفاده از تمبر هندی این است که این ماده را درآب خیس ک

نید و سپس آنرا صاف کرده و با نبات بخورید .
9. دم کرده تمبر هندی نیز اثر ملین درد . برای تهیه دم کرده یک قاشق غذا خوری تمبر هندی را با نیم لیتر آب جوش مخلوط کرده و به مدت یک ساعت بگذارید بماند سپس این دم کرده را در طول روز مصرف کنید .
10. تمبر هندی را بپزید و ضماد از آن درست کنید . این ضماد را روی ورم و قسمتهای دردناک بدن بگذارید .
خاک شیر «داروئی»

خاکشیر گیاهی است علفی یکساله یا دو ساله که ارتفاع ساقه آن تا یک متر نیز می رسد . پائین گیاه کرک دراست در حالیکه بالای آن بدون کرک می باشد .
تخم این گیاه که همان خاکشیر است ریز و کمی دراز و معمولا به دو رنگ وجود دارد یکی از آنها قرمز که دارای طعم کمی تلخ است و دیگری برنگ قرمز تیره می باشد .
ترکیبات شیمیایی:
خاکشیر دارای تعدادی اسید چرب مانند اسید لینوئیک ،‌اسید لینولنیک ، اسید اولئیک ،‌اسید پالمتیک و اسید استئاریک می باشد . ضمنا در خاکشیر اسانس روغن فراری وجود دارد که دارای مواد بنزیل و ایزوسیانات است
ختمی «داروئی»
کلیات گیاه شناسی
ختمی گیاه بومی مناطق شرق مدیترانه است .گیاهی است علفی و چند ساله که ارتفاع آن به حدود 2 متر می رسد ساقه آن از کرکهای ریز که به رنگ خاکستری می باشد پوشیده شده است .برگهای ختمی دندانه دار ، پهن و مانند قلب می باشد . گلهای آن درشت به رنگ سفید مایل به قرمز یا ارغوانی است که بصورت دسته های سه تایی در اواخر تابستان ظاهر می شود .ختمی به علت داشتن گلهای زیبا به صورت گیاه زینتی در باغچه ها کاشته می شود . تمام قسمتهای این گیاه استفاده طبی دارد .

ترکیبات شیمیایی:
ختمی دارای لعاب و موسیلاژ زیادی است .این گیاه دارای مواد نشاسته ای ، چربی ، اسانس ،‌ آنتوسیانین Anthocyanin ، ‌آل تئین Altheine ، دای اکسی بنزوئیک اسید DIoxybenzoic Acid و سیانیدین Cyanidin می باشد .

دارچین «داروئی»
مقدمه
دارچین از قدیم‌الایام در دنیا بکار می‌رفته است در مصر حتی قبل از ساختمان اهرام ثلاثه مصر برای درمان امراض مختلف مصرف می‌شده است. دارچین پوست درختی است که تا 10 متر ریشه می‌کند برگ این درخت سبز سیر و دارای گلهایی به رنگ سفید می‌باشد. پوست این درخت را کنده و معمولا پودر می‌کنند و در غذا یا به عنوان چای از آن استفاده می‌کنند.
این درخت در سیلان و هند می روید و پرورش می‌یابد. تکثیر آن به سهولت با کاشتن دانه یا به طریقه قلمه زدن و خوابانیدن شاخه‌ای از درخت صورت می‌گیرد. نخستین برداشت محصول از درختان پرورش یافته چهار ساله صورت می‌گیرد. برای اینکار ساقه‌ها را قطع می‌کنند ولی پاجوشهای قوی و خوب آنها را باقی می‌گذارند تا از نمو آنها پایه‌های خوب تولید شود.

مشخصات گیاه شناسی

دارچین با نام علمی Cinnamomum zeylanicum می‌باشد. درختی است کوچک به ارتفاع 5 تا 7 متر و همیشه سبز که از تمام قسمتهای آن بوی معطر و مطبوع دارچین استشمام می‌شود. از مشخصات آن این است که برگهایی به وضع تقریبا متقابل ، بیضوی دراز ، نوک تیز ، کامل ، بی‌کرک ، صاف و شفاف در سطح فوقانی پهنک و غبار آلود در سطح تحتانی آن دارد. گلهای آن که در فاصله ماههای بهمن تا اوایل فروردین ظاهر می‌شود منظم و به رنگ سفید مایل به زرد و مجتمع به صورت خوشه منشعب و گرزن دو سویه می‌باشد.
هر گل آن را پوششی مرکب از 6 کاسبرگ که پایا در دو ردیف فرا می‌گیرد و درون آنها 1

2 پرچم در 4 ردیف به نحوی جای دارد که مجموعا در 3 ردیف دیده می‌شود. تخمدان آن دارای تخمدانی یک خانه است و پس از رسیدن به میوه‌ای به صورت سته و به رنگ قهوه‌ای مایل به آبی تبدیل می‌شود که همیشه با کاسه و نهنج گل همراه می‌باشد. قسمت گوشت‌دار میوه نیز رنگ مایل به سبز دارد و درون آن دانه‌ای با مغز روغنی مشاهده می‌شود.

ترکیبات شیمیایی
دارچین سیلان دارای آمیدون ، موسیلاژ ، تانن ، یک ماده رنگی ، اکسالات کلسیم ، قند ، مانیت ، سینامومین ، اسانس و رزین است. اسانس دارچین که تنها قسمت مهم دارچین است به مقدار یک درصد در پوست گیاه مذکور وجود دارد و از تقطیر آن با آب نیز حاصل می‌شود. این اسانس در صورت تازه بودن به رنگ زرد روشن است ولی به مرور زمان و به علت اکسیده شدن به رنگهای زرد طلایی و سپس قهوه‌ای مایل به قرمز درمی‌آید. قسمت اعظم این اسانس را آلدئید سینامیک تشکیل می‌دهد. به علاوه دارای 4 درصد از فنلها ، مخصوصا اوژنول‌ها همراه با فلاندرون ، سافرول و فورفورول است.

دم اسب «داروئی»

دم اسب گیاهی است که از 270 میلیون سال پیش در روی زمین وجود داشته است و بعنوان گیاه داروئی در اروپا و چین بکار رفته است .
دم اسب چون دارای مقدر زیادی سیلیس می باشد بنام سیلیس Silica نیز معوف است