مقاله در مورد‌ تاریخچه و سیرتحول مخابرات در ایران

بخشی از مقاله

تاريخچه و سيرتحول مخابرات در ايران

مقدمه :
امروزه با توجه به نقش انکار ناپذیر و حساس ارتباطات در توسعه ملی جوامع و الزاماً برنامه ریزی ها و سرمایه گذاری های کلان و قابل ملاحظه در این بخش وظیفه ی متولیان مخابرات کشور ، جنبه حیاتی و ملی به خود گرفته است . اهمیت اطلاعات و ایجاد حرکت جهانی برای رسیدن به اطلاعات و گذر از شکاف دیجیتالی ، کشورهای جهان سومی را برآن داشته تا تلاش خود را در سطح ملی برای همگانی شدن اطلاعات توسعه دهند .
حوزه ی IT ، حوزه ی بسیار گسترده ای ست که مقوله های فنی و مهندسی مخابرات ، رایانه ، شبکه های اطلاع رسانی ، اینترنت ، شهرها و پارک های اینترنتی و تمامی شوون ارتباطی مخابراتی و اطلاعاتی را در بر می گیرد . از این روی ، مخابرات ایران ، در سال های اخیر ، همپای دنیا ، گام های موثری در این عرصه برداشته که سیاستگذاران این عرصه ، کارنامه خوبی را ارائه نموده اند ، به گونه ای که تلاش بخش ارتباطات کشور نشان از یک توسعه ی قابل ملاحظه در برنامه های اول تا سوم و ادامه آن نیز در برنامه ی چهارم توسعه دارد .

• سیر تحول و توسعه ی مخابرات کشور در گذر زمان (سال 1236 لغایت آذر 1385 )
مخابرات در ايران همچون ديگر نقاط جهان با نصب اولين خط تلگراف در سال 1236 هجري خورشيدي يعني چهارده سال بعد از موفقيت مورس ، بين تهران و چمن سلطانيه در نزديكي زنجان ( اردوگاه تابستاني ناصرالدين شاه ) تحقق يافت . دو سال بعد خط تلگراف سلطانيه به سمت زنجان و تبريز و جلفا امتداد يافت و به شبكه ی تلگرافي روسيه پيوست . توسعه ی تلگراف بسياري از شهرها را سال به سال در نورديد ، تا اينكه ايران در سال 1248 به عضويت اتحاديه بين المللي تلگراف درآمد . اداره تلگراف در سال 1255 به وزارت تلگراف ارتقاء يافت .

مرحله ی دوم توسعه فناوري مخابرات با نصب تلفن آغاز مي شود . اگر چه اولين خط تلفن در حدود دوازده سال پس از اختراع آن ، يعني سال 1269 در تهران راه اندازي شد ، اما گسترش شبكه تلفن درسرزمین پهناور ايران از سال 1320 شروع گرديد .
در سال 1269 بين دو ايستگاه ماشين دودي و شهــــرري ارتباط تلفني برقرار شد ، بعد از آن بين كامــــرانيه ( شميران ) و عمارت سلطنتي وزارت جنگ ( تهران ) و سپس مقر ييلاقي شاه ( سلطنت آباد) و عمارت سلطنتي تهران ارتباط تلفني داير شد ، در آبان ماه 1305 تلفن جديد برروي 2300 رشته كابل آماده بهره برداري شد ، در مرداد 1308 به موجب مصوبه ای ، رسيدگي به امور تلفن كه در دست شركتها بود ، به وزارت پست و تلگراف واگذار و نام آن وزارتخانه به وزارت پست و تلگراف و تلفن تبديل گرديد . دو سال بعد سهام شركت هاي تلفن براي دولت خريداري و شركت سهامي تلفن ايران تأسيس شد . پس از شهريور 1320 همزمان با خروج نيروهاي متفقين از کشور ايران ، خطوط تلفن جديد ( كارير) كه توسط آنان در ايران تأسيس شده بود ، خريداري گرديد .
روند توسعه كيفي و كمي مخابرات از مرحله تلفن مغناطيسي تا مرحله سیستم خودكار به تدريج ادامه يافت و در سال 1343 استفاده از شيوه ريزموج ( مايكروويو ) در مخابرات ايران آغاز و به دنبال آن در سال 1345 اولين كارخانه مخابراتي ايران تأسيس شد . راه اندازي و بهره برداري از ايستگاه زميني ماهواره اي شهيد قندي ( اسدآباد ) همدان و استفاده از اولين كابل ارتباطي بين شهري PCM بين تهران - كرج و ايجاد مركز آموزش مخابرات اقدامات بعدي بود .
در سال 1349 مركز تحقيقات مخابرات پايه گذاري و در سال 1350 شركت مخابرات ايران با ساختاري جديد متولي توسعه و تجهیز شبکه ی مخابرات كشورگردیدوصنايع مخابراتي راه دور ايران نيزبه منظور توليد تجهيزات مخابراتي راه دور در همين سال شكل گرفت .
با پيروزي انقلاب اسلامي ، آغاز جنگ تحميلي عراق بر عليه ايران ، مانع از توسعه فراگير شبكه مخابرات كشور شد . با اين وجود از سال 1357 تا سال 1363 ، تعداد 351 هزار شماره تلفن در كشور داير شد . 1300 روستا دارای ارتباط گردید ، 101 شهر ارتباط بين شهري يافتند و 4083 دستگاه تلفن همگاني شهري و راه دور در نقاط مختلف كشور نصب شد .
اولين طرح آزمايش كابل نوري در مركز تحقيقات مخابرات عملي شد و در سال 1364 كارخانه كابلهاي مخابراتي شهيد قندي يزد تأسيس و در سال 68 به بهره برداري رسيد . در سال 1367 اولين كابل هم محور بين شهري از تهران به اصفهان متصل گردید . در سال 1368 اولين مركز سوئيچينگ ديجيتال دانشگاه تهران به بهره برداري رسيد و در همين سال اولين خط كابل نوري بين شهري بين تهران - كرج اجراء گرديد .

به دنبال اين تحولات در سال 1370 بهره برداري از اولين موج گير ماهواره اي اينمارست شروع شد . در سال 1371 موافقت اصولي براي ايجاد دانشكده علمي و كاربردي مخابرات اخذ گرديد . در سال 1372 بهره برداري از اولين موج گيريهاي VSAT توسط شركت مخابرات ايران صورت گرفت . بهره برداري از مراكز SC ديجيتال در هشت شهر كشور و بهره برداري از مجتمع مخابراتي انقلاب اسلامي به عنوان دومين مركز مخابراتي ايران در تهران در همين سال آغاز شد . تحولات مهم در سال 1373 عبارت بودند از توسعه شبكه تلفن تهران به يك ميليون و 945 هزار شماره منصوبه و ايجاد شبكه ی تلفن همراه در سال 1374، اساسنامه تأسيس شركت سهامي مخابرات استانها به توسط مجلس شوراي اسلامي تصویب و در اوایل سال 75 اين شركتها فعاليت خود را شروع كردند . در همین سال گسترش شبكه تلفن همراه در سطح 35 شهر و طراحي يك ميليون شماره تلفن همراه ، همچنين اتصال 90 شهر كشور به شبكه ارتباطات داده ها ( ديتا) و توسعه شبكه VSAT به ميزان 70 درصد صورت گرفت ، همچنين در سال 75 مي توان به كسب لوح تقدير يونسكو به دليل ارتباط رساني به نقاط محروم اشاره نمود .
در سال 76 واگذاري يك ميليون و 790 هزار شماره تلفن همراه و توليد مراكز پرظرفيت ديجيتال NEAX1 / ITMC با فناوري ژاپن با برخورداري از دانش فناوري مخابراتي در زمينه سيگنالينگ و شبكه ISDN ، در سال 77 بهره برداري از پروژه كابل نوري آسيا ، اروپا (TAE) ، واگذاري سرويسهاي ويژه تلفن ثابت به مشتركين در سطح وسيع را می توان ذکر کرد ، از جمله تحولات سال 78 می توان به دايري بيش از يك ميليون شماره تلفن ثابت ، تأمين ارتباط مخابراتي 4300 روستا ، اجراي بيش از 2500 كيلومتر كابل كشي نوري در سطح شبكه مخابراتي ، تشكيل ستاد مقابله با بحران رايانه در سال 2000 ميلادي و چاپ كتاب ارتباطات در انقلاب اسلامي (57 لغايت 77) اشاره نمود .
در سال 79 آغاز عمليات طرح شماره گذاري نامبرينگ در سطح كل كشور كه با اجراي اين پروژه شبكه مخابرات كشور به 92 منطقه تقسيم گرديده است كه در هر منطقة‌ چندين شهر ، شهرستان و توابع آن را شامل مي شود .
در همین سال واگذاري 472 هزار شماره تلفن همراه ، فروش يك ميليون و 250 هزار فقره فيش تلفن همراه ، دايري يك ميليون و 100 هزار شماره تلفن ثابت ، تأمين ارتباط مخابراتي 5 هزار روستا ، تغيير ساختار مبني بر پروژه تجديد ساختار صورت گرفته در ITU و ادامه خصوصي سازي برخي

خدمات و فعاليتهاي مخابرات صورت گرفته است .
تحولات بخش مخابرات کشور در سال 80 شامل ادامه اجراي طرح شماره گذاري نامبرينگ در سراسر كشور ، دايري يك ميليون و 124 هزار شماره تلفن همراه ، افتتاح شبكه ی ديتا در تهران با ظرفيت 1000 پورت ( يك ميليون نفر كاربر و 50 شبكه اختصاصي ) ، افتتاح سيستم بي سيم محلي (WLL) ، طراحي پروتكل سيگنالينگ شماره 7 در سوئيچ 5K ، استفاده از سيستم مخابراتيdebit card ، اتصال ايران به شبكه تلفن همراه اروپا و ارائه سرويسهاي نوين تلفن ثابت به مشتركين می باشد .
در سال 81 نیز می توان به مواردی از جمله نخستين مرحله واگذاري تلفن همراه ماهواره اي ثريا در كشور ، راه اندازي اولين تلفن امداد جاده اي در كشور ، جايگزيني سوئيچ بين الملل ISC1 به منظور سهولت برقراري ارتباطات بين الملل و افزايش كارايي شبكه ، توسعه ارتباطات روستايي به طوريكه 89 درصد روستاهاي بالاي 20 خانوار داراي ارتباط مخابراتي گرديده اند و برخورداري از ضريب نفوذ تلفن ثابت معادل 73/19 درصد ذکر نمود .
از جمله اقدامات مخابرات در سال 82 ، اجراي طرح نامبرينگ شماره تلفن هاي همراه در سراسر كشور ، تهيه طرح جامع شبكه ملي ديتا در برنامه ی سوم توسعه ، تغيير نام وزارت پست و تلگراف و تلفن به وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات ، رسيدن به شبكه ارتباطات ثابت با 3/15 ميليون مشترك ، برخورداري از شبكه تلفن همراه با 4/3 ميليون مشترك ، 40 هزار روستاي داراي ارتباط در سراسر كشور ، تعداد شهرهاي تحت پوشش تلفن همراه به ميزان 708 شهر ، تعداد 5168 نقطه داراي ارتباط بين شهري و ظرفيت شبكه انتقال اطلاعات به ميزان 11125مگابيت و ايجاد شبكه انتقال اطلاعات در 331 شهر ، ارائه سرويسهاي ويژه تلفن همراه از جمله سرويس SMS در سطح وسيع به مشتركين ، فروش فيش تلفن همراه در سراسر كشور به تعداد 6/5 ميليون فقره ، تحقق تغيير ساختار مخابرات در كشور به طوريكه شركت مخابرات ايران به يك شركت مادر تخصصي سازماندهي شده و 33 شركت ديگر ، زيرمجموعه ي اين شركت تشكيل مي شود . اين شركت شامل 30 شركت استاني تلفن ثابت ، 3 شركت جديد شامل شركت ارتباطات زيرساخت ، شركت ارتباطات سيار ، شركت فناوري اطلاعات مي باشد كه با این اقدام و تفويض اختيار به شركت هاي جديد روند توسعه مخابرات شتاب بيشتري گرفته و گامهاي عظيمي در راستاي توسعه شبكه ي عظيم مخابراتي برداشته اند .
شبکه مخابرات کشور در پایان سال 83 دارای 17 میلیون و 798 هزار مشترک تلفن ثابت از نوع سیستم دیجیتال ، 5 میلیون و 75 هزار مشترک تلفن همراه ، 43800 روستای دارای ارتباط ، ضریب نفوذ تلفن ثابت معادل 32/26 درصد ، ظرفیت شبکه انتقال اطلاعات به میزان 76 هزار و 910 مگابیت ، 584 هزار ترانک بین شهری ، یک میلیون کانال انتقال ، 851 شهر تحت پوشش تلفن همراه و 514 شهر تحت پوشش شبکه انتقال اطلاعات ، 6 هزار و 280 نقطه دارای ارتباط بین شهری ، شبکه فیبر نوری به میزان 30 هزار کیلومتر در سطح کل کشور ، ارتباط رومینگ بین الملل با 27 کشور جهان می باشد و از جمله اقدامات در این سال علاوه بر موارد مذکور شامل ارائه مجوز واگذاری 7 میلیون شماره تلفن ثابت و همراه به بخش خصوصی ، راه اندازی نخستین مرکز جامع خدمات کاربردی فناوری اطلاعات روستایی کشور در روستای قرن آباد از توابع گرگان – ابلاغ قانون شرح وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ، برگزاری پنجمین نمایشگاه بین المللی مخابرات ، فناوری اطلاعات و شبکه ها (تلکوم 2004 میلادی ) در نمایشگاه بین المللی تهران و فراهم شدن امکانات زیرساختی شبکه ی تلفن همراه کشور می باشد .

در سال 84 گامهای بلند و موثرتری در توسعه و تجهیز شبکه ی مخابرات کشور برداشته شده است ، به طوریکه كاهش 50 درصدي تعرفه هاي اينترنت در كشور ، بهره برداري از پروژه هاي ملي شارع با ظرفيت 5 هزار مگابيت ـ افتتاح شبكه ی تلفن همراه اعتباري در تهران و واگذاري 455 هزار و 855 شماره تلفن همراه اعتباري ، افتتاح شبكه ی ملي فيبرنوري به ميزان 56 هزار كيلومتر ك

ه 900 شهر كشور را به هم متصل مي كند با هزينه اي معادل 660 ميليارد تومان ، راه اندازی 2 هزار دفتر خدمات ICT روستايي با هزينه اي معادل 62 ميليارد تومان ، افتتاح نخستين مركز خدمات داده اينترنتي در ايران به منظور ايجاد فضاي امن اطلاعاتي در داخل كشور ، كاهش ترافيك اينترنتي و در راستاي آزاد سازي بخشي از فعاليتها و اطلاع رساني به بخش خصوصي ، انعقاد قرارداد با شركت آفريقاي جنوبي (MTN) به منظور راه اندازي شبكه اپراتور دوم تلفن همراه ، اجرای طرح هشت رقمی شدن شماره تلفنهای مشترکین تهرانی ، ثبت نام تلفن همراه در سراسر كشور كه در اين مرحله تعداد حدود 8 ميليون فقره فيش توسط متقاضيان خريداري گرديده است .
افتتاح پروژه ي كابل دريايي ايران - كويت به طول 325 كيلومتر ، 12 رشته اي ، اجراي فيبرنوري در شبكه مخابراتي كشور به ميزان 26 هزار كيلومتر در سال 84 و رسيدن به شبكه ي فيبرنوري به ميزان 56 هزار كيلومتر ، برخورداري از شبكه تلفن ثابت با 20 ميليون و 340 هزار مشترك ، بيش از 8 ميليون و 510 هزار مشترك تلفن همراه ، 26 هزار کیلومتر جاده و 999 شهر تحت پوشش ، ضريب نفوذ تلفن ثابت و همراه به ترتيب 29.71 و 12.5 درصد ، 47 هزار و 955 روستاي داراي ارتباط ، برقراري رومينگ بين الملل با 78 كشور جهان ، بهره مندی 8.5 ميليون مشترك از سرويس SMS و 219 هزار مشترك از سرويس VMS ، تعداد آنتهاي BTS در سراسر كشور بيش از 6 هزار و 562 آنتن ، يك ميليون كانال انتقال ، تعداد پورتهاي واگذار شده به ميزان 17244 پورت ، 716 شهر تحت پوشش فناوري اطلاعات ، تعداد 3000 مشترك X.25 ، ظرفيت شبكه انتقال اطلاعات به ميزان 106 هزار و 140 مگابيت ، تعداد تلفنهاي همگاني شهري و راه دور در سطح كل كشور به ميزان 144 هزار و 570 دستگاه و . . . از جمله این اقدامات در سال 84 می باشد .
در سال 85 ( آذر ماه ) شرکت مخابرات اقدامات مؤثری در توسعه و تجهیز شبکه مخابراتی کشور برداشته است به طوریکه از ابتدای سال 85 لغایت آذر ماه بیش از یک میلیون و 563 هزار شماره تلفن ثابت و سه میلیون و 930 هزار شماره تلفن همراه در سراسر کشور دایر گردیده و در این مقطع بیش از دو هزار و 67 روستا دارای ارتباط مخابراتی ، 17 شهر تحت پوشش تلفن همراه ، ایجاد شبکه انتقال در 207 شهر ، اجرای 2000 کیلومتر فیبر نوری در سطح شبکه مخابراتی ، دایری 15800 دستگاه تلفن همگانی شهری و 14600 دستگاه تلفن همگانی راه دور و ... از جمله این اقدامات است.
و در حال حاضر ( آذر 85) شبکه مخابراتی کشور دارای 21 میلیون و 862 هزار مشترک تلفن ثابت ، 5/12 میلیون مشترک تلفن همراه ، ضریب نفوذ تلفن ثابت و همراه به ترتیب معادل 58/31 درصد و 18 درصد، 30 هزار کیلومتر جاده و 1016 شهر تحت پوشش تلفن همراه ، نصب 8629 آنتن BTS ، برقراری ارتباط رومینگ با 73 کشور جهان (135 اپراتور) ، ارایه سرویس SMS به تمامی مشترکان و ارایه سرویس VMS به 247 هزار مشترک ، ظرفیت شبکه انتقال اطلاعات به میزان 106 هزار مگا بیت و 923 شهر تحت پوشش این شبکه ، 158 هزار دستگاه تلفن همگانی شهری و 79 هزار

دستگاه تلفن همگانی راه دور و اجرای 58000 کیلومتر فیبر نوری در سطح شبکه مخابراتی کشور و 2200 روستای برخورداد از خدمات ICT روستایی.
* در ضمن بهره برداری آزمایشی اپراتور دوم در چند شهر کشور و آغاز واگذاری تلفن همراه ایرانسل به متقاضیان در تهران ، اجرای دومین بخش بهینه سازی شبکه تلفن همراه کشور ، افتتاح مسیر فیبر نوری ایران _ افغانستان به طول 150 کیلومتر 12 رشته ای در نه ماهه اول سال 85 تحقق یافته است.
لازم به توضیح است خصوصي سازي در بخش مخابرات كشور و فراخوان همكاري با هدف آزاد سازي ،جلب مشاركت بخش خصوصي در توسعه ی شبكه مخابراتي و سرويسهاي نوين ارتباطي بوده است كه از جمله مواردی که در راستای تحقق این مهم در سالهای گذشته تا کنون انجام گرفته شامل‏‏:
بهره برداري و نگهداري ( شبكه ـ ساختمان ـ خطوط بين شهري و ... ) تلفن ثابت ، توسعه و تأسيس مراكز مخابراتي و همچنين امور مربوط به نگهداري و بهره برداري مراكز مخابراتي ،
واگذاري بيش از 2 ميليون شماره تلفن ثابت از طريق بخش خصوصي ، انعقاد قراداد واگذاري 2 ميليون تلفن همراه اعتباري از طريق بخش خصوصي ، واگذاري بخش پي جو به طور كامل به بخش خصوصي ، امضاي قرارداد ماهواره زهره با شركتهاي روسي به منظور در مدار قرار گرفتن اين سيستم ، انجام مراحل اوليه قرارداد با اپراتور دوم و سوم به منظور توسعه شبكه تلفن همراه كشور(شرکت MTN کشور آفریقای جنوبی) و راه اندازی شبکه ایرانسل در تهران ، واگذاري امور خدماتي شركت به بخش خصوصي ، واگذاري امور مربوط به خدمات اطلاع رساني و اينترنت به

1065 ISP و 39 ICP و تعداد 3 هزار مشترك X.25 ، واگذاري امور طراحي ، نصب و راه اندازي شبكه تلفن همراه و ثابت ، قراردادهاي GC ، تشكيل دفاتر خدمات ارتباطي - امور مشتركين تلفن همراه ، فراهم آوردن زمينه حضور كارخانجات وابسته در بورس و . . . . می باشد .