بخشی از مقاله
چکیده
سازمانهای کنونی در محیطی فعالیت میکنند که تغییرات سریع، آنها را ملزم، به داشتن برنامه ریزی پایدار و نیز انطباقپذیر، میکند. در واقع این مسئله که، سازمانها چگونه میتوانند، در محیطی پویا وغیر قابل پیشبینی پایدار بمانند موضوعی است که به عنوان مهمترین چالش دنیای امروز شناخته میشود. در چنین محیطی، دستیابی به دو مزیت رقابتی شادمانی و خلاقیت در میان کارکنان تبدیل به قابلیت مهمی شده است که تأثیرات بسیاری بر عملکرد سازمان دارد. لذا هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین شادمانی و خلاقیت به عنوان مزیتی رقابتی و پایدار جهت بهبود عملکرد کارکنان می باشد.
در این تحقیق که از حیث هدف کاربردی و از نظر ماهیت گرد آوری داده ها جزء تحقیقات توصیفی - پیمایشی می باشد، تعداد 108 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است و در یک بازه زمانی 6 ماهه - زمستان 93 و بهار - 94 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که در سطح اطمینان 95 درصد عوامل شناسایی شده در مدل تحقیق دارای تاثیری معنی دار بر روی متغیر بهبود عملکرد کارکنان است بعلاوه، عوامل شناسایی شده در الگوی تحقیق شامل نه عامل عزت نفس، نوع شخصیت فرد در سازمان، اعتقادات مذهبی، سرمایه اجتماعی، خلاقیت، فعالیتهای اوقات فراغت، وضعیت اقتصادی، رضایت شغلی و سلامت سازمانی می باشند.
اولویت بندی متغیرهای مربوط به متغیرهای تحقیق با توجه به وضعیت آنها از دیدگاه پاسخگویان نیز نشان داد که مولفه های رضایت شغلی، نوع شخصیت فرد در سازمان، و اعتقادات مذهبی در بین سایر مولفه های مورد بررسی از وضعیت مطلوبتری نسبت به سایر مولفه ها برخوردار می باشند. از طرفی نتایج حاصل از روش همبستگی پیرسون و مدل رگرسیون نشان داد رابطه خطی مثبت و معنی داری بین شادمانی و خلاقیت با متغیر عملکرد کارکنان وجود دارد.
.1 مقدمه
نظام اداری هر سازمان به عنوان بازوی اجرایی آن می باشد. عملکرد درست یا نادرست آن می تواند تداوم سازمان را تضمین و یا ادامه فعالیت سازمان را با خطر روبرو کند ، بنابراین توجه بنیادی به نظام اداری هر سازمان و آسیب شناسی دقیق آن - وجود افسردگی در سازمان - کمک بزرگی به سیاست گذاران آن مجموعه می کند تا با تشخیص به موقع، بتوانند راه حل هایی بنیادین جهت رویارویی با چالش های پیش روی سازمان ارائه دهند. از طرفی افسردگی در سازمان با مصروف داشتن منابع مالی، به مثابه باتلاقی عمل می کند که منابع را در خودش فرو می برد ویا حداقل توسعه پایدار سازمان را مختل می سازد، در مقابل؛ نظام اداری شاد، زمینه دستیابی سازمان ها به توسعه و بهره مند شدن از تأثیرات مثبت آن را با کاستن از هزینه های سربار و اضافی به جامعه ممکن می سازد.
با توجه به اهمیت وجود نظام اداری شاد و اثرات آن در توسعه کشور، شادمانی نظام اداری ، یکی از ارکان اصلی استقرار توسعه پایدار محسوب می شود که لازمه آن در وهله نخست توجه به دانش، فرهنگ و تجربه لازم و کافی نزد مدیران و کارکنان سازمان ها بوده است و باید اذعان داشت که سازمان های دارنده نظام اداری شاد قادر به تصمیم سازی و تصمیم گیری های درست، بجا و مناسب می باشند
بعلاوه در دنیای فرارقابتی کنونی، رسیدن به حداکثر بهروری یک ایده آل نیست، بلکه یک ضرورت است و سازمان ها بدون توجه به اندازه شان برای رسیدن به این هدف ضروری، ناگزیرند عملکرد انسانی و در نتیجه عملکرد سازمانی خود را بهبود بخشند
اندیشمندان افزایش کارائی سازمان ها را در گروی افزایش کارائی منابع انسانی می دانند. به عبارتی دیگر باید به این نکته توجه داشت که در دنیای امروزه تنها عاملی که می تواند موجب بقاء و رقابت پذیری سازمان ها شود برخورداری از منابع انسانی توانا و خلاق و شاد در راستای بهبود عملکرد سازمان می باشد.
بر این اساس، با توجه به مسائل پیش روی سازمان ها، بررسی شادمانی و خلاقیت در سازمان به عنوان مسئله ای مهم، ضرورت پیدا میکند. از طرفی دیگر با توجه به اینکه شرکت مخابرات استان سمنان به دلیل شرایطی که طبق قوانین و مقررات در آن وجود دارد، سازمانی منضبط و دارای عملکردی مطلوب به حساب میآید، لذا بررسی موارد مذکور به عنوان مزیت هایی رقابتی و بسیار استراتژیک در آن با توجه به شرح فوق، دارای اهمیت می باشد. به همین جهت در مطالعه حاضر به بررسی رابطه فوق پرداخته شده است.
.2 بررسی مطالعات و مفهوم شناسی متغیرها
بی توجهی به خواسته های عمومی کارکنان و افسردگی در نظام اداری، مشروعیت و کارآمدی دولت ها را در بلندمدت تهدید می کند، از طرفی موضوع افسردگی و شادمانی در سازمان همواره از دغدغه های دائمی مدیران سازمان ها بوده است. در استان سمنان نیز هم راستا با سایر استان ها و مجموعه نظام اداری کشور، طی سال های گذشته تلاش های نسبتاً اثربخشی در زمینه کاهش احتمال افسردگی سازمانی و ارتقای سطح شادمانی نظام اداری، صورت گرفته است و این موضوع در کنار ویژگی های انسانی و اجتماعی حاکم بر بافت نظام اداری و فرهنگ عمومی جامعه سمنان، سبب شده وضعیت مناسبی از منظر شادمانی سازمانی، در این استان، ایجاد گردد. از سوی دیگر شادمانی نظام اداری معلول عوامل متعددی است که برخی ریشه در ارزش ها و باورهای اعضای سازمانی دارد که اگر اصلاح و تقویت شود بسیاری از معضلات و ناهنجاری های اخلاقی سازمان ها رفع خواهد شد. برخی از مسائل نیز به داخل سازمان مرتبط است که یا ناشی از ساختارهای نامناسب موجود است یا ناشی از رفتارهای نادرست در ارتباط بین مدیران و کارکنان می باشد. برخی عوامل نیز جنبه برون سازمانی دارد که شامل عوامل سیاسی می شود.
با توجه به اینکه الگو یا مدلی جامعی در خصوص ابعاد و اجزای شادمانی سازمانی در سازمان های دولتی و خصوصی در کشور ما پایه ریزی نشده است. لذا پژوهش حاضر تلاش دارد تا با بررسی مطالعات نظری و تجربی موجود، الگویی کاربردی در زمینه بهبود عملکرد کارکنان در سازمان، با تأکید بر شرکت سهامی مخابرات استان سمنان ارائه دهد.
لی بلانس و همکاران [14]در سال 2012 در مطالعه ای، هیجان های مثبت را در سه مقوله؛ آنهایی که با گذشته ، حال و آینده پیوند دارند طبقه بندی نمودند. هیجان های مثبت مرتبط با آینده ، خوش بینی ،امید ، اعتماد ، ایمان و اعتقاد را شامل می شود . رضامندی ، خوشنودی ، تحقق ، غرور و آرامش خاطر هیجان های مثبت عمده ایی هستند که با گذشته پیوند دارند.
در پژوهشی استرنبرگ و اوهارا [15]در سال 2006 در بررسی های خود شش عامل را در خلاقیت و شادمانی کارکنان موثر دانسته اند، دانش، توانایی عقلانی، سبک فکری، انگیزیش، شخصیت، محیط. در مطالعه ای دیگر در سال 2007 وندی و همکاران [13]در مورد 200 کارگر دریافتند، در طی 18 ماه ، افراد شادتر در مقایسه با افراد کمتر شاد، از لحاظ عملکرد سازمانی در سطح بالاتری ارزیابی شدند و دستمزد بالاتری دریافت کردند.
در سال 1388 بختیار نصرآبادی و همکاران [4]در پژوهشی به بررسی سطح شادی درکارکنان دانشکده های علوم پزشکی اصفهان پرداختتند . نتایج این پژوهش نشان داد ، سطح شادی مردان بیشتر از زنان است و افراد متأهل شادتر از افراد مجرد هستند.
فرهادی وهمکاران [11]در سال 1384 به بررسی رابطه میان نشاط و اعتماد به نفس در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی لرستان پرداختند . تحلیل اطلاعات نشان داد، میان نشاط و اعتماد به نفس همبستگی معناداری وجود دارد. در مطالعه ای طی سال 1391 شجاعی و همکاران [9]به بررسی وضعیت شادمانی به عنوان یکی از شاخص های سلامت روان در دانشجویان پرستاری پرداختند که کمتر از پانزده درصد دانشجویان از سطح شادمانی خیلی خوب برخوردار بودند و نزدیک هفتاد درصد دانشجویان نیز از نظر شادی در سطح قابل قبول قرار داشتند .
زارعی متین و همکاران [8]در سال 1388 طی پژوهشی با عنوان شناسایی مؤلفه های نشاط در محیط کار و سنجش وضعیت این مؤلفه ها در سازمان های اجرایی استان قم نشان دادند در سازمان های منتخب، مؤلفه های یادگیری سازمانی، خودگشودگی، مشارکت، عدالت، مثبت اندیشی و ساختار منعطف در وضعیت نامناسب و مؤلفه های معنادار بودن کار، علاقه به کار، امنیت در محیط کار و تعامل با همکاران در وضعیت متوسط است.
مژگان سپاه منصور [9]در سال 1391 در مطالعه ای تحت عنوان "رابطه بین کیفیت زندگی، رضایت شغلی و فرسودگی شغلی معلمان" به تعیین رابطه بین کیفیت زندگی، رضایت شغلی و فرسودگی شغلی معلمان پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد متغیر کیفیت زندگی و رضایت شغلی در تحلیل رگرسیونی و در تحلیل مسیر بر متغیر فرسودگی شغلی معلمان تاثیرگذار بوده است.
انصاری و همکاران[3] در سال 1390 در مطالعه ای تحت عنوان بررسی تاثیر معیارهای مالی و غیرمالی ارزیابی عملکرد بر رضایت شغلی از دیدگاه کارکنان شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار به بررسی موضوع پرداختند. نتایج پژوهش موید این است که به کارگیری معیارهای مالی و غیرمالی ارزیابی عملکرد بر رضایت شغلی تاثیر می گذارد و در صورت عدم کارایی معیارهای غیر مالی بر رضایت کارکنان، معیارهای مالی و اقتصادی همچنان دارای تاثیری مثبت بر رضایت کارکنان می باشند.
محسن گل پرور [5]در سال 1389 در مطالعه ای تحت عنوان رابطه رهبری اخلاق مدار با انگیزش درونی برای نوآوری و خلاقیت کارکنان نشان داد که پایبندی به ارزشهای اخلاقی، مشخصه رهبرانی با اثر بخشی بالا است. این رهبران از طریق رفتارهای منصفانه با کارکنان خود آنها را ترغیب به بهبود عملکرد و تمایل به نوآوری و خلاقیت می کنند.
نتایج حاصل از الگوسازی معادله ساختاری و تحلیل رگرسیون میانجی نیز نشان داد که انگیزش درونی برای نوآوری میانجی کامل رابطه رهبری اخلاق مدار و خلاقیت در کار است. بعلاوه شواهد حاصل از این تحقیق نشان داد که ابتدا رهبری اخلاق مدار باعث تاثیر بر انگیزش درونی در نوآوری می شود و سپس انگیزش درونی در نوآوری طی یک فرایند زنجیره ای باعث تقویت خلاقیت و بهبود عملکرد کارکنان در محیط کار می گردد.
