بخشی از مقاله
ارکان جرم کلاهبرداری کامپیوتری
مقدمه
درباره كلاهبرداري اينترنتي
تقريبا مي توان گفت به ازاي هر كدام از روش هاي حقه بازي و كلاهبرداري در جامعه ، روش ها و ترفندهاي متناظري در عالم اينترنت و شبكه پيدا مي شوند كه به همان اندازه متنوع و متفاوت از يكديگرند . مواردي كه تاكنون در زمينه خلاف كاري هاي اينترنتي در جهان ( عمدتا اقتصادي ) گزارش شده اند ، بسيار زياد بوده اما از اين ميان ، آن تعداد كه مورد پيگرد قضايي قرار گرفته و
مسير حقوقي خود شده اند ، بسيار زياد بوده اما از اين ميان ، آن تعداد كه مورد پيگرد قضايي قرار گرفته و مسير حقوقي خود شده اند ، بسيار زياد نبوده كه بتوانيم به سادگي آنها را طبقه بندي كنيم و مورد تحليل و بررسي قرار دهيم اين تاحدودي به پيچيدگي هاي فضاي ساير و تنوع ابزارها ، فناوري ها ، آدم ها ، رفتارها و رويدادهاي دنياي اينترنت بر مي گردد . با اين حال چون تقريبا هر يك از انواع كلاهبرداري هاي اينترنتي ما رويدادهاي دنياي اينترنت بر مي گردد . با اين حال چون تقريبا هر يك از انواع كلاهبرداري هاي اينترنتي ما به ازايي در دنياي واقعي دارند ، مي توان اسم هايي براي آنها پيدا يا ابداع كرد ، مثل ‹‹ راه زني اينترنتي ›› يا ‹‹ جعل الكترونيكي اسناد ›› و در واقع ايده اي كه پشت هر يك از روش هاي حقه بازي آنلاين نهفته است ، چيز تازه اي نيست ، بلكه تطور يافته و دگرگونه شده همان ايده هاي پليد و كلاسيك براي فريب مردم است .
به طور كلي اين جرايم را مي توان به دو دسته تقسيم كرد :
دسته اول جرايمي هستند كه در آن يك طرف معامله يعني مشتري از تقلبي بودن يا جعلي بودن آنچه كه مي خواهد بخرد ، آگاهي ندارد . اين مشكل عمدتا به مشخصه هاي فضاي ساير مربوط مي شود كه به طور طبيعي ، پاره اي از جنبه هاي واقعيت مجازي ، دردسر آفرين و مشكل ساز مي شود . اما در دسته دوم جرايمي قرار مي گيرند كه هر دو طرف معامله از جعلي بودن كالا يا غير قانوني بودن يا غير مجاز بودن عملي كه انجام مي دهند آگاهند . در اين نوع جرايم ، اينترنت نقش تسهيل كننده را بازي مي كند و بستر ساز عمل غير مجاز واقع مي شود .
كلاهبرداري كامپيوتري ( رايانه اي )
‹‹ تحصيل مال غير با استفاده متقلبانه از رايانه ››
كلاهبرداري رايانه اي ، كلاهبرداري اينترنتي يا كلاهبرداري آن لاين اصطلاحات رايجي است كه به حكم قانون مي تواند از جرائم در حكم كلاهبرداري تلقي شود .
باب چهارم قانون تجارت الكترونيكي مصوب 17 ديماه 1382 مجلس شوراي اسلامي تحت عنوان جرائم و مجازات هاست كه مبحث اول آن به كلاهبرداري كامپيوتري ضمن ماده 67 و مبحث دوم آن به جعل كامپيوتري ضمن ماده 68 قانون مزبور اختصاص دارد . در واقع ، ضرورت ، اجتناب ناپذير استفاده از كامپيوتر در امور و امكان سوء استفاده از آنكه از موارد بحران مهم در عصر ديجيتال است ، قانونگذار را به عكس العمل قانوني واداشت .
با پيشرفت تكنولوژي ، راههاي ارتكاب جرائم عليه تماميت جسماني چون قتل و ساير صدمات بدني و صدمات معنوي مانند افتراء و نشر اكاذيب و جرائم بر ضد اموال و مالكيت مانند تخريب و كلاهبرداري و سرقت و جرائم بر ضد امنيت و آسايش عمومي از قبيل تروريسم و جعل ، بسيار فني تر و ظريف تر شده است و پيشگيري از بروز آنها يا كشف جرم و تعقيب و محاكمه و اعمال حكم محكوميت ، به تدريج با دشواري هاي بيشتري مواجه مي گردد .
در صورتي كه تحصيل مال غير با استفاده از روش متقلبانه توسط كامپيوتر انجام شود به
حكم قانون مي تواند از جرائم در حكم كلاهبرداري تلقي شود ، زيرا زيان ديده اصولا ، اموال خود را به كلاهبردار تسليم نمي كند ، بلكه در بيشتر موارد از حساب او ، سوء استفاده به عمل آمده و بدهكار مي شود و يا از حساب مربوط به نحو متقلبانه و برخلاف رضايت و اطلاع ذينفع برداشت مي شود .
در كلاهبرداري ، عمليات متقلبانه بايد قبل از تحصيل مال بوده و علت غايي و انحصاري تحصيل مال ديگري باشد ، بطوري كه قرباني كلاهبرداري ، تحت تأثير عمليات متقلبانه ، مال خود را به كلاهبردار شخصا تسليم نموده باشد . با فقدان شرايط مزبور ، تحقق كلاهبرداري منتفي بوده و تنها به حكم قانون ممكن است جرم در حكم كلاهبرداري مطرح گردد زيرا در بيشتر موارد ، كلاهبرداران اينترنتي قربانيان احتمالي خود را نمي بينند ولي وجوه و اموال آنان را به چنگ مي آورند .
تعريف جرم كلاهبرداري رايانه اي :
كلاهبرداري كامپيوتري يا رايانه اي عبارت است از تحصيل مال غير با استفاده متقلبانه از رايانه .
بخش اول . اركان جرم كلاهبرداري كامپيوتري
تحصيل مال غير ممكن است با استفاده متقلبانه از رايانه انجام شود . در اين صورت اركان جرم مزبور با اركان جرم كلاهبرداري به ويژه از نظر عنصر قانوني متفاوت است و به عنوان جرم خاص در حكم كلاهبرداري از كلاهبرداري موضوع ماده 1 قانون تشديد
مجازات مرتكبين ارتشاء و اختلاس و كلاهبرداري مصوب 1367 مجمع تشخيص مصلحت نظام نيز متمايز مي گردد .
مبحث اول . عنصر قانوني
شرط مقدم و لازم براي تحقق جرم در حكم كلاهبرداري كامپيوتري ماده 67 قانون تجارت الكترونيكي مصوب 17 ديماه 1382 مجلس شوراي اسلامي است ( روزنامه رسمي شماره 17167 ) .
قانون تجارت الكترونيكي ، شامل مجموعه اصول و قواعدي است كه براي مبادله آسان و ايمن اطلاعات در واسط هاي الكترونيكي و با استفاده از سيستم هاي ارتباطي جديد به كار مي رود ( ماده 1 قانون تجارت الكترونيكي ) . ماده 67 قانون تجارت الكترونيكي مي گويد : ‹‹ داده پيام ›› ها ، برنامه ها و سيستم هاي رايانه اي و وسايل ارتباط از راه دور و ارتكاب افعالي نظير ورود ، محو ،
توقف ‹‹ داده پيام ›› مداخله در عملكرد برنامه يا سيستم رايانه اي و غيره . . . ديگران را بفريبد و يا سبب گمراهي سيستم هاي پردازش خودكار و نظاير آن شود و از اين طريق براي خود يا ديگري وجوه ، اموال يا امتيازات مالي تحصيل كند و اموال ديگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر ، رد مال به صاحبان اموال به حبس از يك تا سه سال و پرداخت جزاي نقدي معادل مال مأخوذه محكوم مي شود ›› .
شروع به جرم كلاهبرداري كامپيوتري نيز جرم تلقي و مستوجب كيفر است ، زيرا تبصره
ماده 67 قانون تجارت الكترونيكي مي گويد : ‹‹ شروع به اين جرم نيز جرم محسوب و مجازات
آن حداقل مجازات مقرر در اين ماده مي باشد ›› .
سوء استفاده در كلاهبرداري كامپيوتري عبارت است از : اقدامات و دستكاري هاي غير مجاز و غير قانوني كه شامل مصاديق زير است :
الف . وارد كردن داده ها و اطلاعات اعم از صحيح و كذب :
وقتي كه وارد كردن داده ها و اطلاعات منتهي به تحصيل مال يا وجه و امتياز گردد جرم كلاهبرداري كامپيوتري محقق مي شود . مانند وارد كردن اطلاعاتي به سيستم رايانه اي بانك يا يك مؤسسه مالي و واريز وجه مربوط به حساب خود يا ديگري .
ب . تغيير غير مجاز داده ها و اطلاعات رايانه اي :
چنانچه جعل رايانه اي مصداق سوء استفاده قرار گيرد و در نتيجه مزبور ، مال ، وجه امتيازات و خدمات مالي تحصيل گردد جرم محقق مي شود . مانند تغيير عنوان شركت يا مؤسسه مالي يا تجارت خانه يا بانك وقتي منتهي به اين شود كه مشتريان مؤسسات مزبور وجوه قابل پرداخت خود را به حساب شخص تغيير دهنده اطلاعات واريز نمايند .
ج . محو داده ها و اطلاعات رايانه اي و مخابراتي :
شامل از بين بردن و حذف داده هاست . در صورتي كه اين محو در جهت تحصيل وجه يا امتيازات مالي باشد ، مي تواند از مصاديق كلاهبرداري كامپيوتري با سوء استفاده از طريق محو داده ها و اطلاعات تلقي گردد .
د . توقف داده ها و اطلاعات رايانه اي :
ايجاد وقفه در سيستم رايانه ممكن است موقت يا دائمي باشد . مانند متوقف ساختن دستور پرداخت وجه به شخصي و طرف پرداخت قرار دادن خود بطور غير مجاز .
ه . مداخله در كاركرد سيستم رايانه :
ايجاد اختلال غير قانوني و غير مجاز در كاركرد سيستم كامپيوتري وقتي در جهت تحصيل مال يا وجه يا منفعت يا امتياز يا خدمات مالي باشد ، مرتكب برحسب توفيق يافتن در بردن مال يا امتياز يا عدم موفقيت در تحصيل مال يا امتياز ، مرتكب كلاهبرداري كامپيوتري تام و يا شروع به كلاهبرداري تلقي مي گردد .
مبحث دوم . عنصر مادي جرم كلاهبرداري كامپيوتري ( يا رايانه اي )
رايانه يا كامپيوتر وسيله ارتكاب جرم كلاهبرداري كامپيوتري است و ممكن است ارتكاب آن با رفتارهاي مجرمانه ديگري مانند سرقت داده ها يا تغيير آنها و جعل و يا با نفوذ غير مجاز همراه باشد كه موضوع جرم كلاهبرداري كامپيوتري را تشكيل مي دهد . بنابراين كامپيوتر گاهي خود موضوع ارتكاب جرم است مثل سرقت كامپيوتر و گاهي وسيله ارتكاب جرم كلاهبرداري كامپيوتري است ، وقتي كه استفاده متقلبانه از رايانه منتهي به تحصيل مال ديگري مي شود .
كلاهبرداران ، معمولا از هوش و استعدادهاي زيادي برخوردارند و به وي د
ر كلاهبرداري الكترونيكي از تخصص و مهارت هاي فوق العاده هم استفاده مي كنند . بدين
ترتيب كشف جرائم آنان بسيار مشكل است .
عنصر مادي جرم كلاهبرداري كامپيوتري را كه در واقع عمليات متقلبانه در جرم مزبور است ، ضمن بيان تمايز و تفاوت جرم مزبور از كلاهبرداري عمومي به شرح زير مورد توجه قرار مي دهيم .
اول . مصاديق عمليات متقلبانه در جرم كلاهبرداري كامپيوتري
1 . تحصيل وجه يا مال از طريق دادن برنامه بدون مجوز و مخفيانه به كامپيوتر :
در جرم كلاهبرداري كامپيوتري يا رايانه اي ، مرتكب از طريق دادن بدون مجوز و مخفيانه برنامه اي به رايانه ، موفق به تحصيل وجوه يا اموال از بانك يا شركت يا يك مؤسسه مالي مي گردد . وجه تمايز كلاهبرداري كامپيوتري خاص با كلاهبرداري عمومي در اين است كه در
كلاهبرداري رايانه اي قرباني جرم از نظر مرتكب ناشناخته است و لزوم فريب قرباني براي تسليم مال به كلاهبردار منتفي است . در حالي كه در كلاهبرداري عمومي ، عمليات متقلبانه كلاهبردار ، مقدم بر تحصيل مال و علت غائي تسليم مال از طرف زيان ديده به كلاهبردار است .
