بخشی از مقاله
افت تحصیلی
افت تحصیلی موضوعی غیرقابل حل نیست، اما حل آن هم یك‌باره و ناگهانی و با شیوه‌های آنی میسر نیست. برای مقابله با این پدیده، به برنامه‌ریزی‌های درازمدت و زیربنایی احتیاج است كه بر اساس واقعیت‌های اجتماعی باشند و ضمانت اجرایی به عنوان یكی از اصول برنامه‌ریزی آموزشی را داشته باشند...
- عوامل فردی: شامل هوش، توجه و دقت، انگیزه و هیجانات و آشفتگی‌های عاطفی و نارسایی‌های جسمی. 2- عوامل خانوادگی: شامل روابط خانوادگی، فقر مالی و اقتصادی، فقر فرهنگی والدین، فقدان والدین یا والد.
- 3- علل آموزشی مدرسه: شامل شیوه تدریس معلم، برنامه درسی مدرسه، پیشداوری معلم، شرایط فیزیكی كلاس، ارزیابی‌های نادرست معلمان از عملكرد دانش‌آموزان، پایین بودن نسبت معلم دانش‌آموزان، كمبود معلم مجرب، آموزش‌دیده و علاقه‌مند به تدریس و تحت پوشش قرار نگرفتن دانش‌آموزان واجب‌التعلیم.
ارائه راهكارهای كاهش افت تحصیلی
- افت تحصیلی موضوعی غیرقابل حل نیست، اما حل آن هم یك‌باره و ناگهانی و با شیوه‌های آنی میسر نیست. برای مقابله با این پدیده، به برنامه‌ریزی‌های درازمدت و زیربنایی احتیاج است كه بر اساس واقعیت‌های اجتماعی باشند و ضمانت اجرایی به عنوان یكی از اصول برنامه‌ریزی آموزشی را داشته باشند.
الف: برنامه‌های درازمدت یا بنیادی:
این برنامه‌ها تدابیر زیربنایی است كه یك سیاست كلی را در نظام آموزشی می‌طلبد. برخی از جزئیات این روش‌ها عبارتند از:
1 - تجدیدنظر در نظام ارزشیابی.
2 - كاهش تعداد دانش‌آموزان هر كلاس.
3 - ارزیابی هوشی دانش‌آموزان قبل از دبستان.
4 - فراهم كردن امكانات آموزش و پرورش.
ب: برنامه‌های كوتاه‌مدت: جزئیات این برنامه‌ها به شرح زیر است:
1 - تهیه به موقع كتاب‌های درسی و فراهم آوردن وسایل كمك آموزشی.
2 - همكاری نزدیك اولیای مدرسه و والدین.
3 - ارزیابی عملكرد معلمان و تشویق معلمان كارآمد.
4 - تقویت انگیزه‌های درونی دانش‌آموزان.
همچنین تغییر در نگرش‌های آموزشی معلمان، تغی
یر در سبك‌های مدیریت مدارس، نوآوری در روش تدریس، اصلاح فرآیند یاددهی - یادگیری و توجه به مشاركت مردمی می‌تواند در كاهش مسائل آموزش و پرورش به ویژه افت تحصیلی مثمرثمر باشد بهره‌گیری از مطالعات تطبیقی یعنی استفاده از تجربیات سایر كشورها در این زمینه می‌تواند موثر باشد.
به عنوان مثال در هند راه‌های زیر را به كار برده‌اند:
1 - روش‌های موثر تدریس عرضه گردید.
2 - بازآموزی معلمان آغاز شد.
3 - بین والدین و معلمان رابطه نزدیك‌تر ایجاد شد.
در كشور پاكستان بیشتر روی بازآموزی‌ها تاكید شده و بازآموزی معلمان را سرلوحه كار خود قرار داده‌اند و معتقدند كه این كار باید شامل آموزش مهارت‌های تدریس، بازنگری محتوای دروس و آموزش مهارت‌هایی باشد كه انگیزه دانش‌آموزان را به درس و تحصیل بیشتر كند.
همچنین برای كاهش افت تحصیلی علاوه بر راه‌های درون سازمانی به راه‌های برون سازمانی نیز نیاز است. مثلا كاهش علایق افراد به تحصیلات به ویژه در پسران، به خاطر نبود بازار كار مناسب و شایسته برای دانش‌آموختگان است كه این مهم عامل جدی در كاهش انگیزش تحصیلی در آنها
می‌شود، به طوری كه نابرابری‌های آموزشی در شهر و روستا و نیز نابرابری‌های جنسیتی (دختران در مقابل پسران) در تحصیلات عالیه كه در یك دهه اخیر بر عكس چند دهه قبل در نظام آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی كشور ما رخ داده است، به دلیل عدم تطابق نیازهای بازار كار به تخصص فارغ‌التحصیلان مدارس و دانش‌آموختگان دانشگاه‌هاست.
خسارت‌های ناشی از افت تحصیلی
1 - هزینه‌های تحمیل شده به دولت كه شامل:
الف: اتلاف هزینه‌های جاری اداره موسسات آموزشی توسط دولت.
ب: اتلاف سرمایه‌گذاری‌های ثابت، برای احداث و تجهیز فضاهای آموزشی و پرورشی.
2 - هزینه‌های تحمیل شده بر خانواده شامل:
الف: اتلاف هزینه‌های مستقیم خانواده مثل پرداخت حق ثبت‌نام، هزینه لوازم‌التحریر.
ب: اتلاف هزینه‌های حمل و نقل، ارتباطات برای رفت و آمد دانش‌آموزان به مدرسه.
3 - خسارت‌های وارده به دانش‌آموزان شكست‌خورده شامل:
الف: هزینه فرصت از دست رفته بر اثر دیرتر راه یافتن به بازار كار.
ب: خسارت‌های دیگری كه بر فرد وارد می‌شود مثل هزینه واقعی سرخوردگی، احساس حقارت و بی‌كفایتی و خودپنداری منفی.
به نظر می‌رسد كه بعد روانی اجتماعی خسارت‌ها كه به دانش‌آموزان و خانواده آنها وارد می‌شود، به مراتب ضربات روانی جدی‌تری نسبت به بعد مادی خانواده بر فرد تحمیل می‌كند و متاسفانه جبران زخم‌های شكست تحصیلی به كندی انجام می‌شود.
نتیجه‌گیری
مسئله افت تحصیلی به عنوان قدیمی‌ترین و بحث‌انگیزترین مسئله آموزش و پرورش ایران در دهه‌های اخیر بوده است كه فاصله بین وضعیت علمی موجود فراگیران با وضعیت مورد انتظار آنها از حد معقول و مقبول آن فراتر رفته است و منجر به خسارت‌های اقتصادی، روانی و اجتماعی گردیده است.
تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد در كشور ما شكست تحصیلی زیاد و پرحجم بوده و از همان سال اول ابتدایی گریبانگیر برخی از دانش‌آموزان می‌شود. تحلیل‌های آماری نشان میدهند كه این پدیده در ایران نیز همانند سایر جوامع گزینشی بوده و همه طبقات به یك نسبت با آن مواجه نیستند. این امر در مناطق محروم و روستایی و در میان حاشیه‌نشینان شهرها بسیار عمیق
تر است.
متاسفانه گهگاه در ارائه آمار و ارقام، دقت لازم صورت نمی‌گیرد تا میزان و حجم واقعی معضلات آموزشی و فرهنگی مشخص گردد. وقتی در مواردی مانند مسئله بیسوادی آمار متفاوتی از 22 تا 32 درصد ارائه می‌شود، چگونه انتظار داریم برنامه‌ریزی درستی در این مورد بنماییم. متاسفانه بدتر از این، پاك كردن صورت مسئله، به جای حل مسئله در بحث افت تحصیلی قابل تامل است. یعنی به جای مردودی و تجدیدی، اجازه تكرار امتحان در نوبت‌های متوالی را به معنی كاهش افت تحصیلی بیان می‌كنند.
شناخت علل فردی، اجتماعی از یك طرف و علل ساختاری و آموزشی نظام تعلیم و تربیت از طرف دیگر مسائل را پیچیده‌تر كرد ه است. بدین منظور برای كاهش افت تحصیلی می‌توان از تغییر و نوآوری آموزش در عرصه تربیت هنر، نظام ارزشیابی، روش‌های تدریس، مشاركت اولیا، و سبك‌های مدیریتی مدارس استفاده كرد.
آفت پنهان بيشتر از مردودي‌ها
عمومی- مريم مهروان:
نظام آموزشي رسمي در اساس برپيشرفت و تحول مثبت و سازنده استوار است
