بخشی از مقاله
علل افت تحصیلی دانش آموزان در پایه ی پنجم ابتدائی، شواهدی از دبستان شهدای قطور4
چکیده
از جمله مسائل مهمی که معمولا جوامع، در حال رشد و عقب مانده در رابطه با آموزش و پرورش با آن مواجه اسـت افت تحصیلی است. افت تحصیلی پدیده ای است که هر ساله منابع انسانی و مادی جوامع را به هدر داده و به دنبـال خود اثرات ناگواری را بر پیکر اجتماع وارد می سازد. در نظام آموزش و پرورش کشور ما نیز همانند سـایر کشـورهای جهان، کلیه افرادی که در آن وارد می شوند بر طبق برنامه های پیش بینی شده مراحل تحصیلی را طی نمـی کننـد بلکه برخی کندتر معیار پیش بینی شده در مسیر طولانی تحصیل حرکت می کنند و گاهی هـم از حرکـت بـاز مـی مانند و در مجموع، پرونده ی آنان به نام، افت تحصیلی از خیل دانش آمـوزان بـه آسـانی جـدا مـی شـوند. بنـابراین شناخت هر چه بهتر علل و عوامل موثر در افت تحصیلی از ضروریات هر نظام آموزشی است تا بـا شناسـایی عوامـل، بتوان راهکارهای مناسب را برای درمان آن ارئه کرد. در راستای نشان دادن اهمیت مساله فـوق الـذکر پژوهشـگر در این تحقیق به بررسی عوامل موثر در افت تحصیلی دانش آموزان پایه ی پـنجم ابتـدایی شهرسـتان خـوی از اسـتان آذربایجان غربی پرداخته است بدین منظور پرسشنامه ای مشتمل بر 18 سوال با جواب بله خیر تنظیم و در یکـی از مدارس شهرستان خوی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت ، نتایج به دست آمده حاکی از آن است که از عوامـل شـش گانه تاثیر گذار بر افت تحصیلی دانش آموزان، فقط شرایط اقتصادی خانواده های آن ها و ویژگی های فردی معلمـان دارای تاثیر قوی بر افت تحصیلی دانش آموزان می باشد.
کلمات کلیدی: افت تحصیلی دانش آموزان، ویژگی های فرهنگی، شرایط اقتصادی، ویژگی فردی معلم، حجم و محتوی کتب درسی، امکانات مدرسه
.1 مقدمه
از وظایف اساسی آموزش و پرورش عمومی در هر کشور انتقال میراث فرهنگی جامعه ، پرورش استعدادهای دانش اموزان و آماده سازی آنان برای شرکت فعال در جامعه است عدم موفقیت نظام های آموزشی در انجام این رسالت مهم در بسیاری از مواقع بع صورت افت تحصیلی بروز می کند که شامل کیفیت ضعف یادگیری دانش آموزان، تکرار پایه و ترک تحصیل است. بنابراین مشکلات آموزش و پرورش در هر جامعه را نمی توان انکار کرد مساله افت تحصیلی در آموزش و پرورش یکی از مهم ترین مسائل نظام آموزشی، در اغلب کشورهای جهان می باشد. منابعی که از این راه تلف می شود خواه به صورت عمر انسانها یا به صورت منابع مادی هر ساله رقم قابل توجهی را تشکیل می دهد به طوری که بهبود کارایی نظام های اموزشی تا اندازه ی زیادی موکول به کاهش افت تحصیلی است. افت تحصیلی در ایران به ویزه مناطق محروم رقم قابل توجهی را تشکیل می دهد و هر ساله این پدیده به صورت مردودی و ترک تحصیل مقدار و تعدادزیادی از منبع و استعدادهای بالقوه انسانی و مالی جامعه را تلف می کند و اثار شوم و ناگواری در زندگی فردی و اجتماعی افراد بر جای می گذارد ( ناستی زایی، مرداد ، 1380وص .( 17 اولین مسئله مربوط به خود دانش آموز است . دانش آموز از نظر هوش و توانایی های ذهنی و جسمی کشش لازم برای یادگیری ندارد یا به سختی یاد می گیرد که خود باعث عدم یادگیری مطالب بعدی می شود و دروس کلاسهای معمولی برای چنین دانش آموزانی سنگین و ثقیل بوده و توان مطابق انها را با دانش آموزان عادی و معمولی پایین می آورد و روز به روز بر این فاصله تطابق افزوده می شود تا حدی دانش آموز خود را از دیگران جدا می داند و
1
استفاده کافی و لازم را از کلاس نمی تواند بنماید در این صورت است که نیاز به کلاس اختصاصی و استثنایی احساس می شود بر این اساس کمبود هوش و ناتوانایی های ذهنی در فرد از مهم ترین عوامل شکست تحصیلی وی می باشند زیرا اگر فرد یا دانش آموز با وجود امکاناتی که برای برخورداری از آموزش و پرورش در اختیار قرار می گیرد نتواند به موفقیت تحصیلی دست یابد در نتیجه باید گفت که شکست تحصیلی این دانش آموزان ناشی از تنبلی یا عقب ماندگی ذهنی او است. بدون شک این برداشت که افت تحصیلی به معنای ناتوانی دانش آموز در یادگیری مواد و محتوای درس است نارست و غیر منطقی است . ناتوانایی ممکن است از توانایی ذهنی محدود ناشی شود، در حالی که افت تحصیلی به معنای از یک سطح بالاتر به مرتبه ای پایین تر در تحصیل و آموزش یا کاهش عملکرد تحصیلی تنزیل از یک سطح بالاتر به مرتبه ای پایین تر از تحصیل و آموزش یا کاهش عملکرد تحصیلی دانش آموزان سطحی رضایت بخش به سطحی نامطلوب است به طوری که اگر بین استعداد بالقوه و بالفعل دانش آموز فاصله ای وجود داشته باشد این فاصله نشان از افت تحصیلی دار، با توجه به این تعریف مقایسه و سنجش سطح عملکرد دانش آموز بر اساس نمرات تحصیلی قبلی و فعلی بهترین شاخص افت تحصیلی است (اکبری -1384ص .(27 عامل دوم مربوط به خود خانواده دانش آموز می باشد چه اگر خانواده هایی که از نظر فرهنگ اقتصادی در حد بالایی می باشند می توان گفت که فرزندان خانواده ها نیز میل و علاقه به درس داشته و تلاش لازم را در جهت یادگیری هر چه بیشتر و بهتر انجام خواهد داد نقش خانواده ها و افراد آن از نظر فرهنگی روی دانش آموزان تاثیر بسزایی دارد و کودک خود را در محیطی پر از مطالب و مباحث علمی و فرهنگی دیدهه و رغبت لازم در او ایجاد خواهد شد. البته این مسئله، در صد در صد خانواده ها نمی توان صادق باشد ولی درصد بیشتری را شامل می شود پدران و مادران باسواد در سطح بالا از هر جهت به فرزندان خود رهنمودهای لازم را داده و او را متوجه پیرامون خود می سازد و بدین ترتیب امکان یادگیری در چنین دانش آموزان بیشتر از دانش آموزانی است که در خانواده های بی سواد یا کم سواد زندگی می کنند، بی سواد یا کم سوادی والدین هم از نظر عدم درک وظایف مدرسه و برنامه های آن و تداوم حضور مرتبت دانش آموزان در مدرسه مشکلاتی را برای افت آنان فراهم می کند و از نظر ناتوانی آنان (والدین ) در کمک فکری و عملی به امور برنامه درسی دانش آموزان در منزل، از پیشرفت تحصیلی فرزندان می کاهد (اکبری ،.(1384 سومین عامل را می توان جامعه ای دانست که دانش آموزان در آن رشد کرده و تحصیل می کند جامعه خانواده بزرگ دانش آموزان است و تقریبا نقش همان خانواده را در دانش اموزان ایفا می کند. نگرش افراد جامعه به تحصیل و افراد تحصیل کرده و مهمتر از همه نقش اقتصادی تحصیل در جامعه مسئله مهمی است که میتوان ذهن دانش آموزان را به تحصیل یا عدم تحصیل آماده نماید .وزارت آموزش و پرورش به علت زیر پوشش قرار دادن حدود 1/4 جمعیت کشور، بودجه هنگفتی را به خود اختصاص داده است.با توجه به کمبود صنایع مالی ،انسانی و کسری بودجه استفاده بهینه از صنایع و امکانات موجود از اهمیتی خاص برخوردار است یکی از عوامل مهمی که موجب هدر رفتن امکانات می شود همان پدیده شوم افت تحصیلی است. افت تحصیلی ضمن اینکه از نظر فردی ضررهای جبران ناپذیری بر دانش آموزان و خانواده ها وارد می کند سبب به هدر رفتن منابع ملی و بودجه آموزشی نیز می شود (اکبری -1384ص.(28 برااین اساس لازم است به این نکته اشاره شود که هر ساله در سراسر جهان بسیاری از دانش آموزان با تکرار پایه های تحصیلی باروری و کار این نظام آموزشی،کشورها را با نقصان روبرو می سازد. اما منتشر شده در کشور خود ما نیز میزان تحصیلی را بسیار بالا ذکر کرده است.
.2 مبانی نظری
1-2تعریف افت تحصیلی
کاربرد اصطلاح افت تحصیلی یا اتلاف((wastageدر آموزش و پرورش، از زبان اقتصاددانان گرفته شده و آموزش و پرورش را به صنعتی تشبیه می کند که بخشی از سرمایه و مواد اولیه را که باید به محصول نهایی تبدیل می شد، تلف کرده و نتیجه مطلوب و مورد انتظار را به بار نیاورده است. شاید این شبیه چندان خوشایند نباشد و اصطلاح قصور در تحصیل یا واماندگی در تحصیل از آن مطلوب تر باشد (امین فر،.( 1365 وقتی صحبت از افت تحصیلی می شود منظور تکرار پایه تحصیلی در یک دوره و ترک تحصیل پیش از پایان دوره است. به عبارت دیگر افت تحصیلی شامل جنبه های مختلف
2
شکست تحصیلی، چون غیبت مطلق از مدرسه، ترک تحصیلی قبل از موعد مقرر، تکرار پایه تحصیلی، نسبت میان سنوات تحصیلی دانش آموز و سال های مقرر آموزش،کیفیت نازل تحصیلات دانش آموزان در مقایسه با آن چه باید باشد و کسب محفوظات به جای معلومات. بدون تردید هیچ نظام آموزشی نمی تواند صد در صد به اهداف آموزشی خود برسد، ولی موفق بودن هر نظام آموزشی به نزدیک تر شدن هر چه بیش تر به اهداف تعیین شده بستگی دارد. برای نزدیک تر شدن به اهداف نظام آموزشی حتمه می بایست عوامل موثر بر افت تحصیلی را شاخت و اثرهای ان را کاهش داد.
افت تحصیلی پدیده ای است که هر ساله منابع انسانی و مادی جوامع را به هدر داده و به دنبال خود اثرات ناگواری را بر پیکر اجتماع وارد می سازد، چون نظام تعلیم و تربیت هر کشوری شکوفایی استعدادهای انسانی را عهده دار است و تحقق یافتن انسانیت او در گرو تعلیم و تربیت اوست لذا استفاده از امکانات اموزشی و پرورشی یکی از مهم ترین حقوق هر انسانی است و فراهم اوردن امکانات اموزشی و پرورشی و بر طرف کردن موانع سر راه اموزش و پرورش برای شکوفایی ابعاد معنوی و مادی انسانها و تامین حقوق انسانهای یک جامعه ضروری می باشد از انجا که تمدن وجود سخت مدهون، نتیجه تربیت عمدی است، آنچه به عنوان تمدن و فرهنگ افتخار امیز انسانی از آن یاد می شود. نتیجه ی بکار گرفتن اندیشه و کسب دانشی است که از سیر تکاملی تربیت حاصل شده و تسلط انسان بر طبیعت، مهار کردن تاریکی ، فاصله و سرما و گرما، کشف علل بیماری ها و مقابله و مبارزع با آنها و ....همگی نتایجی هستند که به تدریج و با سیر تکاملی خاص از راه تربیت و انتقال نسل به نسل میراث فرهنگی جامعه، حاصل آمده اند. از آنجا که در بین عوامل موثر بر فرایند در درجه اول و سواد والدین در درجه دوم (اهمیت ) است. فقرا اولین گروهی هستند که ترک تحصیل می کنند زیرا مجبورند کار کنند و اولین گروهی هستند که اخراج می شوند زیرا در اثر سوء تغذیه در سر کلاس به خواب می روند و کمتر یاد می گیرند و ( فقرا ) اولین گروهی هستند که مردود می شوند چون در خانه امکانات یاد گیری ندارند. اکثر کسانی که تحصیلات خود را به پایان می رسانند از خانواده های جامعه هستند (مطلبی ،1384 -ص .(28 همچنان که می دانیم نظام آموزش و پرورش یکی از سازمانهای پر هزینه کشور و نیز به دلیل ارزش جهانی که در تامین تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص جامعه وبه طور کلی اعتلای فرهنگی کشور، بایستی با هر گونه عواملی که در فرایند کاری آن اختلال ایجاد می کند مقابله شده تا از بار مالی آن کاسته شود و از جمله با افت تحصیلی که دوباره کاری و صرف هزینه های دو چندان می شود مقابله جدی صورت گیرد تا از بهدر رفتن سرمایه های مادی و معنوی کشور پیشگیری شده و هم به کارآرایی و بهره وری نظام آموزشی افزوده گردد. بنابراین ضرورت دارد به مطالعاتی که در چارچوب عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان صورت گرفته به طور خلاصه یابه اهم آن اشاره شود.
2-2علل وعوامل موثر بر افت تحصیلی عوامل متعددی باعث ایجاد افت تحصیلی با اتلاف تحصیلی یا اتلاف در نظام آموزش و پرورش میشود که به طور کلی
میتوان آنها را به عوامل داخلی یا درون مدرسه ای و عوامل خارجی یا بیرون مدرسه ای تقسیم نمود که شامل چهار دسته مجزا می باشند که عبارتند از :
-1 عوامل آموزشی - 2 عوامل فردی
-3 عوامل خانواده -4 عوامل اجتماعی - فرهنگی
1-2-2عوامل داخلی یا درون مدرسه ای موثر بر افت تحصیلی
1-1-2-2نامناسب بودن شیوه تدریس معلمان
یکی از عوامل مهم و موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان نامناسب بودن شیوه تدریس معلمان است نظریه های جدید
پیشرفت تحصیلی می گویند یادگیری وقتی موثر است که یادگیرنده در فرایند یادگیری نقش اصلی را داشته باشد. معلم باید راهنما و جهت دهنده باشد لذا معلم باید تلاش کند تا با روشهای مختلف دانش آموزان را هر سریعتر در صحبت ها و فعالیت های کلاسی مشارکت دهد در حقیقت کارایی آموزشی مدرسه رابط مستقیمی با مشارکت دانش آموزان در فرایند تربیتی دارد به عبارت بهتر هر چه دانش آموزان در فرایند (یاددهی و یادگیری )مشارکت بیشتر و فعالیت تری داشته باشند
3
میزان کارایی آموزشی آنان بیشتر خواهد بود در غیر این صورت با پدیده افت تحصیلی روبرو می شوند بنابراین تدریس نباید برای انتقال دانش از ذهن یا محتوای کتاب به ذهن دانش آموز تلقی نمود.
2-1-2-2دو شغلی بودن و پایین بودن منزلت اجتماعی معلمان در جامعه پدیده چند شغلی بودن معلمان و دبیران آموزش و پرورش و کارکرد پیش از توان آنان به عنوان یکی از عوامل دخیل در
کاهش راندمان تحصیلی دانش آموزان قلمداد می شود. بسیاری از معلمان که درگیر مسائل اقتصادی هستند و دارای چندین شغل می باشند در جامعه کنونی از لحاظ منزلت اجتماعی در جایگاه پایینی قرار دارند که مسلما این مسئله روی افکار دانش آموزان تاثیر دارند و پیشرفت و انگیزه تحصلی آنها را کاهش می دهند.
3-1-2-2 نامناسب بودن روشهای ارزشیابی و سنجش یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان اکثر مربیان و محققان و پژوهشگران تعلیم و تربیت، نبود افت تحصیلی را تا حدودی بالا بودن درصد قبولی دانش آموزان
یک مدرسه می دانند یعنی اگر میزان قبولی دانش آموزان آموزشگاهی در یک سال به ) %100 درصد ) برسد می گوییم این آموزشگاه، در آن سال افت تحصیلی نداشته است اما به این نکته توجه نکرده ایم آیا این دانش آموزان با ملاک و معیار مناسب درستی ارزشیابی شده اند یا نه ؟ اگر کودکی در یک پایه با تبصره در یک یا چند ماده درسی قبول شود آن را جزو افت تحصیلی به حساب نمی آورند حال چگونه می توان به این کودک به چشم یک شاگرد موفق در پایه های بالاتر نگاه کرد اگر کمی دقیق تر به موضوع بنگریم متوجه می شویم که همین کودک دارای افت تحصیلی پنهان است که در پایه های بالاتر ظاهر می شود و این ناشی از ارزشیابی نادرست در نظام آموزشی است در واقع می توان گفت که ارزشیابی غیر واقعی ( تبصره ) و معدل پایین از جمله عواملی است که باعث افت تحصیلی می شود( کریمی ، 1378، ص .( 60
4-1-2-2 نامناسب بوددن مقررات و شرایط و فضای مدرسه با نیازها و شرایط اجتماعی و روانی دانش آموزان در بعضی از مدارس مقررات و قوانینی وجود دارد که تخطی از آنها خلاف محسوب می شود شرایط نامناسبی که در اثر
اجرای این مقررات و گاهی اوقات مقررات خشک پدید می آید و منجر به تهدید و توبیخ ها می شود زمینه را برای از بین بردن تعادل روانی دانش آموزان فراهم میکند و آنها را افرادی پرخاشگر و کینه توز پرورش می دهد و بی انضباطی در آنها درونی می کند که این نیز می تواند منجر به افت تحصیلی شود.
5-1-2-2وجود تحصیلات بی هدف و بدون برنامه در طول سال تحصیلی دکتر کامیار عضو هیات علمی دانش آزاد و جامعه شناس ، در خصوص نقش تعطیلات بی هدف در طول سال تحصیلی در
افت دانش آموزان می گوید: اگر دانش آموز یک روز از درس و کتاب فاصله بگیرد نه تنها از درس آن روز عقب می افتد بلکه دروس گذشته اش را نیز از یاد می برد و تنها راه جبران آن مرور درس های گذشته می باشد.
6-1-2- 2 کمبود فضا و امکانت آموزشی به علت کمبود فضای آموزشی و ضرورت جذب کودکان واجب التعلیم ما هم اکنون کلاس های دو نوبته و سه نوبته داریم
در نتیجه ساعات حضور دانش آموزان در مدرسه تقلیل می یابد. علاوه بر توان یاد گیری بچه ها در ساعات بعد از ظهر هم کم می شود و معلم هم ساعات بعد از ظهر و توان کافی برخوردار نیست و این باعث افت تحصیلی دانش آموزان می شود (اکبری 1384 -ص .(21 بنابراین کمبود فضای آموزشی و نامناسب بودن شرایط فیزیکی کلاس های درس مانند گرما یا سرمای بیش از حد، تمیز نبودن کلاس ها و نور گیر نبودن آنها از جمله عواملی می باشند که سبب افت تحصیلی دانش آموزان می شوند و عواملی چون کثرت دانش آموزان در کلاس و فقدان کتابخانه غنی و فعال و فقدان آموزشگاه و تجهیزات در مدارس و فضای کلاس و... از کمبود های امکانات آموزشی می باشد که در پیشرفت و افت تحصیلی موثراند .(مرتضی امین فر .(1365
4
2-2-2عوامل خارجی یا برون مدرسه ای موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان الف . عوامل خانوادگی موثر بر افت تحصیلی -1بی سوادی یا کم سوادی والدین
بی سوادی یا کم سوادی والدین خود یکی از عوامل و علل موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان می باشد بی سوادی یا کم سوادی والدین هم از نظر عدم درک وظایف مدرسه، برنامه های آن و تداوم حضور مرتب دانش آموزان در مدرسه مشکلاتی را برای تحصیل آنان فراهم می کند و از نظر ناتوانی آنان ( والدین ) در کمک فکری و علمی به امور برنامه درسی دانش آموزان در منزل، از پیشرفت تحصیلی فرزندان می کاهد ( اکبری ، - 1384 ص 35 ).برخی از دانش آموزان در امور تحصیلی خود نیازمند ساعات آموزشی خارج از اوقات رسمی کلاس و مدرسه اند. برای این قبیل دانش آموزان، به علل متعدد آموزش در مدرسه کمک های آموزشی اضافی از منابع دیگر دریافت کنند . والدین با سواد علاوه بر نقش کمک رسانی در آموزش فرزندان خود الگوی منسجمی از یک فرد باسواد نیز به شمار می آیند. سواد والدین در تحصیل فرزندان نقش دو جانبه ای دارد: از یک سو برای آنان جنبه کمک آموزشی دارد و از سوی دیگر انگیزه ای برای درس خواندن آنان می شود. بی سوادی والدین نیز آسیب دو جانبه ای دارد. این قبیل والدین نه تنها نمی توانند از نظر آموزشی و تحصیلی به فرزندان خود کمک کنند، بلکه یک الگوی تقلیدی نامناسب برای فرزندان خودند. بیابانگر (1378)چنین نقل می کند که پایین بودن سطح تحصیلات و فرهنگ خانواده در درجه اول سبب می شود که خانواده نتواند کمک های درسی لازم را به دانش آموزان ارائه کرده، در حل مشکلات درسی آن ها را یاری کند. سبب می شود که والدین نتوانند در خانه از روزنامه ، مجلات و کتاب های کمکی استفاده کنند در نتیجه فرزندان چنین خانواده هایی نیز از این لحاظ در محرومیت به سر می برند.
-2فقراقتصادی یا وضعیت نامناسب خانواده یکی از علل های بارز افت تحصیلی دانش آموزان نامطلوب بودن وضعیت اقتصادی خانواده است فقر اقتصادی خانواده توان
اولیا را در تامین بهداشت، خوراک و پوشاک و کتب و وسایل کمک آموزشی به صفر می رساند و دانش آموز گاه از تامین لوازمی همچون پرگار، خط کش و گونیا که جزو لوازم درجه دوم آموزش هستند ناتوان است. در بعضی از مواقع فقر اقتصادی دانش آموزان را مجبور می کند که برای جبران کمبود های خود و خانواده اش ساعاتی از روز را به کار مشغول شود و در نتیجه فرصت کافی را برای انجام تکالیف را نداشته باشد. در برخی مواقع نیز دانش آموز به دلیل نداشتن لوازم التحریر تکالیف خود را انجام نمی دهد وقتی معلم علت را جویا می شود دانش آموز مجبور می شود برای حفظ شخصیت و حرمت خود و خانواده اش به دروغگویی متوسل شده و در گفتن حقیقت که همانا توانایی خانواده در تهیه قلم و دفتر است طفره رود و سرانجام فردی دروغگو بار آید (اکبری ،- 1384 ص- .(27
-3فقدان والدین یا یکی از آنها مطالعات متعددی نشان داده است که غیبت پدر، پاره ای اثرات منفی بر پسران دارد فرزندان خانواده هایی که پدرانشان
غیبت ( فوت شده ) دارند در مقایسه با خانواده های کامل، احتمال بیشتری می رود که در آزمون های هوش نمرات پایینتری بیاورند و پیشرفت تحصیلی کمتری داشته باشند ) } اکبری 1384 ، ص 28 و 27 به نقل از اسمیت { (1985به نظر می رسد وقتی که دانش آموزان والدین یا یکی از آنها را از دست می دهد به آسانی و به راحتی می تواند با این موضوع کنار بیاید و این مسئله تمام مسایل کودک از جمله تحصیلی او را تحت تاثیر قرار می دهد که در افت تحصیلی او بی تاثیر نیست.
-4اختلاف والدین چنین به نظر می رسد که متاسفانه اکثر خانواده ها کانون گرم و آرام بخش برای بچه ها نیستند، محبت در بسیاری از
خانواده ها وجود ندارد یا رو به خاموشی است بعضی از پدران و مادران خانه را میدان جنگ و ستیز مبدل کرده اند هر کدام می کوشد در این میان برنده شوند و این کار باعث می شود که احساس امنیت در فرزندان آنها از بین رود، کودک روحش
5
آزرده می شود و نعمت آرامش از او دور می شود این بچه ها کجا به آموختن می اندیشند وقتی در مدرسه حضور می یابند به جای اینکه حواسشان به درس گفته های معلم باشد متاسفانه مدام در این فکر هستند که عاقبت اختلافات والدین به کجا خواهد کشید و سرنوشت وی چگونه خواهد بود و این خود تهدیدی بسیار جدی برای پیشرفت تحصیلی آنان خواهد بود.
-5اعتیاد والدین تحقیقات، اعتیاد والدین را به عنوان یکی از عوامل افت تحصیلی معرفی کرده است. اگر والدین یا یکی از آنها دچار مشکل
اعتیاد باشند نه تنها نمی توانند کودکانشان را در امور تحصیلی هدایت و راهنمایی کنند بلکه خود کودک به خاطر اعتیاد والدین یل یکی از آنها دچار سرخوردگی و حقارت می شود و موجبات افت تحصیلی وی فراهم می شود(ناستی زایی ، شهریور .(41 - 1380
-6عدم آگاهی والدین از شیوه های صحیح مطالعه که خود یکی از علل افت تحصیلی دانش اموزان است برخی از والدین به طور مداوم به فرزندان خود می گویند درس
بخوانید مطالعه کنید. اما هرگز نمی گویند که چگونه مطالعه کنند و روش های صحیح مطالعه را نمی دانند به همین دلیل دانش آموز یاد نگرفته است که پس از بازگشت از مدرسه باید مدتی استراحت کند سپس مطالعه خود را آغاز نمایند و پس از یک ساعت مطالعه حداکثر نیم ساعت استراحت داشته باشد. اصل بریماک در علم روانشناسی به ما می گوید:دانش آموز ابتدا بایدبه تکالیف درسی خود رسیدگی کند وبه تفریح و بازی بپردازد. دانش آموزانی که مقدار زیادی از وقت خود را صرف بازی و تفریح می کنند تا دیر وقت به تماشای تلوزیون می پردازند وبی موقع به رختخواب میروند ممکن است آمادگی خود را برای یادگیری از دست بدهند (اکبری ،.(30-84/7/25
-7بیماری های جسمی و روانی والدین بیماری جسمی و روانی یکی از والدین باعث می شود که دانش آموز دچار افسردگی و ناامیدی از درس و مدرسه شود و
مدام در این فکر باشد که چگونه پدر و مادر خود را معالجه کنند.گاهی اوقات کانون گرم خانواده دچار تزلزل شده به محیطی سرد و بی روح تبدیل می شود بیماری والدین گاهی مانع نظارت صحیح بر درس و رفتار فرزندانشان می شود و ممکن است دانش آموز نسبت به مدرسه و کلاس درس بی خیال شده و علاقه و انگیزه خود را برای ادامه تحصیل از دست بدهد و زمینه افت تحصیلی او فراهم شود.
ب.عوامل فردی موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان -1هوش و استعداد
بدون شک یکی از عوامل مهم و موثر در افت تحصیلی، کمبود هوش و توانایی های ذهنی و فردی است روانشناسان هوش را توانایی اتحاد رفتارهای سازگارانه یا خلاق تعریف می کنند هوش معمولا بر زیربنای توانایی ها ، با ظرفیت یادگیری به حساب می آید که نقش مهمی در پیشرفت با افت تحصیلی دانش آموزان دارد. عدم توجه به نیازها،و استعدادهای دانش آموزان و تفاوتهای فردی آنان در این زمینه و عدم استفاده از روش های مطلوب تدریس و یادگیری علاقه و انگیزه آنان را برای آموختن از بین برده و این عدم علاقه باز تاب نامطلوبی بر نتایج کار داشته میزان افت تحصیلی را افزایش می دهد. این بی علاقگی به تحصیل در میان تعداد زیادی از دانش آموزان مشاهده می شود. که اثر نامساعد بر پیشرفت تحصیل آنان بر جای می گذارد . اما این نتیجه نامطلوب برای دانش آموزان محرومی که از زمینه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نامساعد به مدرسه می آیند به مراتب زیادتر است (مرتضی امین فر،.(1365
-2 فقدان انگیزه و علایق تحصیلی در فرد نبود انگیزه تحصیلی در فرد، خود از عوامل افت تحصیلی به شمار می آید دانش آموزان زمانی خود فرا می گیرند که برای
یادگیری انگیزه ای قوی داشته باشند این انگیزه به ندرت با تکیه بر معلمان و متون درسی پدید می آید به این دلیل که
6
