بخشی از مقاله
توسعه مدیریت نت در صنعت اب و برق
پیشگفتار
سازمانهاي توليدي بيشماري در گوشه و كنار جهان در حال فعاليت هستند، اما معدودي از آنها با اقتدار به فعاليت خود ادامه مي دهند و گوي سبقت را از ديگران ربوده اند. همگان بر قدرت اين سازمانها واقف بوده و از آنها به عنوان سازمانهاي ممتاز ياد مي‌كنند. مشخصه اين سازمانهاي ممتاز چيست؟
يك سازمان ممتاز در تمام زمينه‌ها اعم از سيستم‌هاي توليدي، اطلاعاتي، خريد و فروش، خدمات و بازاريابي، مهندسي و كيفيت در سطح ممتاز فعاليت مي‌كند. يكي از شاخصه هاي اصلي يك سازمان توليدي ممتاز، دارا بودن تشكيلات نگهداري و تعميراتي ممتاز است. در این پژوهش سعی بر آن است به اختصار به تعریف و روند رشد آن در طول زمان و خصوصاً به عوامل موثر در اجرای آن از طریق تحقیق عملی در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه بپردازيم و با کسب نظرات افراد
مرتبط با این سیستم از طریق سؤالات و بررسی آن از طریق روش های آماری نتایجی در شناسایی مشکلات و مزایای اجرای آن بدست آوریم. برای طرح سؤالات از شرکت‌های فعال مطرح در دنیا در زمینه سیستم نگهداری و تعمیرات کمک خواهيم جست و در تهیه سؤالات اصلی و فرعی موضوع تحقیق تجربه آنان مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت. اگر چه در اين بررسی سعی مي‌شود از آخرین یافته ها و روشهای بررسی سازمان در زمینه نگهداری و تعمیرات از منابع خارجی و داخلی
بهره گیری شود و لیکن بدلیل گستردگی موضوع در تدوین و طراحی مطلب بی عیب و نقص نخواهد بود. امید دارم این مطالب گامی هر چند کوچک در زمينه رشد و توسعه مدیریت نت در صنعت آب و برق باشد.
برخود لازم می دانم از کمک های استاد راهنما جناب آقای دکتر محمدعلی سبحان اللهی و استاد مشاور جناب آقای مهندس شکور سلطانی که اینجانب را در تهیه این تحقیق یاری نمودهاند، تشکر و سپاس گذاری نمایم.
از جناب آقای مهندس غلامرضا رضایی فر مدیر عامل محترم شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه که در تأمین امکانات مورد نیاز اینجانب را یاری نموده اند و نیز کلیه مدیران ادارات و کارشناسان بهره برداری شرکت در ستاد و مناطق که با ارائه نقطه نظرات خود موجبات کسب نتایج مفیدی در این تحقیق را فراهم کرده اند، قدردانی نموده و از خداوند متعال موفقیت همه آنان را در خدمت به مردم در عرصه علم و عمل خواستارم.
جواد فضلی فر
اسفند 86
چکیده:
مسأله مهم در نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه حفظ آمادگی و عملیاتی نگهداشتن تجهیزات، ماشین آلات و تأسیسات است. استفاده از سیستم برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات و ارائه آن ضمن ایجاد مطلوب ترین سرویسهای تعمیراتی و اتخاذ بهترین روشها برای تداوم کار صنعت با حداکثر بازدهی و کاهش هزینه، سبب افزایش سرمایه گذاریها در صنایع در شرایطی که محدودیت در منابع و مواد اولیه وجود دارد میگردد. برای استفاده از این سیستم نیاز به شناسائی برخی از عوامل مهم و
تاثیر گذار در اجرای آن می‌باشد، تا بتوان نتایج مفیدی در اجرای آن که همواره با هزینه‌هايي همراه مي‌باشد، بدست آوريم. در این تحقیق تلاش مي‌شود با بحث و بررسی دقیق برخی از این عوامل مهم شناسایی شود. در این راستا از طریق سؤالات، مجموعه نقطه نظرات مدیران و کارشناسان مرتبط با موضوع را بررسی مي‌كنيم. نهایتاً به اهداف پژوهش (شناسایی سیستم نگهداری و
تعمیرات پیشگیرانه و بررسی استقبال مدیران شرکت، شرایط ساختاری، فرهنگی و تکنولوژی موجود در شرکت است) نائل شويم. در پایان در صورت موجود بودن شرایط فوق، ارائه الگوی مناسب در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه که به صورت عملی قابل اجرا باشد، ضروری به نظر می‌رسد که مراحل آن در فصول مختلف ذکر مي‌شود. توجه به فرهنگ، ساختار، تشويق وتنبيه، توجه مدير
عالي و مديران ارشد و آموزش كاركنان از مسائل مهمي مي باشد كه قبل از اجراي سيستم بايد زمينه آن شود.
فصل اول
كليات تحقيق
مقدمه
ضرورت طراحی و استقرار سیستمهای نگهداری و تعمیرات در صنعت یکی از مسائل مبرم و حیاتی امروز مملکت ماست. حفظ سرمایه های کشور و ارزیابی تجهیزات از یک سو، و پیشرفت سریع فن آوری و بالطبع ورود روز افزون ماشین آلات و تجهیزات جدید به صنعت از سوی دیگر، استفاده عقلانی و برنامه ریزی شده و نگهداری و تعمیرات بموقع ماشین آلات و تجهیزات را الزامی می سازد.
نظر به اینکه بهره برداری صحیح از تأسیسات خصوصا در مقوله آب و فاضلاب در گرو دو عامل اصلی مدیریت فرایند و مدیریت عملکرد بهینه تأسیسات و تجهیزات است. لذا بحث و بررسی بر عوامل موثر در اجرای یک سیستمی که بتواند کارائی و اثر بخشی لازم را در یک سازمان به دنبال داشته باشد بسیار مهم خواهد بود.
از طرف دیگر سیستمهای کاربردی بدلیل فیزیکی و ماهوی دارای عمر مفید قابل پیش بینی هستند. کاهش و افزایش عمر مفید سیستم‌ها ، بستگی به چند عامل دارد ار جمله کیفیت ساخت، نوع رفتار با آن ، میزان کارکرد و از همه مهمتر رسیدگی به آنها است که مي‌تواند بصورت پیشگیری سرویس و نگهداری یا درمان (تعمیرات) باشد.
بیان مسأله پژو هش
هم اکنون اکثریت قریب به اتفاق مهندسین و مدیران، توجه و علاقه فراوانی نسبت به بهره‌گیری از دانش مهندسی نگهداری و تعمیرات، دارند. امروزه بخش مهندسی نگهداری و تعمیرات، در واحدهای صنعتی بیش از پیش به استفاده از روشهای آمار و ریاضی در برنامهریزیهای خود روی آورده و شکل یک دانش به خود گرفته است.
وجود یک سیستم مجهز و برنامه ریزی شده نگهداری و تعمیرات از آنرو ضروری است که کنترل مستمر و اطلاع کامل از اوضاع و احوال و نحوه عملکرد واحد تولیدی، ابنیه، ماشین آلات و غیره... را ممکن می سازد و لذا ارائه مطلوب ترین سرویسهای تعمیراتی و اتخاذ بهترین روشها برای تداوم کار صنعت با حداکثر بازدهی و کاهش هزینه امکان پذیر میگردد.
از طرف دیگر افزایش سرمایه گذاریها در صنایع و محدودیت در منابع و مواد اولیه مورد نیاز سبب اهمیت کارائی و بهره وری از امکانات موجود نزد صاحبان صنایع و مدیران مسئول در صنعت گردیده است. این هدف زمانی مهمتر و در خور توجه بیشتر جلوه میکند که بحث رقابت های صنعتی شدید که در بازار های داخلی و جهانی وجود دارد، مطرح میگردد.
شرکت آب و فاضلاب یک سیستم پیوسته بوده و در صورت بروز مشکل یا احتمالاً خرابی در تأسیسات و ماشین آلات این سیستم پیوسته دچار مشکل شده و باعث تأخیر در تولید میگردد که زیان های ناشی از آن نه تنها هزینه های زیادی را برای شرکت در برمیگیرد بلکه از آن مهمتر باعث کمبود و نوسان در تولید آب شرب مصرفی مورد نیاز استان میشود بنابراین نیاز به یک سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در شرکت احساس می شود که بوسیله آن بتوان تا حدود زیادی از بروز مشکلات ناشی از تأخیر در تولید به جهت خرابی ناگهانی ماشین آلات جلوگیری
شود.
دستیابی به این امر مهم زمانی حاصل میگردد که با مسائل تولیدی با دیدی منطقی ، علمی و دقیق و همراه با برنامه ریزی صحیح برخورد گردد، یکی از این مسائل مهم حفظ آمادگی و عملیاتی نگهداشتن تجهیزات ، ماشین آلات و تأسیسات است و اصولی ترین راه حل این مسئله، استفاده از سیستم برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات است.
استقرار چنین سیستمی در یک صنعت و یا سازمان نیازمند به بررسی همه جانبه از اهداف عالی سازمان گرفته تا عواملی نظیر نیروی انسانی ، منابع ، فرهنگ محیطی و محاطی و زمینه مناسب برای انتقال و اجرای آن دارد که در این پژو هش سعی شده این عوامل مورد بررسی قرار گیرد.
اهمیت پژوهش
سیستم مدیریت نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه خواهد توانست با بهره‌گیری از تکنیکهای بازرسی دوره‌ای، زمان بندی سرویس ها، ارائه برنامه های مدون روغن کاری و گریسکاری و سایر بازرسی‌های پیشگیرانه، در کاهش تعمیرات اضطراری و بدون برنامه، نقش بسزائی داشته باشد، در ضمن پردازش اطلاعات منتج از استقرار این سیستم، کاربران را در مقابله با علل خرابی های تکراری آگاه مي‌سازد، چراکه از کار افتادگی و خرابیها میتواند پیامد های ذیل را داشته باشد:
الف- کاهش یا توقف تولید
ب- بیکاری نیروی انسانی بطور مستقیم یا غیر مستقیم
ج- تاخیر یا توقف در سایر امور تولید در یک خط تولیدی
د- ایجاد هزینه های اضافی
ذ- نارضایتی و تخریب روحیه کارکنان فنی و بهره برداری
با توجه به مواردی که ذکر گردید میتوان اهمیت این پژو هش را بشرح ذیل خلاصه نمود:
• آشنائی و ارائه راه حل به مدیران از مشکلات اجرائی و چالش های اجرای سیستم نت
• توجه به مسائل مهم تاثیرگذار در اجرای سیستم نت نظیر فرهنگ سازی، ساختار، نیروی انسانی، آموزش و...
• ارائه بینش جدید برای رشد و توسعه شرکت بجای نگرش سنتی به تأسیسات و تجهیزات
• ارائه جریان مناسب اطلاعاتی در بخش نگهداری در راستای بکارگیری این سیستم
• ایجاد علاقمندی در اجرای این سیستم برای مدیران ارشد سازمان و بازنگری در نمودار سازمانی خود در بخش نگهداری
• توجه به نحوه نگهداری و تعمیرات در زمان طراحی و ساخت و راه اندازی تجهیزات
اهداف پژوهش
این پژوهش به بررسی مدیریتی در جهت شناسائی عوامل تأثیر گذار در اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه پرداخته و بر این اساس اهداف ذیل را برای تحقیق دنبال خواهد نمود:
1. بررسی استقبال مدیران برای اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه
2. شرایط تکنولوژی سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه و تطبیق آن با شرایط شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه
3. شناسائی سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه و تطبیق آن با شرایط شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه
4. شرایط فرهنگی مناسب سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه و تطبیق آن با شرایط شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه
5. ارائه الگوی مناسب
اهداف این پژوهش به این جهت قابل اهمیت است که تاکنون در سطح کشور به این عوامل بطور اختصاصي پرداخته نشده و بررسی های لازم از عدم موفقیت در اجرای آن صورت نگرفته است. تاکنون در نقاطی از صنعت که این سیستم را مطالعه و مستقر نموده اند نتوانسته اند آن راندمان مناسب را در یافت نمایند و پس از مدتی بنا به عللی عملا در بکار گیری آن بی توجهی شده است.
سؤالات و فرضیه های پژوهش
در بررسی اهداف پژوهش سؤالات های ذیل مطرح می گردد:
سؤالات :
1- آیا مدیران شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه از سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه استقبال می کنند؟
2- آیا شرایط تکنولوژیکی مناسب برای دست یابی به الگوی مناسب این سیستم در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه وجود دارد؟
3- آیا اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه با ساختار فعلی شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه هماهنگی دارد؟
4- آیا شرایط فرهنگی مناسب برای استقرار این سیستم در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه وجود دارد؟
5- آیا زمینه و شرایط مساعد برای اجرای این سیستم در شرکت آب و فاضلاب استان
کرمانشاه وجود دارد؟
فرضیه ها :
در راستای سؤالات اصلی بیان شده فرضیه های این پژوهش بشرح ذیل قابل طرح است:
1. مدیران شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه از سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه استقبال می کنند.
2. شرایط تکنولوژیکی مناسب برای دست یابی به الگوی مناسب این سیستم در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه وجود دارد.
3. اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه با ساختار فعلی شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه هماهنگی دارد.
4. شرایط فرهنگی مناسب برای استقرار این سیستم در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه وجود دارد.
5. زمینه و شرایط مساعد برای اجرای سیستم در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه وجود دارد.
6. بین عوامل موثر در اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه اولویت یکسانی وجود ندارد.
تعاریف اصطلاحات و مفاهيم
نگهداری
مجموعه ای از فعالیت ها که بطور مشخص و معمولاً به صورت برنامه ریزی شده و با هدف جلوگیری از خرابی ناگهانی ماشین آلات و تجهیزات و تأسیسات انجام گرفته و با این کار قابلیت اطمینان و در دسترس بودن آنها را افزایش می دهیم (حاج شیرمحمدی،1381، 187).
تعمیرات
شامل مجموعه‌ای از فعالیت هائی است که بر روی یک سیستم یا وسیله ای که دچار خرابی و یا از کار افتادگی گردیده، انجام می‌دهیم تا آن را به حالت آماده و قابل بهره‌برداری بازگردانده و در جهت انجام وظیفه‌ای که به آن محول گردیده است، آماده سازد (همان منبع، 187).
نگهداری و تعمیرات
منظور ازسیستم نگهداری و تعمیرات مجموعه عملیاتی جهت نگهداری دارائیهای فیزیکی و حفظ و صیانت از آنها در شرایط قابل قبول و یا تغییر آنها به شرایط قابل قبول اعمال شده تا زمینه حصول اقتصادی ترین راه صرف هزینه جهت بهره برداری و بهسازی از تجهیزات را ایجاد نماید (همان منبع،187).
فرهنگ
در معنی فرهنگ تعاریف متعددی و درعین حال متنوعی ارائه گردید که در اینجا صرفاً به دو تعریف اشاره میگردد.
1- فرهنگ سازمانی عبارت است از ارزشهای غالبی که توسط اکثریت قریب به اتفاق اعضاء پذیرفته و حمایت میگردد و عامل انسجام اعضاء و همنوائی درونی میان آنها می باشد.
2- فرهنگ سازمانی عبارتست از مجموعه‌ای از ارزشها ،باورها، درک و استنباط و شیوه های تفکر یا اندیشیدن که اعضاء سازمان در آنها وجوه مشترک دارند و همان چیزی است که به عنوان یک پدیده درست به اعضای تازه وارد آموزش داده میشود و آن نماینگر بخش محسوس سازمان است (جي.اي، 1382، 252).
مدیریت
مدیریت مجوعه فعالیتهای برنامه ریزی ، سازماندهی، هدایت و رهبری، کنترل در یک سازمان را به عهده دارد. تصمیم‌گیری، کنترل هزینه‌ها، ایجاد انگیزه، پاداش و تنبیه و تشویق از جمله فعالیتهای مدیریت به شمار می‌رود. مدیریت پایه و اساس یک سازمان می باشد (همان منبع،252).
تکنولوژی
کلمه تکنولوژی به تازگی وارد ادبیات معاصر شده است و ریشه فارسی ندارد وجزء کلماتی است که بدون کوچکترین تغییری، کاربرد زیادی در زبان فارسی دارد. در حال حاضر این کلمه در فرهنگ صنعتی کشور به معنای ماشین آلات تولیدی و ویژگیهای فنی آن است. در بررسی دقیق تر هم تکنولوژی به عنوان روش تولید معرفی می شود.
این کلمه مرکب از دو واژه یونانی تکنو (فن و هنر و مهارت ، پیشه و همچنین چیزی که وجود نداشته و توسط بشر ساخته شده است) ولوژی (در یونان قدیم به معنای علم ، دانش و خرد یا تعقل و تدبیر بکار می رفته است).
تکنولوژی در صنعت عبارت است از دانشی که از یک سری بررسی‌ها، تحقیقات، آزمایشات و بالاخره پیاده کردن نتایج در سطح اقتصادی و سپس اصلاح و توسعه نتایج آن در عمل برای کسب هدف مشخص بدست می‌آید (همان منبع، 252).
ساختار
ساختار سازمانی در نمودار سازمانی نمایان می شود. نمودار سازمانی یک نماد قابل رویت از کل فعالیت‌ها و فرآیندهای سازمان است.
در تعریف ساختار سازمانی به سه رکن اصلی زیر اشاره می شود:
• ساختار سازمانی تعیین کننده روابط رسمی گزارشگری در سازمان است و نشان دهنده سطوحی است که در سلسله مراتب اداری وجود دارد و نیز حیطه کنترل مدیران یا سرپرستان را مشخص می کند.
• ساختار سازمانی تعیین کننده افرادی است که به صورت گروهی در دوایر کار می‌کنند و گروه بندی یا تقسیم بندی دوایری است که در کل سازمان وجود دارد.
• ساختار سازمانی در برگیرنده سیستمهای میشود که به وسیله آنها فعالیتهای همه دوایر هماهنگ و یکپارچه میگردد و در نتیجه ارتباط مؤثر (در سازمان) تضمین خواهد شد.
(همان منبع، 252).
فصل دوم
مباني نظري و پيشينه تحقيق
مقدمه
با عنايت به رقابت‌هاي شديد اقتصادي در عرصه بين المللي و اينكه محيط اقتصادي به تغيير خود ادامه مي‌دهد. بازارها محصول با كيفيت و خدمات عالي را مي‌طلبند و مشتريان حق انتخاب بيشتري خواسته و متعاقب آن رضايت مشتريان از اهداف اصل سازمانها مي‌باشد. در عصر تغيير و تحول مداوم، عكس العمل‌هاي سريع و استفاده از نگرش‌هاي نوين مديريت به عنوان شروط لازم براي بقاء هستند لذا آمادگي در برخورد با تغييرات و چالشها بايستي اصل اساسي در مديريت واحدهاي صنعتي باشد در كشور ما اهميت و ارزش نظام مناسب و علمي نگهداري و تعميرات به درستي شناخته نشده است، در حالي كه يكي از مشكلات عمده گريبان گير اكثر صنايع ما، نبود نگهداري و تعميرات به موقع مي‌باشد.
شناخت سيستم نت:
اگر سیستم را مجموعه ای از عناصر اطلاق کنیم که برای رسیدن به هدف خاصی با کمیت و کیفیت معلوم، طراحی و ساخته شده و با ترتیبی با یکدیگر ترکیب شده اند، تعریف نمائیم، میتوان ادعا کرد که هر سیستم از دو بخش اصلی زیر تشکیل شده است (همان منبع، 254):
1. هسته اصلی: این بخش وظیفه اجرای هدف را دارد.
2. قسمت پشتیبانی: این بخش ضمن پشتیبانی از هسته اصلی تداوم اجرای اهداف را تضمین میکند و شامل وسائل و امکانات بررسی و آزمایش شرایط فنی و تکنولوژی ، ابزار نگهداری و تعمیرات ، قطعات یدکی، اسناد و مدارک فنی نظیر نقشه‌ها، دستور العمل های نگهداری، تعمیر و بهره برداری و پرسنل آزموده و آماده برای بکارگیری روشها و ... می باشد.
در سالهای اخیر، در مراحل پیشرفته این موضوع مورد توجه واقع شده که عناصر و عوامل پشتیبانی (لجستیک) به عنوان جزئی غیر قابل تفکیک از یک سیستم تعریف شوند. همراه و همگام با طراحی، ساخت، نصب و راه اندازی هسته اصلی، امکانات پشتیبانی نیز به صورت سازگار و متعادل با هسته اصلی، مراحل ساخت ، نصب، و راه اندازی را طی نمایند.
در مراحل طراحی یک سیستم عوامل با اهمیت که لازم است همگام و سازگار با عوامل تولیدی مورد نظر قرار گیرند، در پاسخگوئی به سؤالات ذیل قابل تعریف می‌باشند:
1. تجهیزات چگونه طراحی و تولید شوند که عمر اقتصادی بیشتری داشته باشند و بتوان براحتی و با هزینه کم آنها را نگهداری و تعمیر نمود؟
2. در دوران بهره برداری از تجهیزات چگونه عمل شود که تجهیزات خرابی کمتری دا
شته باشند و سرعت فرسودگی آنها در حدودی اقتصادی و قابل کنترل باشد؟
در بررسی های انجام شده دو عامل فوق، مخصوصاً غامل اول تا اوائل نیمه دوم قرن حاضر مورد اغماض واقع شده ، تنها از نیمه دوم قرن حاضر، بعلت بالا رفتن سطح دانش و تکنولوژی و پیچیدگی طرح و حرکات ماشین آلات و هزینه سنگینی که در اثر رکوردهای غیر منتظره ماشینها ب
ه سیستمهای صنعتی تحمیل میشود ، موضوع مورد توجه واقع شده و عنوان جدید از فعالیت ها را به صورت قابل مشخص و قابل تعریف در چهارچوب فعالیت های لازم در طراحی سیستم ها باز نمود.
مجموع فعالیت‌هایي را که پاسخگوئی دو سؤال بالا باشند در سالهای اخیر در صنعت جهانی، تروتکنولوژی نامیده میشود (همان منبع، 254).
فعالیتهای ردیف دوم که مربوط به دوره بهره برداری از ماشین است در فرهنگ کشور ما عناوینی نظیر نگهداری و تعمیرات را بخود گرفته است. در سالهای اخیر در ایران رسم براین بوده که این دسته از فعالیت ها در راستای مقدم داشتن امور نگهداری، به امور تعمیرات بعد از خرابی، به عنوان نگهداری و تعمیرات نام برده شود.
لزوم توجه به مسائل فنی از دستگاهها و برقراری سیستم منظمی که با مدیریت متشکل، به امور نگهداری دارائیهای فیزیکی (شامل ماشین آلات تولیدی، تجهیزات تأسیسات و ساختمان و...) رسیدگی نماید هم اکنون در جهان صنعتی به حد کافی احساس می شود.
در جهت بهبود بازدهی تولید و کارائی تجهیزات لازم است فعالیت های مدیریت فنی (تروتکنولوژی) در مراحل طراحی، ساخت، نصب وراه اندازی و بهره برداری در سیستمهای صنعتی بعنوان یک بخش اساسی و بنیادی مورد ملاحظه قرار میگیرد.
با پیشرفت زمان پیچیدگی در طرح ماشین آلات، نسبت خودکاری در آنها افزایش قابل توجهی یافته و این امر باعث می شود که بسیاری از مهارت های مورد نیاز که قبلا به عهده کارکنان خطوط تولید بوده به عهده ماشین واگذار شود.
در مقابل، همگام با پیچیده‌تر شدن طرح و ساختار سیستمهای صنعتی و بالا رفتن عامل وابستگی بین مراحل تولید یک محصول و خودکار شدن عملیات تولیدی، میزان احتیاج به مهارت‌های کارکنان نگهداری و تعمیرات نیز افزایش می یابد. شکل شماره (1-2) (سید حسینی، 1381،78).
شکل شماره 1-2 اهمیت امور نت
(همان منبع، 78)
افزایش قیمت های ماشین آلات و حجم قابل توجه سرمایه گذاری ها برای تأسیس واحدهای صنعتی و بالا بودن قیمت های قطعات یدکی، مخصوصا در شرایط الزام به تهیه این قطعات از کشورهای خارجی، همگی نشانگر این حقیقت است که با پیشرفت زمان، جایگاه امور نت سیر صعودی پیدا کند.
دلایل این امر بشرح ذیل می باشد:
1. حرکت سریع صنایع در جهت خودکارشدن که در نتیجه احتیاج به مهارت بیشتر کارکنان نت و مدیریت فنی را در جهت توانائی در مراقبت و تعمیر تجهیزات الزامی می نماید.
2. بالا رفتن حجم سرمایه گذاریها و سرعت تولید، در نتیجه بروز خسارت زیاد به سیستم تولیدی در رکود تولید، به علت خرابیهای اضطراری.
3. بالا رفتن قیمت قطعات یدکی و قیمت اولیه ماشین آلات که احتیاج به روشهای صحیح و بهینه مدیریت بر دارائیهای فیزیکی و کنترل سرعت استهلاک و هزینه های نگهداری و تعمیرات را الزامی می نماید (همان منبع، 78).
خصوصیات یک سیستم نت
در این قسمت خصوصيات يك سيستم نگهداري و تعميرات(نت) در يك سازمان مورد بررسي قرار گرفته كه در فهرست زير ارائه شده است. اين فهرست همچنين مي تواند به عنوان چك لي
ستي جهت مميزيهاي داخلي سيستم و درك ميزان تفاوت از يك سيستم نت ممتاز مورد استفاده قرار گيرد (حاج شیر محمدی ، 1381، 187).
1- هزينه چرخه عمر:
تصميم گيري براي خريد تجهيزات بايد براساس دو عامل قيمت خريد به علاوه هزينه تحميلي از سوي تجهيز در مدت عمر اقتصادي آن صورت گيرد و نه برپايه قيمت خريد تجهيز، اين بدان معنا است كه متخصصان نگهداري و تعميرات در سازمان بايد با برخورداري از توانايي انجام آناليزهایي، قابليت اطمينان و قابليت تعميرپذيري در مورد سيستم هاي فني و اجزاي آنها در فرآيند خريد تجهيزات مشاركت داشته باشند. همچنين در هنگام خريد بايد به عواملي چون وجود فهرست كامل اجزاء راهنما، نحوه استفاده و نقشه هاي دقيق طبق استانداردهاي مكتوب مورد استفاده در سازمان و غيره توجه داشت.
2- تمركز براهداف كلي سازمان:
در يك سازمان بايد تمام عوامل عملياتي، مهندسي و نگهداري و تعميراتي همه در جهت اهداف سازمان حركت كنند. در يك سازمان ممتاز كه مهمترين هدف آن توانايي رقابت در زمينـه قابليت اطمينان ساخت و هزينه‌هاي ساخت است، اين اهداف بايد در ساير دپارتمان‌ها و از جمله نت نيز در اولويت بالاتري نسبت به اهدافي چون كاهش هزينه‌هاي نگهداري و كاهش زمان بيكاري ناشي از عمليات نت قرار داشته باشند. نتيجه اين رويكرد افزايش مستمر اثربخشي كلي تجهيزات و در نتيجه كاهش هزينه‌هاي كلي ساخت است.
3- تعيين يك خط مشي و سياست قابليت اطمينان:
يك سازمان ممتاز داراي سياستي مشخص شامل برنامه هاي سه تا پنج ساله براي پيشرفت در زمينه قابليت اطمينان و عملكرد نت است. اين سياست با تمام مشخصات آن از جمله پارامترهاي ضروري قابليت اطمينان و نت، مشخصه هاي كاركردي و كليدي آنها، دلايل اهميت آنها، نحوه تشخيص كاركنان از حركت به سوي اهداف و غيره بايد در كل سازمان ابلاغ و درك شود. در نتيجـه اولويت بندي كارها براساس مصلحت و در جهت سياست سازمان صورت گيرد.
4- مهارت بالاي كاركنان نگهداري و تعميرات:
در صورتي كه كاركنان نت از مهارت بالايي برخوردار باشند، نيازي نيست كه سرپرستان و مديران فني وقت زيادي را صرف آموزش آنها كنند و آنها قادر خواهند بود وقت خــود را به برنامه‌ريزي و زمانبندي كارها، تعيين نيازهاي آموزشي و انجام آناليز دلايل خرابيها اختصاص دهند. در نتيجه، سازمان از يك سازمان منفعل و واكنشي تبديل به يك سازمان مبتني بر تفكر و حل مسأله خواهد شد و 10 تا 30 درصد زمان عمليات نت صرف حل مشكل و انجام اقدامات اصلاحي خواهد شد.
5- تعيين حيطه كاري كاركنان نگهداري و تعميرات:
در يك سازمان ممتاز محدوده كاري كاركنان نت باتوجه به نوع مهارت آنها مشخص مي شود و نه باتوجه به خطوط توليدي مختلف، در اين صورت يك تكنسين مكانيك بايد توانايي انجام كليه كارهاي مكانيكي را داشته باشد و يك تكنسين الكترونيك نيز به همين ترتيب نتيجه اعمال اين رويكرد ايجاد رضايت در كاركنان نت و انعطاف‌پذيري در كارهاست باوجود اين، در شرايطي نيز باتوجه به نوع
كار بايد تخصص‌گرايي را مدنظر قرار داد.
6- سطح بالاي برنامه ريزي و زمانبندی:
در هر سطح عملكردي سازمان نت برنامه ريزي و زمانبندي به‌عنوان مهمترين عامل كاهش هزينه‌هاي نت است. جهت انجام مناسب برنامه‌ريزي و زمانبندي عوامل زير در نظر گرفته شود:
- برنامه‌ريزي بايد قبل از زمانبندي صورت گيرد.
- هركاري بايد با برنامه‌ريزي و زمانبندي انجام شود.
- بعد از انجام زمانبندي تخصيص كاركنان برای انجام فعالیت ها صورت گیرد .
- در هنگام اجراي يك كار برنامه‌ريزي و زمانبندي شده، نبايد افراد را جهت انجام كار ديگري به خدمت گرفت.
- هيچ كاري تا قبل از مشخص و مكتوب‌شدن علت انجام آن، نبايد اقدامی صورت گیرد.
- بعد از اتمام كار علت اصلي مشكل شناسايي شود.
7- اولويت‌بندي صحيح كارها:
به منظور اولويت‌بندي صحيح كارها، بايد توانايي درنظرگرفتن عواقب ناشي از اجرانشدن به‌موقع هريك از عمليات نت را داشته باشيد. اين عواقب ممكن است ضايعات زيست‌محيطي، صدمات جاني، هزينه‌هاي بالاي كاهش توليد و يا صدمات به تجهيزات باشند. در يك كارخانه با خطوط توليد متفاوت؛ تعيين مهمترين خط توليد از لحاظ رساندن محصول به مشتري و تعيين ارزش افزوده هرمحصول، مي‌توانند به اولويت بندي صحيح كارهاي نت كمك كنند. اولويت بندي صحيح و مناسب موجب اجراي كامل و به‌موقع وظايف برنامه ريزي و زمانبندي شده خواهد شد.
8- درك صحيح مضمون نگهداري و تعميرات پيشگيرانه:
جهت ايجاد درك صحيحي از برنامه هاي پيشگيرانه و مراقبتهاي ضروري و بررسي وضعيت فنـي در سازمان، بايد اين برنامه ها براساس جلوگيري از ايجاد شكست و خرابي بنا شوند. همچنين اين نوع برنامه ها در صورتي قابل قبول هستند كه هزينه هاي ناشي از ايجاد خرابي به مراتب بيشتر از هزينه‌هاي مربوط به اجراي برنامه هاي پيشگيرانه باشد.
همچنين بايد روشهاي دقيق و صحيح جهت بازرسيهاي اساسي و بررسيهاي وضعيت فني تجهيزات، شناسايي و استفاده شوند. بهتر است اين نوع برنامه ها در وضعيت روشن بودن تجهيزات صورت گيرند و تواتر اجراي اين برنامه ها بر پايه زمانهاي خرابي و توزيع‌هاي ايجاد شكست صورت گيرد. همچنين اين بزنامه‌ها بايد کاملاً عملي و قابل اجرا باشند.
9- اجراي 100 درصدي برنامه‌ها:
در صورتي كه شما قادر به ايجاد يك بستر مناسب براي برنامه‌هاي پيشگيرانه و مراقبتهاي ضروري و بررسي وضعيت فني شده باشيد، هيچ دليلي را نبايد براي عدم اجراي 100 درصدي اين برنامه‌ها داشته باشيد. در صورت اجراي 100 درصدي اين برنامه‌ها احتمال ايجاد خرابيهاي اتفاقي و ناگهاني بسيار ناچيز خواهد بود و اثربخشي كلي تجهيزات بالا خواهد رفت.
10- آماده بودن به‌موقع مواد و قطعات يدكي:
در صورتي كه برنامه ريزي و زمانبندي به‌درستي صورت گيرد، انبار قطعات يدكي قادر خواهد بود تا قطعات يدكي را به‌طور مناسب و اثربخش و در زمان مناسب به محل انجام عمليات نت ارسال دارد. در اين صورت از بخش قابل توجهي از زمان عمليات نت و انرژي نيروي انساني كه صرف انجام فرآيند ارسال درخواست قطعه و دريافت قطعه از انبار مي شود، كاسته خواهد شد.
11- سطح خدمت یا سرویس دهی بموقع:
سطح خدمت پايين براي قطعات يدكي نه تنها ممكن است موجب افزايش زمان عمليات نت و هزينه‌هاي توليد شود بلكه از لحاظ رواني اين عقيده را در بين كاركنان نت و توليد به‌وجود مي آورد كه انبار قطعات يدكي قادر به فراهم آوردن قطعات مناسب در زمان مناسب نيست. بدين ترتيب در بسياري از كارخانجات شاهد به‌وجودآمدن انبار قطعات يدكي مجازي و مخفي در واحدهاي مختلف جهت به راه انداختن فرآيند توليد هستيم. البته در تعيين سطح خدمت مواردي چون هزينه‌هاي نگهداري و ميزان حياتي بودن قطعه را بايد موردتوجه قرار داد. اما در مورد قطعات حياتي سطح خدمت 97 درصدي ضروري است.
12- صحت كامل اطلاعات آرشيو فني:
در مورد آرشيو فني در يك سازمان ممتاز بايد اين اطمينان وجود داشته باشد كه حداقل در 95 درصد موارد، اطلاعات استخراجي از آن صحيح و بدون نقص باشد. همچنين آرشيو فني همواره بايد مورد بازنگري قرار گيرد تا اطلاعات آن به‌روز باشد.
13- سازماندهي و انجام مناسب عمليات بنيادي و اساسي نگهداري و تعميرات:
مهمترين تفاوت بين يك سازمان نت ممتاز و ديگر سازمانهاي نت در اينست كه سازمان نت ممتاز، موارد ساده و مفيدي را كه ديگر سازمانها تنها در مورد آنها حرف مي زنند، اجرا مي كند. در صورتي كه مـي‌خواهيد يك سازمان نت ممتاز داشته باشيد بايد به طور پيوسته روي عمليات اساسي و بنيادي نت كار كنيد و روش انجام آنها مورد بازنگري و اصلاح قرار دهيد. بعضي از اين عمليات عبارتند از: تميزكاري دقيق تجهيز؛ (تميزكاري خود نوعي بازرسي است) روغنكاري؛ آچاركشي؛ تنظيمات جزئي وايجاد بالانس؛ فيلتراسيون سيالات هيدروليكي سيستم‌هاي روغنكاري؛ درزگيري و آب‌بندي قسمتهاي مختلف تجهيز.
14- سطح بالاي استانداردهاي ايمني:
يك رابطه بسيار قوي بين عمليات خوب و مناسب نت و بالارفتن سطح ايمني در يك سازمان وجود دارد. بررسيهاي كامل ابزار و وسايل مورداستفاده كاركنان نت از نظر مسائل ايمني، قبل از انجام عمليات نت و تعيين شرايط ايمني لازم براي انجام هرنوع عمليات نت در قالب دستورالعملهاي نت و تهيه چك ليستهاي ايمني مي‌توانند به كاهش سطح ريسك عمليات نت كمك كنند.
15- نيازسنجي آموزشي دقيق براي كاركنان نگهداري و تعميرات:
در صورت انجام يك نيازسنجي آموزشي دقيق براي كاركنان نت، در مورد هريك از كاركنان موارد آموزشي خاصي شناسايي مي‌شود و كاركنان تنها در كلاسهاي آموزشي خاص خودشان شركت خواهند كرد. در اين‌صورت از برگزاري كلاسهاي عمومي براي كليه كاركنان كه زمان‌بر و هزينه‌بر هستند و نمي‌توانند نيازهاي آموزشي را به طور كامل برطرف سازند و اثــربخشي لازم را نيز دارا نيستند، جلوگيري به‌عمل مي‌آيد. بايد به اين نكته توجه داشت كه براي تعيين اثربخشي آموزش بايد از شاخصهاي سطح مهارت استفاده كرد و در نظر گرفتن شاخص تعداد ساعات آموزشي نمي تواند مناسب باشد.
16- آناليز علل اصلي و اساسي شكست و خرابي:
در يك سازمان نت سطح جهاني، گروههايي جهت شناسايي و رديابي علل خرابيها وجود دارد. در سازمانهاي كوچك وظايف اين گروهها، در بين برنامه‌هاي معمول نت توسط كاركنان نت صورت مي‌گيرد. اما در سازمانهاي بزرگ به‌جهت دخيل بودن عوامل تجهيزاتي، عملياتي، نيروهاي انساني و ساير فاكتورها در مشكلات پيش آمده، گروههاي قابـــــليت اطمينــان تشكيل ميشـوند كه بااستفاده ازروش بررسی علل خرابی و شکست ، اقدام به شناسايي و رديابي خرابيها و علل آنـها مي كنند.
انواع سیستمهای نگهداری و تعمیرات
1- سیستم تعمیرات اضطراری
در این سیستم تعمیرات را تا زمان وقوع تعمیرات اضطراری به حال خود رها کرده و پس از رکود سیستم نسبت به تعمیراقدام می نمایند. در این جا بحث نگهداری عموماً مطرح نیست، این روش تنها برای ماشین هایی که دارای ارزش اقتصادی پایین بوده ودر خطوط تولید بحرانی نباشند قابل قبول می‌باشد این روش فقط در صورت کاربرد موارد زیر مؤثر خواهد بود (همان منبع، 187).
• تجهیزات غیر بحرانی
• تجهیزات ارزان قیمت
• عدم توانائی یا کاربرد روشهای دیگر امروزی
مزایای این سیستم عبارتند از:
• قیمت تمام شده ارزان
• عدم نیاز به برنامه ریزی پس از اطمینان از وجود پرسنل مربوطه و مواد لازم
معایب سیستم عبارتند از:
• عدم وجود اطلاع قبلی یا هشدار ( ریسک در حفاظت)
• عدم وجود کنترل دقیق تولیدات (کاهش حجم تولید)
• نیازمند حضور تیم کاری زیاد
• خسارت جانبی (افزایش توقف)
• ذخیره لوازم یدکی زیاد و همیشگی
• بعضاً نیاز به وجود خط رزرو می باشد
2- سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه
این سیستم سیاست خود را به تعمیرات قبل از خرابی معطوف داشته و خصوصاً در صنایعی که حساسیت فرآیند بالاست و وقوع تغییرات بدون برنامه، هزینه های غیر مستقیم زیادی به سیستم وارد میکند مناسب است. علیالخصوص در مورد سیستمهای تولید پیوسته و انبوه، با تدوین دستورالعملهای مناسب به بازدید های دوره ای ویا تعویض قطعات می پردازد.
نکته قابل ذکر در مورد این سیستم آن است که تضمین زمان مناسب عملیات نگهداری و تعمیرات از اهمیت فوق العاده ای برقرار است. چرا که تعیین نادرست این زمان می تواند هزینه های نت را تحت الشعاع هزینه های تعمیرات اضطراری افزایش دهد.
از نظر منطقی عمر هر قطعه ویا تجهیز از قبل پیش بینی می شود وبراساس دوره های تعیین شده تنظیم، تعویض، و غیره ... صورت می گیرد.
خصوصیات این سیستم عبارت است از:
1- بعنوان وسیع ترین روش در دهه 60 تا80 مورد استفاده قرار مي گرفت.
2- سبب افزایش اثر بخشی، بالا رفتن عمر تجهیزات و کاهش دامنه احتمالی خرابی می شود.
3- دراين سيستم فعالیت های نگهداری و تعمیرات بصورت گروهی در توقف های از قبل تعیین شده برنامه ریزی می گردد. (کاهش تعداد توقف)
4- اکثر مورد های خرابی صنایع طبیعت تصادفي داشته و فعالیت های نت اثر مثبت برروی عملكرد تجهیزات ندارد.
مزایای این سیستم:
• کاهش خرابی ها
• استفاده موثر از پرسنل نت
• برنامه ریزی از قبل (حضور به موقع پرسنل و موارد مورد نیاز)
معایب این سیستم:
• افزایش فعالیت ها و هزینه نت
• کاربرد در مشکلات مربوط به عمر تجهیزات
• زایش و افزایش فعالیت های نگهداری و تعمیراتی جدید (همان منبع، 187).
3- نگهداری بهره ور جامع
نگهداری بهره‌ور جامع روشی برای کارگروهی جهت بهبودکارائی تجهیزات در کارخانجات تولیدی و موسسات تجاری و پیشرفته است. به این معنی که افراد مرتبط با تجهیزات و یا ارائه دهندگان خدمت به آنها و نه فقط بخش تعمیرات و نگهداری، بدنبال روشهائی برای حفظ تداوم کارائی تجهیزات در زمانهای تولید با حداکثر توان به کار گرفته شده و با بالاترین سطوح ممکن کیفیت و بازدهی، می باشند (افتخاریان ، 1378، 128).
دراین روش نیازمند نظامی خاص در مورد روشهای اصولی است که کارکنان با استفاده از آنها به مراقبت از تجهیزات خودشان می‌پردازند. در اجرای نگهداری بهره ور جامع، فرهنگ احساس مالکیت نسبت به تجهیزات بوجود می‌آید. این مسأله شامل اجرای دقیق بازرسی، تنظیم، روغن کاری و نگهداری، گزارشهای مربوط به جزئیات عملکرد ونگهداری از تجهیزات است. نگهداری بهره‌ور جامع یک روش و نظریه مدیریت استراتژیک تجهیزات محسوب میشود که برهدف ساخت محصول با کیفیت از طریق افزایش کارائی تجهیزات تاکید دارد. این روش در بر گیرنده نظریه های بهبود مستمر و مشارکت همگانی تمامی کارکنان و بخشهای سازمان است و بر هدف کاهش اتلاف های بوجود آمده بواسطه توقف ماشین آلات از طریق فعالیت گروههای کاری کوچک متکی به خود و مشارکت هر یک از اپراتور ها در وظایفی که قبلا بخش تعمیرات و نگهداری عهده دار آنها بود، تاکید دارد. نگهداری بهره‌ور جامع حرکتی است به سوی روش کار گروهی فراگیر برای نگهداری پیشگیرانه و مدیریت کیفیت جامع . نگهداری بهره ور جامع نظریه ای است که بوسیله ژاپنی ها در دهه 1960 به واسطه تجربیاتی که در نگهداری تجهیزات در طول دهه1950در ایالات متحده کسب نموده بودند مطرح شد.
در کشور ما بین عوامل تولید با توجه به نرخ بالای تبدیل ارز و وضعیت صنعت، سخت افزار و تکنولوژی کشور، اهمیت بالای حفظ ماشين‌آلات تعميرات و نگهداري و تجهیزات صنعتی بدون اضافه کردن هیج دلیل دیگری پذیرفته می شود. زیرا قیمت آنها بسیار بالا بوده و جایگزینی آنها برای کارخانجات بسیار مشکل است. فلسفه فراگیر مطرح در این راستا نگهداری و تعمیرات بهره‌ور فراگیر است.
در نگهداری بهره‌ور جامع با همکاری همه جانبه کارکنان بخصوص همکاری نزدیک واحدهای تولید و نگهداری و تعمیرات میتوان ضمن رسیدگی کامل به ماشین آلات و تجهیزات، نه تنها بهره وری ماشین آلات و در نهایت سازمان را افزایش داد، بلکه حساسیت کارکنان را نسبت به عیوب افزایش داده و در نهایت کیفیت محصولات را ارتقاء داد. در این ارتباط، باید منابع و شرایط نامساعد در سطح کارخانه مورد بررسی قرار گیرد. برای این شرایط نامساعد باید اقدامات لازم در پیش گرفته شود.
تمایل مدیران به بهبود وضعیت نگهداری و تعمیرات سخت افزارها، غالباً به جهات زیر بوده است:
• حفظ و نگهداری سرمایه‌ها، اعم از ساختمانها، تاسیسات، تجهیزات و ماشین آلات، به منظور طولانی کردن عمر مفید و افزایش بازدهی آنها
• کاهش زمان بیکاری ماشین آلات و تاسیسات
• کنترل و هدایت بهتر عوامل انسانی با بهره گیری مناسب از آنها
• امکان نصب و راه اندازی ماشین آلات با قابلیت اطمینان بالا
• کنترل، ثبت و تحلیل هزینه های نت
• ایجاد محیط کاری امن به لحاظ سخت افزارها
• کاهش میزان ضایعات مواد، قطعات یدکی و ابزار
• بهبود سیستم اطلاعات فنی
• حفظ، نگهداری و تعمیرات سیستم در و ضعیتی مطلوب، برای ایجاد انگیزه در کارکنان
نگهداری بهره ور جامع یک راهبرد مدیریت تجهیزات می باشد که شامل تمامی مهارت ها یا وسایل تسهیلاتی تجهیزات یا استفاده مؤثر از دارائیها است. نگهداری بهره‌ور جامع دارای پنج اصل می باشد (همان منبع، 128).
اصل اول: بهبود بازدهی تجهیزات
به عبارت دیگر تلاش در جهت یافتن ضررهایی نظیر:
1- از کار افتادگی تجهیزات
2- تعلل در آماده سازی و تنظیم تجهیزات
3- بیکاری و توقف های کوتاه مدت
4- کاهش ظرفیت
5- ضررهای مرتبط با کیفیت
6- ضررهای مرتبط با راه اندازی مجدد و سعی در بهبود و اصلاح آن
اصل دوم: مشارکت اپراتورها در نگهداری روزمره از تجهیزات
این کار صرفاً انجام مستقیم تعمیراتی نیست بلکه همکاری است.
اصل سوم: بهبود بازدهی و کارآیی نگهداری
در بسیاری از برنامه های نگهداری بهره‌ور جامع، هر چند اپراتور مستقیماً در برخی سطوح نگهداری، مشارکت دارد، اما لازمه این حرکت، طرح و برنامه ریزی بهتر، نگهداری پیشگیرانه بهتر، نگهداری پیش‌بینی شده، نگهداری قابل اطمینان، انبارهای قطعــات یدکی تجهیزات، محــل نگهداری ابزارها، متمرکز بودن بخش تعمیرات و نگهداری و فن آوریهای تعمیرات و نگهداری می‌باشد.
اصل چهارم: تعلیم وتربیت
تعلیم و تربیت از مهم ترین وظیفه نگهداری بهره ور جامع است که در آن تمامی کارکنان سازمان درگیر آموزشهای مختلف می‌شوند.
اصل پنجم: طراحی و مدیریت تجهیزات با هدف نگهداری پیشگیرانه
طراحی تجهیزات باید به گونهجای باشد که کار و نگهداری آن ساده تر از طرح های قبلی باشد. باید پیشنهادات اپراتورها و تکنسین های تعمیرات، به مهندسین طراح در جهت تصریح و تهیه تجهیزاتی با بازدهی بهتر اعلام گردد.
توالي رتبهاي در نگهداري
براي اينكه بتوان محيطي ايجاد نمود كه در آن در بخش توليد، ميزان ضايعات و توقفات دستگاه را به صفر رساند، نياز به هماهنگي بين مديريت كيفيت و نگهداري بهر ه‌ور مي باشد.
امروزه شركت ها براي رسيدن به مزيت رقابتي متوجه برنامه هاي كيفيت ، برنامه هاي نظام بهنگام و برنامه هاي مشاركت فراگير كاركنان شده اند.
عوامل مهم در رسيدن به اهداف نگهداری بهره ور جامع
براي اجرا و راه اندازي سيستم نگهداري بهره ور سه عامل مهم و اساسي نقش دارند كه در صورت عدم تحقق هر يك از اين موارد، عملاً خود موانعي در راه دستيابي به اهداف نگهداری بهره ور جامع خواهد شد (همان منبع، 128).
1. حمايت و شناخت مديران ازنگهداری بهره ور جامع
2. آموزش كافي
3. تخصيص زمان كافي براي طي شدن مراحل فرآيند تكاملي نگهداری بهره ور جامع
4- سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگویانه
وجود نقاط ضعف ذکر شده در متدهای قبلی، کاربران را بر آن داشته است تا با نصب تجهیزات اندازه گیری به صورت لحظهای وضعیت تجهیزات را از نقطه نظر درجه حرارت، فشار، و سایر عوامل مورد باز بینی قرار دهند و با توجه به وجود برنامه های نرم افزاری به صورت
خودکار نسبت به کنترل عملیات نگهداری و تعمیرات در خصوص فرایند بسیار حساس اقدام نمایند. استقرار چنین سیستمهایی که با مشاهده وضعیت امکان پردازش اطلاعات را ایجاد می نماید با هزینه های بسیار زیاد و تجهیزات پیچیده‌ای همراه است که درجه حساسیت فرآیند می تواند توجیه اقتصادی وجود چنین سیستمهایی را بنماید. دراین روش قبل از اینکه ماشین از کار بیافتد می توان اطلاعات زیر را بدست آورد:
• تعیین وضعیت کاری تجهیزات
• پیش بینی زمان واقعی تعمیر تجهیزات
• شناسائی عیوب و ارائه راه حل در رفع آنها
این روش نیاز به فرهنگ صحیح، دانش فنی سطوح بالا، پرسنل کافی و آماده و همچنین تجهیزات و ادوات سنجش و اصلاح عیوب تخصصی دارد که در حال حاضر نمی توان محوریت نت را به عهده بخش تعمیرات شرایط واگذار نمود.
از خصوصیات این سیستم:
• تحت نظر داشتن شرایط کار کرد تجهیزات از طریق سنجش پارامترهای فیزیکی، مکانیکی، الکتریکی، شیمیائی و...
• حرارت، صدا، ارتعاشات، خوردگی، آمپراژ
• تعمیرات پارامتر های پروسس (سرعت، جریان، فشار)
مزایای این سیستم، حداکثر آماده بکاری تجهیزات است که شامل:
• بعضی از انواع بازرسی های ارزان قیمت
• هشدار توقف قبل از ایجاد خرابی های عمیق
• بهینه سازی و تغییرات در تولید جهت افزایش عمر تجهیزات
• نت قابل برنامه ریزی: سازماندهی پرسنل، آماده سازی قطعات یدکی، مواد و ابزار مورد نیاز
از عیوب این سیستم:
• دانش فنی بالا
• ابزار اندازگیری خاص
• ابزار اندازگیری گران قیمت
• مطالعه دقیق در استفاده صحیح از روشها
• زمان منطقی جهت ایجاد روند مشکلات تجهیزات مورد نیاز است (همان منبع،187).
5- سیستم نگهداری و تعمیرات كنشگرایانه
در این سیستم علاوه بر برنامه ریزی به روش پیشبینانه در خصوص دلایل بروز عیوب و طبقه بندی ماشین آلات نیز فعالیت هایی انجام می شود.
یكی از مباحث مطروحه در این متد انجام بازرسی به روش خاص می‌باشد كه این روش یكی از متدهای مدیریت خوردگی است و به آن حفاظت كاتدیك به وسیله جریان اعمال شده نیز میگویند.
6- سیستم نگهداری و تعمیرات دقیق
این سیستم علاوه بر موارد مطروحه در نت كنشگرایانه دامنه استفاده از وسایل
بازرسی فنی پارامتریك را گسترش می دهد. از جمله این وسایل می توان دوربین ترموگرافی، كیت آنالیز روغن و ... اشاره نمود (همان منبع، 188).
همان منبع، 188
شکل 2-2 توالی نت
بررسی فعالیت های انجام شده در زمینه سیستم نت
استقرارسیستمهای نگهداری و تعمیرات مبتنی بر سیاست های خاص هر صنعت و با توجه به حساسیت فرآیند آنها به اشکال متفاوتی طراحی شده اند که می تواند به یکی از صورت های ذیل ویا تلفیقی از آنها در صنعت اعمال شود. عمده فعالیت های نت تا قبل از دهه 1950در تعمیرات بعد از خرابی خلاصه میشد. نت پیشگیرانه در دهه1950،نت بهره وركه توجه به كارایی اقتصادی تجهیزات معطوف داشت در دهه 1960 در كشورهای صنعتی رواج یافت و از دهه 1970 روند تكاملی در مسائل نگهداری و تعمیرات با شكل گیری نت بهره ور فراگیر وارد مرحله جدیدی شد. در نت بهره ور فراگیر نتایج حاصل از فعالیت های صنعتی و تجاری به صورت اعجاب انگیزی بهبود یافته و باعث ایجاد یك محیط كاری با بهره وری بالا، شادی آفرین و ایمن، با بهینه سازی روابط بین نیروی انسانی و تجهیزاتی كه به آن سرو كار دارند میگردد.
آخرین روش های برنامه ریزی نت عبارتند از :
نت پیش بینانه ، نت‌كنشگرایانه ، نت دقیق كه شرح آنها توضیح داده شد
(همان منبع، 188).
اصولاً سیستم نت در زمان ساخت کارخانه پایه ریزی می گردد وبا توسعه کارخانه و افزایش تعداد و تنوع تجهیزات توسعه می یابد. متأسفانه هیچگونه حرکت جدی و سازمان یافته امروزی از طرف شرکت‌های سازنده تجهیزات و صنایع موجود در کشور شکل نگرفته و تنها
حرکت های پراکنده تعمیراتی پس از بهره برداری انجام شده است.
شناخت و بهره گیری از فرهنگ نت به خصوص با استفاده از امکانات اطلاع رسانی روز و ارتباط با اطلاعات شبکه ای در مقایسه با نظام سنتی تعمیراتی گذشته سیاستگذاری و ساختار اداره امور مربوطه را به کلی دگرگون ساخته و نیاز به تفکر کار گروهی سیستماتیک و همچنین علوم جدید دارد.کارشناس نه تنها موظف است فن آوری نت امروزی را بیاموزد بلکه نیاز دارد مدیریت امور را از طریق کامپیوتر انجام دهد. با توجه به موارد فوق، تعهد، جدیت، و پشتیبانی مدیریت در پیشبرد اهداف پروژه نت مکانیزه در صنعت آب و فاضلاب نه تنها یک ضرورت بلکه ضامن موفقیت آن نیز خواهد بود.
روش عیب یابی ماشین آلات از دوران ابتدائی جوامع صنعتی مطرح و قابل استفاده بوده است و تا دهه1970به عنوان روش تعمیراتی کارا مطرح نبوده است. پیشرفت صنعت الکترونیک و اطلاع رسانی باعث بهره ور ساختن اصول عیب یابی در سطح صنایع شد و تفکر یک روش تعمیراتی نوین به بازار ارائه گردید. بتدریج با توجه به خصوصیات و ویژگیهای این سیستم در صنایع حساس مانند نیرو گاهها و هواپیما سازی مورد بهره برداری قرار گرفت.
در کشور ما ایران در حال حاضر کارخانجات و صنایع بزرگ نظیر نفت یا هواپیمائی و برخی از شرکت های وابسته به دولت از شرایط و موقعیت نگهداری و تعمیرات خوب و یا قابل قبول ارزیابی میگردد. اگر چه که در این شرکت های بزرگ نت تدوین شده ولیکن دارای برخی نارسائیها است که به شرح ذیل آمده است:
- عدم وجود پویائی در سیستم تدوین شده ( اجرای مدت طولانی برنامه نت بدون هر گونه تجزیه و تحلیل)
- عدم توجه به کاربرد صحیح و دقیق سیستمهای موجود
از طرف دیگر در صنایع کوچک که اغلب با مدیریت بخش خصوصی اداره میگردد اصولاً مسائل نت به امور تعمیر بعد از خرابی خلاصه می شود. قطعات یدکی بصورت پراکنده در کارگاههای تولیدی در مسیر استادکاران یا انبارها بدون برنامه ریخته شده و در مورد بازدید دوره ای و تعمیرات پیشگیرانه خبری نیست. در این میان هیچگونه شناسنامه دستگاه و مشخصات خریداران و میزان کارکرد در دسترس نمی باشد. امور مربوط به روغنکاری وسرویس بطور نامنظم و بی برنامه صورت میگیرد ودر جایی ثبت نمی‌گردد. در صورت راه اندازی مجدد نیز موضوع به فراموشی سپرده شده و فرصت بررسی دلیل خرابی دستگاه و کوشش در جهت رفع اساسی علت خرابی مورد نظر نمی باشد. این عمل سبب زیانهایی در صنایع و اقتصاد کشور شده که مواردی از آن بشرح ذیل آمده است:
- پایین آمدن عمر کارکرد اقتصادی ماشین آلات که اغلب از خارج وارد شده اند.
- احتیاج به تعویض سریع قطعات یدکی که در شرایطی فعلی دسترسی به آنها به لحاظ قیمت و نبود آن در بازار مشکل می باشد.
- ایجاد خطرات جانی برای کارکنان
- اثرات اجتماعی کمبود تولید و ایجاد بازار سیاه
- پائین آمدن کیفیت محصولات
در ذکر نمونه ای از خرابیهای دستگاه را می توان به حادثه قطع برق ساعت 9 شب روز دوازدهم فروردین 1382در بخشهای مرکزی و شمالی کشور را اشاره کرد که بعلت عدم بازرسی و روش اصول نگهداری کلیدهای اصلی این اتفاق ایجاد گردید.
در مجموع علل نارسائی در امور نت در ایران را می توان مربوط به برخی از عوامل ذیل د
انست:
- عدم تعهد به سیستم نت توسط مدیران سازمانها
- تاخیرزمانی استفاده از تکنولوژی درکشور نسبت به کشورهای پیشرفته جهان
- عدم توجه به نگهداری و تعمیرات در زمان طراحی و تاسیس وراه اندازی
- فرهنگ تعویض قطعه بعد از خرابی
- عدم آموزش سیستم نت به نیروها و کارکنان دیگر
- انتقال نامناسب تکنولوژی در تجهیزات و تاسیسات
- عدم وجود رشته تحصیلی نت در دانشگاه های کشور و کمبود نیروههای متخصص در این زمینه
نارسائی کارگران شامل:
• پایین بودن بودن سطح آموزش
• علاقه به کار روش صحیح و خطا
• عدم وجود یک میراث صنعتی در جامعه کارگری
• بی دقتی در لحظات اتمام کارهای تعمیراتی
• مشکلات مالی و نارسائی های دستمزدی و سطح دریافتی
• وجود فرهنگ استاد کاری و توجه به تجارب شخصی
در شرکت آب وفاضلاب نیز تا کنون سیستم نت استفاده نشده و اخیرا با فعالیت های انجام شده و با بکار گیری از مشاور دراین زمینه شاهد رشد آن می باشیم. (تشيعي، 1385، 22)
اصول اساسی مؤسسه مارشال جهت اجرای سیستم نگهداری تعمیرات پیشگیرانه در سازمان
مؤسسه مارشال : یکی از مهم ترین مراکز بررسی و پژوهش در زمینه سیستم نگهداری و تعمیرات می باشد که حدود ربع قرن پیش فعالیت خود را اغاز کرد البته فعالیت این مؤسسه صرفاً مربوط به نگهداری و تعمیرات نمی باشد بلکه یکی از فعالیتهای این مؤسسه در این زمینه متمرکز است. در
سال 1999 این مؤسسه یک مقاله منتشر کرد که مربوط به تعیین سطح سازمان در زمینه نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه بود. در آن مقاله اصول اساسی سیستم جهت تعیین سطح سازمان در زمینه نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه مطرح شده بود که از این تاریخ به بعد اکثر سازمان های مهم جهت اجرای نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه از این اصول پیروی می کنند که مبنای کار بیشتر شرکتها و سازمان‌های مهم دنیا می باشد (ال دفت، 1377، 631) .
جهت تعیین سطح سازمان در نگهداری تعمیرات پیشگیرانه و اجرایی شدن آن در سازمان مؤسسه مارشال چهار اصل اساسی را در نظر دارد که عباتند از:
1- مدیریت سازمان
2 - تکنولوژی موجود در سازمان
3- ساختار سازمان
4- فرهنگ سازمانی (همان منبع، 632)
1) در زمینه رویکرد مدیریت سازمان مؤسسه مارشال موارد ذیل را در سازمان مورد ارزیابی قرار می دهد :
استقبال مدیران از سیستم نگهداری تعمیرات پیشگیرانه باید در حد «خوب» یا «خیلی خوب» استاندارد جهانی باشد.
تصمیمات مدیریت مبتنی بر گزارشات سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه باشد.
به رضایت مندی کارکنان در سیستم توجه شود.
جهت تشویق و ترغیب کارکنان و رفع نیازهای بهره برداری سیستم تعمیرات و نگهداری پیشگیرانه را معرفی نمائید.
مدیریت باید افراد ماهر را در سیستم جهت همکاری با یکدیگر تشویق و همچنین انگیزه لازم را برای اجرای برنامه های سیستم در آنها ایجاد نماید.
بازدید مداوم از سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه توسط افراد متخصص به همراه مدیریت، الزامی است.
در تأمین قطعات و لوازم مورد نیاز سیستم مدیریت نقش اساسی را دارد.
مدیریت باید هزینه و قیمت قطعات را در اجرای سیستم در نظر داشته باشد (همان منبع، 632).
2) در زمینه رویکرد تکنولوژی موجود در سازمان موارد ذیل مورد نظر مؤسسه مارشال می باشد:
سازمان باید برای فعالیتهای نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه از یک سیستم رایانه ای و مکانیزه استفاده کند.
سازمان باید انجام عملیات نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه را به صورت دستی نیز ثبت نماید.
سازمان باید انجام عملیات نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه را در رایانه نیز ذخیره نماید.
دستور کارها مدون و برنامه ریزی شده باشد.
بصورت دوره ای در اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه بازنگری و اصلاح صورت گیرد.
در صورت لزوم از سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگویانه استفاده شود.
نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه مطابق برنامه فهرست، تعریف و مشخص شود.
مدت زمان کارکنان نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در موقع کار ثبت و تحویل شود (همان منبع، 632).
3) در زمینه رویکرد ساختار سازمانی موارد ذیل مورد نظر مؤسسه مارشال می باشد :
مزایا و برتری هایی در ساختار، در سازمان جهت نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه ایجاد نمود.
شرح وظایف کار باید مشخص و معین باشد.
در صورت لزوم ساختار کنونی سازمان جهت اجرای نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه تغییر یابد.
وجود افراد ماهر و متخصص در زمینه نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه الزامی است.
تقسیم کار در رابطه با نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در افراد متخصص سالانه صورت گیرد.
با توجه به تخصص افراد شرح وظایف صورت گیرد.
برنامه ها باید رسیدن به اهداف را سهل و آسان کند.
انبار باید هماهنگ و قابل دسترس جهت سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه باشد.
واحد نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه باید بصورت یک واحد مستقل در چارت سازمان باشد.
در صورت لزوم می توان جهت اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه از بخش خصوصی استفاده کرد (همان منبع، 633)
4) در زمینه رویکرد فرهنگ سازمانی موارد ذیل مورد نظر مؤسسه مارشال می باشد :
توجه به تفکر سیستمی در رابطه با نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در سازمان.
تمرکز بر روی کار و برطرف نمودن موانع کاری و شغلی افراد متخصص در زمینه نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه.
وجود فرهنگ ارتباط بین واحد بهره برداری و نگهداری و تعمیرات (نت) جهت تجزیه و تحلیل سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه.
تأکید بر روی کار اپراتورها جهت اجرای کارهای فیزیکی سیستم نگهداری تعمیرات پیشگیرانه.
تأکید بر آموزش اپراتورها توسط افراد متخصص نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه.
استفاده از افراد متخصص در سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه جهت بکارگیری از تجهیزات، سرویس و تعمیرات.
وجود یک برنامه منظم در واحد نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (در صورت خرابی احتمالی یا توقف در کار سیستم)
کیفیت کار کارگران در واحد نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه بصورت جدی پی گیری شود.
ایمنی در کار با اتخاذ روشهای و اصول صحیح انجام شود(همان منبع، 633).
بررسی پژوهش های انجام شده در ارتباط با موضوع تحقیق
با بررسی های حاصله از منابع اطلاعاتی داخلی و خارجی نظیر اینترنت، کتابخانه‌ها، مجلات و شرکت های مشاور درزمینه سیستم نگهداری و تعمیرات موضوعات بسیاری در زمینه نت و نحوه اجرای آن و نیز مسائل مربوط به چگونگی تعاریف و توجه به عوامل اصلی آن نگاشته شده است لیکن مطالب اختصاصی با عنوان این پژوهش که صرفا به عوامل موثر در اجرای آن پرداخته باشند، مشاهده نگردید.
یکی از مهمترین مرکز بررسی و سرویس دهی نت در خارج از کشور میتوان موسسه مارشال را نام برد که بخش اعظم سؤالات این پژوهش در راستای تعیین سطح سازمان اخذ شده و با بازنگری و ارتباط دادن به موضوع این پژوهش از آن بهره برداری شد که در پیوست درج گردیده است.
در اکثر مطالب و موضوعات ارائه شده در زمینه نت مطلبی در خصوص عنوان این پژوهش بطور خلاصه بیان شده وتحقیقی در این زمینه که بتوان از نقطه نظرات مدیران و کارشناسان مرتبط استفاده شود موردی یافت نشده است.
بررسی پژوهش های مشابه
در صنعت آب و فاضلاب موضوع پژوهش جدید بوده و مشابهی ندارد، ولیکن در دیگر صنایع مانند برق، نیروگاه و یا آب موضوعات ارائه شده بیشتر بصورت تخصصی در زمینه نت بوده و در چگونگی عملکرد ان پرداخته شده است و چنانچه مطلبی مشابه داشته باشد بصورت محدود و فرعی در بخش کوچکی منظور شده است. از جمله تحقیقات مشابه در این زمینه میتوان به بررسی سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در شرکت تولید دانه های روغنی کرمانشاه که در سال 1384 در دانشگاه آزاد انجام شده اشاره کرد.موضوع ارائه شده بیشتر جنبه تخصصی در زمینه نت بوده و در چگونگی عملکرد آن پرداخته شده است و موضوع بصورت محدود، کلاً به صورت معرفی سیستم بوده و بدون تجزیه و تحلیل انجام گرفته است.
روش پژوهش
با توجه به مباحث مطرح شده در خصوصیات نت و انواع سیستمهای نگهداری و تعمیرات و فعالیتهای انجام شده در این زمینه بر اساس عنوان پایان نامه باید به بررسي عوامل موثر در اجرای این سیستم مفید در شرکت آب وفاضلاب پرداخته شود تا بتوان الگوی مناسب شرکت را ارائه نمود.
مؤسسه مارشال كه يكي از مهمترين مراكز بررسي و سرويس دهي نت در دنيا مي‌باشد؛ براي اجرايي شدن سيستم نگهداري و تعميرات پيشگيرانه در هر سازمان، چهار اصل اساسي استاندارد را مورد توجه قرار مي‌دهد كه اين اصول شامل مديريت سازمان، تكنولوژي موجود، ساختار مناسب و فرهنگ سازمان مي‌باشد. ما نیز مبنای کار را بر اساس این اصول قرار مي‌دهيم، سپس با توجه به بررسی های انجام شده و کسب نقطه نظرات مدیران و کارشناسان مرتبط با موضوع و نهایتاً با استفاده از روش دلفی سؤالات نهایی استخراج و طراحی مي‌شود. جامعه آماری مورد پژوهش شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه می‌باشد.
