بخشی از مقاله
بررسی موانع و مشکالت پیاده سازی مدیریت استراتژیک در صنعت برق ایران
چکیده
درپژوهش پیشرو که درصنعت برق ایران صورت گرفته است، با توجه به پیشینه و ادبیات تحقیق وبهره گیری ازنظرخبرگان، موانع متعددی شناسایی شدند که آنها را در شش گروه دسته بندی نمودیم. ازطریق توزیع پرسشنامه به بررسی موانع پیاده سازی مدیریت استراتژیک در این صنعت پرداخته شـد. بنـابراین پژوهش حاضرازنظرهدف، کاربردی و از نظرنحوه ی گردآوری داده ها، توصیفی/ پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق، شامل مدیران ارشد و میانی بوده ونمونه گیری باروش تصادفی خوشه ای انجـام گرفتـه است. در تجزیه و تحلیل پرسشنامه از مدل معادلات ساختاری شامل تحلیـل عـاملی تائیـدی و تحلیـل مسیر و از نرم افزارهای SPSS و LISREL استفاده شده است. بر اساس نتایج آزمـون، در نمونـه مـورد مطالعه، شش گروه موانع ارتباطی، موانع انسانی، موانع ساختار سازمانی، موانع محتوایی برنامهها، موانـع فرهنگی و موانع منابع سازمانی به ترتیب و به لحاظ مقداری بیشترین حجـم موجـود را در بـین موانـع موجود در صنعت برق کشور دارند. با مهار این موانع میتوان احتمال شکست در پیادهسازی تصمیمات استراتژیک را کاهش داد.
واژگان کلیدی: مدیریت استراتژیک، صنعت برق، موانع پیاده سازی
-1 مقدمه
نتایج تحقیقات مختلف در زمینه مدیریت استراتژیک نشان میدهد سازمان هایی که از رویکـرد
استراتژی جهت رسیدن به یک مزیت رقابتی پایدار استفاده میکنند، اغلـب در مرحلـه اجـرای
استراتژی در سطوح مختلف سازمانی با مشـکل مواجـه مـیشـوند. بـا توجـه بـه حجـم انبـوه
سرمایهگذاریهای انجام شده، برنامه ریزان و مدیران باید نسبت به ضـرورت توانمنـد شـدن و اجرای استراتژیها با در نظـر گـرفتن موانـع اجرایـی آن تـلاش کننـد. صـنعت بـرق یکـی از
سازمان های بسیار مهم در کشور میباشـد کـه بـه نـوعی نقـش مهمـی در اقتصـاد کشـور ایفـا مینماید. همچنین این سازمان یکی از سازمان های فراگیر در کشور است کـه مـیتـوان گفـت
تمامی اقشار جامعه به نوعی با این سازمان سر و کار دارند. صنعت بـرق بـا توجـه بـه ماهیـت
کاری دارای استراتژی تدوین شده ای میباشد که ایـن اسـتراتژیهـا بـه طـور کـاملا مشـخص
شده ای در کل کشور اجرا میشود. مساله اصلی این پژوهش، از این تفکر شکل گرفته است که
چرا اکثر برنامه های تدوین شده در مرحله تدوین اسـتراتژی، در مرحلـه اجـرای اسـتراتژی بـا شکست مواجه میشود . بنابراین میتوان گفت مساله تحقیـق، بررسـی و شناسـایی فراینـدهای موثر در مرحله اجرا و علت یابی درمورد عدم موفقیت اجـرای استراتژی(شناسـایی موانـع) در صنعت برق ایران به همان نحوی است که تدوین شده است.
آینده صنعت برق ایران در گرو اتخاذ استراتژی و برنامهریزی لازم به منظور تامین منـابع مـالی، رفع مشکلات زیر ساختی صنعت، استفاده از ابزارها و وسایل مدرن برای کنترل مناسب تـر آن، توجه به محیط زیست و کاهش آلایندگی نیروگاهها، توانمند سازی نیروی انسانی در توسـعه و بهره برداری از صنعت برق ونیز پایش یک برنامه جدی برای اصلاح تـدریجی نابسـامانیهـای
موجود میباشد. با توجه به مطالب ذکر شده، اعمال مدیریت اسـتراتژیک بـر ایـن صـنعت بـه
منظور بهره برداری و استفاده بهینه ازآن ضروتی اجتناب ناپـذیری مـیباشـد. ولـی همـواره در مسیر پیاده سازی استراتژی مشکلات و موانع مختلفی نمایان میشـود، کـه باعـث کـاهش اثـر بخشی آن میگردد.بررسی ها نشان دادکه تاکنون پژوهشهای چندانی جهت شناسـایی اصـلیترین عوامل مرتبط باشکست تصمیمات راهبردی در اصنعت برق ایـران صـورت نگرفتـه اسـت وبـا
توجه به اینکه هزینههای این صنعت، بسیار بالا میباشد. لذا ضـروری اسـت بـا شناسـایی ایـن موانع در جهت رفع آنها اقدامات لازم صورت گیرد. بدیهی اسـت کـه اطـلاع از ایـن موانـع و
میزان اهمیت آنها و تلاش در جهت کنترل و رفع آنها مـیتوانـد گـام مـوثری در جهـت پیـاده
سازی موفق تصمیمات استراتژیک در صنعت برق کشور باشد.
-2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش
مازمانیان و ساباتایر شش نکته کلیدی در اجرای موفق استراتژی را بیان کرده اند که عبارتنـد از: وجود اهداف مشخص، ایجاد ارتباط صحیح بین اهداف و فعالیتها، استفاده هماهنـگ و مـوثر
از منابع موجود، مدیران ماهر و متعهد، حمایت دولت و سهامداران، حمایـت هـای اجتمـاعی و اقتصادی محیط در راستای تحقیقات انجام شده(مازمانیان و ساباتایر، .(1385
الکساندر (Alexander,1985) در مطالعه ای که بر روی 93 شرکت انجـام داد 22 مشـکل را در
اجرای راهبردها شناسایی کرد که سالم اغمدی در سال 1998 با بسط مطالعه الکساندر ده مانع
معمول و پر تکرار پیاده سازی راهبرد را به ترتیب زیر شناسایی کرد(: (Al-Ghamdi,1998
.1 ااجرای راهبرد در زمانی بیش از آن چه در ابتدا مشخص شده بود طول کشید. .2 اطی اجرا، مشکلاتی به وجود آمد که از پیش شناسایی نشده بودند.
.3 اهماهنگ سازی فعالیتهای اجرایی به اندازه ی کافی مؤثر نبودند. .4 افعالیتهای رقابت آمیز آنها توجه را از اجرا منحرف کرد.
.5 اتواناییهای کارکنانی که درگیر کاراجرایی شده بودند، کافی نبود.
.6 اآموزشها و دستورالعملهایی که به کارکنان سطوح پایین ترداده شده بود کافی نبودند.
.7 اعوامل غیرقابل کنترل در محیط خارجی تأثیر ناخوشایندی بر اجراداشت.
.8 ارهبری و هدایتی که باید توسط مدیران بخشها صورت میگرفت، کافی نبود.
.9 افعالیتها و وظایف کلیدی اجرا با جزئیات کافی تعریف نشده بودند.
.10 اسیستمهای اطلاعاتی که برای نظارت بر اجرا استفاده شده بودند، کافی نبودند.
به عقیـده نورتـون و کـاپلان موانـع اساسـی در پیـاده سـازی اسـتراتژی عبارتنـداز (نورتـون و کاپلان،:(1390 عدم انتقال استراتژی، عدم همسویی کارکنان با استراتژی، عدم تعهد مـدیریت
ارشد، عدم تخصیص منابع لازم.
به اعتقاد فرد آر دیوید برخی موانع اجرای برنامهریزی استراتژیک، عبارتند از(دیوید، :(1390
- برنامریزیه استراتژیک صرفاً برای کسب کنترل در مورد تصمیمات و منابع از سوی بعضی مدیران
- انجام برنامهریزی استراتژیک صرفاً برای برآوردهسازی الزامات قانونی از سوی بعضی مدیران
- شکست در تفهیم برنامهها به کارمندان و افراد سازمان
- فقدان حمایت مدیران ارشد از فرایند برنامهریزی استراتژیک
- ناتوانی در استفاده از برنامه به عنوان استانداردی برای ارزیابی عملکرد
- فقدان توانایی بهکارگیری کارمندان کلیدی در مراحل مختلف برنامهریزی استراتژیک
- فقدان بهکارگیری تمامی مدیران در فرایند برنامهریزی
- رسمیت بیش از حد در برنامهریزی، بهطوری که انعطافپذیری و خلاقیت از بین برود. روی ورنهام تلاش کرد تـا دلایـل شکسـت تصـمیمات راهبـردی را در صـنعت ارتباطـات بریتانیـا
شناسایی کند؛ زمینه ی مورد کاوش در این تحقیق، راهبرد خدمات مشتریان بود. محقـق بـا 64 تـن از مدیران واحدها مصاحبه کرده است و پنج عامل اصلی، نبود منابع، نبود پیشینه و اعتماد، نبـود تناسـب،
نارسایی در انتقال اطلاعات میان واحدهای سطوح مختلف، الزامات دستیابی به اهـداف متعـارض کـه
در اجرای راهبردها اشکال ایجاد میکنند را شناسایی کرده است(.(Wernham, 1984
سید یعقوب حسینی و کیانوش حمزئیان در مقالـه ای تحـت عنـوان ، شناسـایی موانـع اجـرای برنامه های راهبردی با روش مدلسازی ساختاری تفسیری، که در پنجمین کنفرانس بین المللـی مدیریت استراتژیک (دی ماه (1389 ارائه شد به اولویت بندی 14 مانع مهم اجرای اسـتراتژی میپردازند. نتایج پژوهش نشان میدهد که موانع اجرای برنامه هـای راهبـردی در شـش دسـته موانع ارتباطی، موانع انسانی، موانع ساختار سـازمانی، موانـع محتـوایی، موانـع منـابع و موانـع فرهنگی قابل دسته بندی است. و تعامل اندک بین تدوینکننـدگان و اجراکننـدگان برنامـههـای راهبردی و تدوین نامناسب راهبردها در مرحله تدوین از جمله موانع اجرا میباشند (حسینی و حمزهئیان، .(1389
داوود کریمی دستجردی در سال 1389 در مقاله ای با عنوان " رتبه بنـدی موانـع پیـاده سـازی تصمیمات راهبردی" تلاش نمودند تا موانع پیاده سازی تصمیمات راهبـردی در سـازمان هـای
بخش خدمات درمانی شناسایی شود.نتایج تحقیقانشان میدهداکـه مهمتـرین علـت شکسـت تصمیمات راهبردی در بخش خدمات درمان یاجمهوری اسلامی ایران،تیم مـدیریت یانامناسـب
است.ادراوهلهایابعـدیانیـزاعوامـلاعـدم تعهـد اتصـمیماگیرنـدگان،منـابع انسـانی نـاتوان، ناهماهنگی،عدم پشتیبان یا مـدیران ارشـد ،محـدودیت منـابع،ارتباطـات ضـعیف وانامناسـب،
ناهمسوی یاابعاداگوناگون اسازمان راهبـرد مـورد نظر،سـاختار سـازمانی ناهمسـو،اهـداف
اولویت های متعارض،راهبرد غیرمشخص،برنامه ریـزی ناکارآمـد، ارزیـابی ناپـذیری تصـمیما
راهبردیااجراشدهاونهایتاًافرهنگاسازمانی ناپذیرنده تبیین کننـدهاعلـت شکسـت تصـمیمات
راهبردیاهستند.نکته حائز اهمیت آن است که د اصدر این عوامل تیم مدیریتی نامناسـب و عدم تعهد تصمیم گیرندگان به تصمیم اخذاشده قرار گرفته است.با این وصـف علـت اصـلی
اشکل ادر اجرای یاشدناتصمیمات راهبردی در سازمان ها یا بخش خدمات درمانی ایران را ابایـد
درضعف مدیریتی دانست. از دیدگاه خبرگان،افرادی که سمته یامدیریتی را اشغال کرده اند
ازاتوانایی او تخصص کافی برخوردار نیستند او احتیانسبتا به تصمیماتی که خود اتخـاذ کـرده اند بعداً تعهد یا نشان نمی دهند او پشتیبانی ها یا لازم را به عمل نمی آورند.نیروی انسانی ناتوان نیز یکیا دیگر از مشـکلات کلیـدی در پیـاده سـازی اصـمیمات هسـتند(کریمی دسـتجردی و همکاران، وسوش).
-3 فرضیه های پژوهش
-1 بین موانع انسانی و پیاده سازی مدیریت استراتژیک در صنعت برق رابطه معناداری وجود دارد. ز- بین موانع ارتباطی و پیاده سازی مدیریت استراتژیک در صـنعت بـرق رابطـه معنـاداری وجـود
دارد. ا و- بین موانع ساختار سازمانی و پیاده سازی مدیریت استراتژیک در صـنعت بـرق رابطـه معنـاداری
وجود دارد. ا م- بین موانع محتوایی برنامهها و پیاده سازی مدیریت استراتژیک درصـنعت بـرق رابطـه معنـاداری
وجود دارد. ا آ- بین موانع منابع سازمان و پیاده سازی مدیریت استراتژیک در صنعت برق رابطـه معنـاداری وجـود
دارد. ا ه- بین موانع فرهنگی و پیاده سازی مدیریت استراتژیک در صنعت برق رابطه معناداری وجود دارد.
ا
-4 روش شناسی
-1-4 روش تحقیق
از آنجا که هدف تحقیق افزودن به دانش کاربردی در این زمینه میباشد، از نظر هدف کاربردی
میباشد. و روشی که در انجام تحقیق مورد استفاده قرار گرفته شده است، توصیفی- استنباطی و
از نوع کمی و پیمایشی میباشد. قلمروی مکانی اجرای تحقیق شامل: شرکتهای توزیـع نیـروی برق تبریز، قزوین، تهران(برق مناطق)، اصفهان و شرکتهای سهامی برق منطقه ای تهران، تبریـز،
خراسان، فارس و نیروگاههای شهید رجایی قزوین، شهید منتظـر قـائم کـرج، نیروگـاه گـیلان
میباشد.
-2-4 جامعه و نمونه آماری
عنوان تحقیق درمورد موانع و مشکلات اعمال مدیریت استراتژیک در صنعت برق میباشد، لذا
جامعه آماری مدیران ارشدومیانی انتخاب شده است. زیرا تصمیم گیری درمورداعمال مدیریت
استراتژیک وتدوین استراتژیهای لازم به عهده مدیران ارشد و میانی سازمان میباشد.
به عنوان مناسب ترین روش نمونه گیری در این تحقیق، روش نمونه گیری تصادفی خوشـه ای
انتخاب و اجراء گردید. . تعداد 340 پرسشنامه ظرف مدت دو ماه بین مدیران ارشد و روسـای ادارات توزیع شد. به دلیل حجم بالای کار مدیران در زمان توزیع پرسشنامه، تعداد پرسشنامههای
بازگشتی و قابل استناد ×257عدد بوده است. به منظور بررسی کفایت حجم نمونه بـرای بـرآورد
پارامتر های مورد نیاز از ضریب قدرت استفاده شد. نتایج بررسـی کفایـت حجـم نمونـه نشـان میدهد ضریب مدل با در نظر گرفتن بعد حجم نمونه برابر 0/97 محاسبه شده است، که بسیار خوب است زیرا از مقدار پایه 0/80 فراتر رفته است.
-3-4 روشهای گردآوری اطلاعات
جهت تدوین مبانی، تعاریف و مفاهیم نظری از منابع کتابخانه ای استفاده شـد. کـه مهمتـرین و مفید ترین منبع، موتورهای جستجو در اینترنت، بانـک هـا و منـابع اطلاعـاتی و کتابخانـه هـای دانشگاه های کشور و شرکت توانیر بوده است.به دلیل نوع تحقیق و همچنین گستردگی جامعـه آماری و به تبع آن پیچیدگی نمونه آماری و برای دسترسی سریع تر به نظرات پرسش شوندگان
بهترین روش جمع آوری دادهها در این تحقیق پرسشنامه در نظر گرفته شد. لذا پرسشنامه ای با
تعداد ×27سؤال و با توجه به تعداد شاخصهای بدست آمده از ادبیـات تحقیق(جـدول(1 تنظـیم
گردید.
جدول:1 شاخصهای در نظر گرفته شده به منظور بررسی متغیرها(موانع پیاده سازی استراتژی)
-4-4 روایی و پایایی ابزارهای سنجش
همانگونه که پیش ازاین عنوان شد، ابزاراندازه گیری متغیرهای تحقیق هم اطلاعات کتابخانهای وواقعی بوده و هم شامل اطلاعات پرسشنامه ای میباشد. ایـن پرسشـنامه توسـط محقـق و بـا
استفاده از ادبیات تحقیق طراحی شده است. روایی سؤالات بـا نظرتعـدادی ازمـدیران واسـاتید
رشته مدیریت تاییدشده(نظرخبرگان) و پایایی سؤالات پرسشـنامه بـا اسـتفاده ازتعیـین آلفـای
کرونباخ حاصل ازآزمون همبستگی بین شاخصها موردتائید قرارگرفت.
اعتبار پرسشنامه با استفاده ازبسته نرمافزاری SPSS18، 0/93 محاسبه شده است.
-5 تحلیل دادهها
در تجزیه و تحلیل پرسشنامه از مباحـث اسـتنباطی و توصـیفی آمـاری اسـتفاده شـده اسـت.
آماره های توصیفی شامل جداول فراوانی و میانگین میباشد و در سطح اسـتنباطی نیـز از مـدل
معادلات ساختاری شامل تحلیل عاملی تائیدی و تحلیل مسیر استفاده شده است. نرم افزارهـای مورد استفاده جهت تجزیه و تحلیل داده ها بسـته نـرم افـزاری SPSS نسـخه 18 و بسـته نـرم افزاری LISREL نسخه 8.54 تحت ویندوز میباشند.
-1-5 ویژگی های جمعیت شناختی پاسخگویان: ویژگیهای جمعیـت شـناختی پاسـخگویان بشرح جدول شماره 2 میباشد.
