مقاله در مورد کار وقوانین کار در ایران

بخشی از مقاله

كار وقوانين كار در ايران

(( نخستين قانون كار جمهوري اسلامي ايران شامل 203 ماده و 121 تبصره در تاريخ 26/8/69 پس از طي فراز و نشيبهاي طولاني به تصويب نهايي رسيد . اگر چه به جز قوانين الهي هيچ قانوني نمي تواند بي عيب و نقص باشد امام قانون كار با احاطه بر جوانب مختلف تقريباً از جامعيت برخوردار است و تا حدودي به مسائل و معضلات محيط كار پاسخ مي دهد . حمايت از كارگران يكي از مشخصات بارز قانون كار جديد مي باشد . ))

مسائل جديدي كه به قانون كار اضافه شده عبارتند از :

1- دوره آزمايشي كار
ماده 11 : ((طرفين مي توانند مدتي با توافق هم به نام دوره آزمايشي كار تعيين نمايند . در خلال اين دوره هر يك ازطرفين حق دارند بدون اخطار قبلي و بي آنكه الزامي به پرداخت خسارت داشته باشند رابطه كار را قطع كنند . در صورتي كه قطع رابطه از طرف كارفرما باشد وي الزام به پرداخت حقوق تمام دوره آزمايشي خواهد بود و چنانچه كارگر رابطه كار را قطع كند فقط مستحق دريافت حقوق مدت انجام كار خواهد بود . ))

2- تعليق قرارداد كار 
ماده 14 : ((چنانچه به واسطه بروز حوادث غير قابل پيش بيني شده انجام تعهدات يكي از طرفين متوقف شود قرار داد كار به حالت تعليق در مي آيد و پس از رفع آنها قرارداد با احتساب سابقه خدمت ( از لحاظ بازنشستگي و افزايش مزد ) به حالت اول برمي گردد .
تبصره 5 : مدت خدمت نظام وظيفه با شركت داوطلبانه كارگران در جبهه جزء سوابق كار محسوب مي شود .

ماده 16 : قرار دار كارگراني كه از مرخصي تحصيلي استفاده مي كنند و در طول مدت مرخصي به مدت 2 سال به حال تعليق در مي آيد .
تبصره : مرخصي تحصيلي براي 2 سال ديگر قابل تمديد است .
ماده 17 : قرار داد كارگي كه توقيف مي شود و توقيف وي منجر به محكوميت
نمي شود در مدت توقيف به حالت تعليق در مي آيد و كارگر پس از رفع آن به كار خود بازمي گردد .
ماده20 : تبصره : چنانچه كاگر بدون دليل موجه حداكثر 30 روز پس از رفع حالت تعليق آمادگي خود را براي انجام كار به كارفرما اعلام نكند در حكم كارگري است كه استعفا داده است . در اين صورت كارگر مشمول حق سنوات به ازاء همه سال يكماه آخرين حقوق خواهد بود و اگر كارفرما به دلايل موجه از پذيرفتن كارگر خودداري كند به ازاء هر سال سابقه كار 45 روز آخرين مزد فرد بايد به او پرداخت شود .))
3- بيمه بيكاري
ماده 30 : ((دولت مكلف است با توجه به اصل 29 قانون اساسي و

با استفاده از درآمدهاي عمومي ، درآمدهاي حاصل از مشاركت مردم و نيز ازطريق ايجاد صندوق بيمه بيكاري نسبت به تامين معاش كارگران بيكار شده اقدام و امكانات لازم را براي اشتغال آنان فراهم كند .))
4- خاتمه قرار داد 
ماده 24 : ((درصورت خاتمه قرارداد كار ( كار معين يا مدت موقت ) كارفرما مكلف است با كارگري كه مطابق قرارداد يكسال يا بيشتر به كار اشتغال داشته باشد براي هر سال سابقه اعم از متوالي يا متناوب بر اساس آخرين حقوقي مبلغي معادل يكماه حقوق به عنوان مزاياي پايان كار به وي پرداخت نمايد .
ماده 31 : چنانچه خاتمه قرارداد كار به لحاظ از كارافتادگي كلي و يا بازنشستگي كارگر باشد . كارگر مكلف است بر اساس آخرين مزد كار ، كارگر به نسبت هر سال سابقه خدمت حقوقي به ميزان 30 روز مزد به وي پرداخت كند كه اين وجه علاوه برمستمري از كارافتادگي و يا بازنشستگي كارگر است كه توسط سازمان تامين اجتماعي پرداخت مي شود .
ماده 32 : اگر خاتمه قرار داد كار در نتيجه كاهش تواناييهاي جسمي و فكري ناشي از كارافتادگي باشد ( بنا به تشخيص كميسيون پزشكي ، سازمان بهداشت و درمان منطقه يا برخي اعضاي شوراي اسلامي كار يا نمايندگان قانون كار ) كارفرما مكلف است به نسبت هر سال سابقه ، معادل دو ماه آخرين حقوق به وي پرداخت كند.))
اخراج كارگر
ماده 34 (( قانون كار قديم آمده بود كه اگر اخراج كارگر بنا به تشخيص هيات اختلاف در اثر تقصير او در انجام وظيفه باشد هيچگونه حقي بر او تعلق نخواهد گرفت ولي در ماده 27 قانون كار جديد امده است كه هر گاه كارگر در انجام وظايف قصور ورزد يا آيين نامه هاي انظباطي كارگر پس از تذكرات كتبي نقض نمايد ، كارفرما حق دارد در صو.رت اعلام نظر هيئت شوراي اسلامي كار علاوه بر مطالبات معوق به نسبت هر سال سابقه كار معادل يك ماه آخرين حقوق كارگر به عنوان حق سنوات به وي پرداخت و قرار داد كار را فسخ نمايد .

ماده 165 : در صورتي كه هيات حل اختلاف اخراج كارگر را غير موجه تشخيص دهد حكم بازگشت كارگر اخراجي و پرداخت حق السعي او را از تاريخ اخراج صادر مي كند و در صورت موجه بودن اخراج كارگر مي توان اخذ سنوات به ازاء هر سال سابقه معادل يك ماه
حقوق خواهد بود و چنانچه كارگر نخواهد به واحد مربوطه برگردد بر اساس سابقه خدمت نسبت به هر سال 45 روز فرد به او پرداخت مي شود .))

5- ماموريت 
((موضوع ماموريت در قانون كار قديم مشخص نبود ولي در قانون جديد اين مسئله روشن شده است . ماده 46 و تبصره ان به كارگراني كه به ماموريت خارج از محل خدمت اعزام مي شوند فوق العاده ماموريت تعلق مي گيرد كه نبايد از مزد ثابت كارگر كمتر باشد كارفرما مكلف است وسيله با هزينه رفت و برگشت آن ها را تامين كند . ماموريت به موردي گفته مي شود كه كارگر براي انجام كار حداقل 50 كيلومتر از محل كارگاه اصلي دور شود و يا ناگزير باشد حداقل يكي از شبها در محل ماموريت توقف نمايد .))

6- كار نوجوانان 
((از جمله موارد تغير يافته افزايش حداقل سن كارگر از 12 سال با 15 سال در قانون جديد بوده و هم چنين كارگري كه سنشان بين 15 تا 18 سال بوده كارگر نوجوان ناميده شده اند كه در بدو استخدام بايد مورد آزمايشهاي پزشكي توسط سازمان تامين اجتماعي قرار گيرند و اين آزمايشها حداقل بايد سالي يكبار تجديد شود و مدارك مربوطه در پرونده آنها ضبط گردد . ساعت كار روزانه نوجوان نيم ساعت كمتر از ساعت كار كمتر از ساعت كار معمولي است .))
7- حفاظت فني و بهداشت كار
((در قانون جديد ، كارگاههاي خانوادگي مهم مشمول مقررات حفاظت فني و بهداشت كار بوده و مكلف به رعايت اصول بهداشت كار مي باشد ، هم چنين تاكيد بيشتري بر رعايت و اجراء ضوابط و بهداشت كار از مرحله ورود تا نصب و راه اندازي ماشين الات و نيز در جريان بهره برداري از انها شده است .))

8- بازرسي كار
((يك اختلاف كه بين قانون جديد و قانون قديم وجود دارد اين است كه در ماده 52 قانون قديم بازرسان حق ندارند هر موقع كه به كارگاهها وارد شده و به بازرسي پردازند . در ماده 98 قانون جديد بازرسان در حدود وظايف خويش حق دارند بدون اطلاع قبلي و در هر موقع از شبانه روز به كارگاهها وارد شده و بازرسي نمايند و حتي مي توانند در دفاتر و مدارك موجود در موسسه مراجعه و در صورت لزوم از تمام و يا قسمتي از آن رونوشت تهيه نمايند .))
كار صيقل آدمي است . امام علي (ع)

ضرورت و اهميت كار 
(( مفهوم كار چيست ؟ چرا مردم كار مي كنند ؟ از كار چه چيزي به دست مي آورند ؟ اينها سوالهايي است كه هر كس كم و بيش در زندگي خود يا ديگران با آن مواجه بوده است. اگر از يك فرد معمولي سوال كنيم كه شبانه روز خود را چگونه مي گذراند خواهيم دانست كه شغل او بيش از هر فعاليت ديگر وقتش را مي گيرد . كار در خانه يا اداره و رفت و برگشت به محل كار شايد نيمي از وقت شبانه روز او را اشغال كند . در حقيقت براي افرادي كه به كار خود علاقه مند هستند و از آن لذت مي برند مفهوم كار و تفريح يكي است .
بايد دانست كه اهميت كار تنها به زماني كه به خود اختصاص مي دهد مربوط نمي شود ، بلكه كار عامل قدرتمندي در تامين نيازهاي اقتصادي ، اجتماعي و رواني انسان مي باشد . انگيزه هاي غير اقتصادي كار كه ازاهميت مساوي و گاه بيشتر براي فرد در اجتماع برخوردارند و كمتر اذعان مي شوند و شايد براي اكثر مردم ناشناخته هستند .
كار علاوه بر اينكه وسيله اي براي تامين نيازهاي مادي باشد ، مي تواند پاسخگوي بسياري از نيازهاي عميق و اساسي بشر هم باشد . از جمله ي
اين نيازها مي توان به : كسب موفقيت ، نياز به تاييد و پذيرش ديگران ، نياز
به ايجاد روابط شخصي و اجتماعي و كسب هويت و احتراز از پوچي
اشاره كرد.))

تعريف كار
(( اصطلاح كار در فرهنگ فارسي معين به معناي آنچه از شخص يا شيء صادر مي شود ، فعل ، عمل ، شغل ، پيشه و … آمده است . در فيزيك تبديل يا انتقال انرژي كار است و در فرهنگ لغات انگليسي كار را : اعمال نيروي رواني يا قواي ذهني به منظور انجام فعاليت فيزيكي يا رواني در جهت كسب يك هدف مي دانند .در اسلام كار وسيله اي براي كسب روزي حلال ، خدمت به خلق ، جلب رضاي خداوند و نزديك شدن به خدا است .
بنابراين كار فعاليتي است كه از فرد خواسته شده و در مقابل آن به وي مزد پرداخت مي شود . موقعيت ايده آل وقتي است كه فرد از كاري كه براي امرار معاش و كسب درآمد انجام دهد لذت هم ببرد . وقتي شخص حرفه اي را انتخاب كند كه مورد علاقه او باشد و تواناييهايش را به كار گيرد احتمال وقوع اين امر بيشتر است .))

كار از نظر اولياء خدا و افراد ديگر
((رسول اكرم (ص) فرمودند : ‹ هر كس بيكار بگردد و سنگيني خود را بر دوش مردم بيندازد ملعون است ›
حضرت علي (ع) فرمودند : ‹ كار صيقل آدمي است ›
امام جعفر صادق (ع) فرمودند : ‹ هر كس براي كسب روزي خانواده اش كار كند همانند كسي است كه در راه خدا جهاد كرده است ›
اديسون مخترع آمريكائي : ‹ براي جوانان سه توصيه دارم : كار ، كار ، كار ›
برو كار مي كن مگو چيست كار كه سرمايه جاودانيست كار « سعدي »
پاسكال فيزيكدان مشهور فرانسوي : ‹ مصدر كليدي مفاسد فكري و اخلاي بيكاري است . هر كشوري كه بخواهد اين عيب بزرگ اجتماعي را رفع كند بايد مردم را به كار وادار كند تا آن آرامش عميق روحي كه عده معدودي از آن آگاهند در عرصه ي وجود افراد برقرار شود .›
امام علي (ع) : ‹ كار جوهر مرد است ›

از نظر روانشناسان : ‹ كار نوعي تفريح بوده و باعث آرامش روح و روان مي شود ›
از نظر علماي تعليم و تربيت : ‹ فرايندي براي ياد دهي و ياد گيري است ›
از نظر جامعه شناسان : ‹ خدمت به جامعه و پذيرفتن نقش اجتماعي ›
از نظر اقتصاد دانان : ‹ وسيله اي براي تامين نيازهاي مادي است ›
مفهوم كار در طول تاريخ بشر ، در فرهنگها و جوامع مختلف و حتي از فردي به فرد ديگر متفاوت است . در گذشته شغل ها از پدران و نياكان به فرزندان منتقل مي شد و افراد نيز حق اعتراض نداشتند ، ولي امروزه هر جوان و نوجواني تا مقطع دبيرستان تحصيل كرده و انتخاب رشته مي كند و سپس سه سال تحصيلي را به پايان رسانده و بعد از آن يا وارد بازار كار شده و يا از طريق كنكور وارد دانشگاه مي شود و تا هر مدركي كه بخواهد تحصيل مي كند و پس از آن از طريق دانشگاه وارد بازار كار مي شود و شلغل محسوب مي گردد .))
كار در قانون اساسي 
طبق اصل 28 قانون اساسي :
(( هر كسي حق دارد شغلي را كه بدان مايل است و مخالف اسلام و مصالح عمومي و حقوق ديگران نيست برگزينند . دولت موظف است با رعايت نياز جامعه به مشاغل مختلف براي همه ي افراد امكان اشغال به كار و شرايط مساوي را براي احراز مشاغل ايجاد كند .))
انواع كار 
ما دو نوع كار داريم : دولتي و آزاد كه هدف هردوي آنها تامين نيازهاي افراد مي باشد .
شغل دولتي 
(( در شغل دولتي فرد براي دولت كار مي كند و كارمند يا كارگر دولت است و ماهانه مبلغي را به عنوان حقوق دريافت مي كند و پس از بازنشستگي نيز حقوقي بعنوان حقوقي بازنشستگي در يافت مي كند. ))
شغل آزاد 

(( در شغل آزاد فرد تحت نظر دولت نيست و ماهانه حقوقي از دولت دريافت نمي كند ، بلكه از طريق معاملاتي كه در بازار انجام مي دهد مبلغي را دريافت مي كند و حتي براي بعضي از اين مشاغل تحصيلات نيز نياز نيست و ممكن است فرد توسط پدرش وارد بازار كار شود ولي اين افراد نيز مي توانند از بيمه عمر نيز مبلغي را بعنوان مبلغ بازنشستگي دريافت كنند.))

فرق شغل آزاد و دولتي
(( اگر به افراد مختلف جامعه نظري بيافكنيم و از آنها در مورد اين دو نوع شغل يعني آزاد و دولتي سوال كنيم هر يك جوابهاي گوناگوني خواهند داد . حال ما از يك شخص كه شغل آزاد دارد سوال كرديم كه آيا از شغل خود راضي است يا نه و حسن ها و معايب كارش را برايم بگويد . او گفت :
شغل آزاد نيز مانند شغل دولتي انواع مختلفي دارد . مثلاً به كار تجارت هم شغل آزاد مي گويند و به سيگار فروش كنار خيابان هم شغل آزاد اطلاق مي شود ، اما در حالت كلي مي توانيم بگوييم در امد اين شغل آزاد نسبتاً خوب است و از اين نظر حتي مي توان گفت شايد به اندازه ي درآمد يك ساله يك كارمند متوسط در يك ماه درامد داشته و از اين جهت مطلوب است .
از جمله مشكلات اين شغل نبود تضمين كاري است ، يعني اگر فرد يك روز سركار نرود هيچ درامدي نخواهد داشت و همچنين هنگام بازنشستگي و نيز پيري هيچگونه درآمدي در كار نيست ، به همين دليل بايد در جواني آنقدر پس انداز كند تا در ايام پيري از آن استفاده كند . مشكل ديگر اين است كه در اين كار بايد روحيه ريسك كردن داشته باشدو قدرت بيان و همچنين سرمايه كافي داشته باشد كه اين از جمله مشكلات شروع كار آزاد بخصوص براي جوانان است كه ميل به اين كار در آن ها از بين مي برد .
شغل آزاد به گونه اي است كه وقت معيني ندارد و به دليل نداشتن حق بازنشستگي و بيمع عمر و … كمتر از ميان جوانان داوطلب مي پذيرد مگر كه اين گونه كارها به او به ارث برسد ، يعني مثلاً پدرش كارخانه دار باشد و كارخانه به پسر برسد كه در اين صورت نيز اگر به دليل ناآگاهي فرزند كارخانه از دست برود او بي كار مي ماند .
يكي از محاسن اين كار ، لازم نداشتن تحصيلات عالي براي كار است و شغل آزاد به گ

ونه اي است كه تقريباً نيمي از قشر جامعه را كه زنان هستند از دست داده است زيرا اغلب به خاطر محيط نامناسب كار ، درامد سخت و غيره ، كمتر به اين گونه مشاغل روي مي آورند ولي شغل دولتي بدليل اينكه فرد مي داند هر ماه درامدي مشخص و ثابت دارد از طرف مردم با استقبال زيادي مواجه است ، زيرا در شغل دولتي كار و درامد افراد براي 30 سال مدت خدمت آن ها و همچنين ايام بازنشستگي تامين است و افراد از اين نظر مشكلي ندارند .
در شغل دولتي افراد در روز 8 ساعت كار مي كنند و اگر بيشتر كار كنند اضافه حقو.قي را دريافت مي كنند و همچنين در تمام تعطيلات رسمي و جمعه ها نيز تعطيل هستند و در سال نيز به مدت 30 روز مرخصي استحقاقي دارند كه مي توانند در طول سال از آن استفاده كنند و از نظر محيط كار نيز براي خانم ها بسيار خوب است . از جمله معايب اين شغل درامد نسبتاً كم آن است كه در اين دوره زمانه با ان قيمت اجناس واقعاً كم است و همه كاركنان از اين امر گله دارند و همه ساله خواستار اضافه شدن به حقوق هايشان هستند .))

 مجله پيوند ، ديماه 81 ، ص 3 ، انتشارات انجمن اولياء و مربيان جمهوري اسلامي ،
 چهل حديث ، امير شهيد سپهبد صياد شيرازي ، 1374 ، انتشارات قدس
 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران

 قانون كار
 قانون نظام صنفي مصوب تيرماه 1359 شوراي انقلاب با آخرين اصلاحات و الحاقات ، تهران ، وزارت بازرگاني ، دبير خانه هيئت عالي نظارت ، 1359
 رجبي ، ابراهيم ، مترجم ، راهنماي بازرسان فني كار ، تهران ، وزارت كار و امور اجتماعي ، 1371
 مهر ، فرهنگ ، حقوق كار و بيمه هاي اجتماعي ، تهران ، موسسه عالي حسابداري ، 1354
 هاشمي ، محمد ، نگرشي بر قانون كار جديد ، ضميمه مجله تحقيقات حقوقي ( شماره 9 ) بهار و تابستان 1370