بخشی از مقاله
چکیده
آموزش هوش معنوی می تواند درک مبداء ومقصد حیات بشری وبلکه جهان خلقت را برای افراد آسان کند. طبیعتا" انتظارآن است که چنین درکی افراد را به سوی انتخاب اهداف والا سوق داده وجهت گیری کلی زندگی آنها را سازمان دهد.این پژوهش تأثیر آموزش هوش معنوی بر متغیرهای سازگاری، مسئولیت پذیری وقانونمندی دانش آموزان درمدارس پرداخته است.
اهداف این تحقیق: آگاهی و دست یابی وهمچنین تعیین ومشخص نمودن اثرات هوش معنوی برسازگاری، مسئولیت پذیری وقانونمندی دانش آموزان مدارس می باشد. آموزش موءلفه های هوش معنوی به دانش آموزان برای حل مشکلات سازگاری،مسئولیت پذیری وقانونمندی یکی ازنیازهای ضروری واساسی جامعه امروزه ما می باشد. آموزش هوش معنوی برای حل مشکلات ناسازگاری،عدم مسئولیت پذیری و قانونمندی دانش آموزان مدارس یکی از مهمترین مسئله است.
روش مطالعه حاضراز نوع آزمایشی با موقعیت های پیش آزمون وپس آزمون می باشد وبه متغیرمستقل هوش در سه متغیر وابسته سازگاری،مسئولیت پذیری وقانونمندی می پردازد.پس ازانجام پیش آزمون برای گروههای آزمایش وگروه گواه، گروه آزمایش طی بیست20 جلسه 60 دقیقه ای تحت تاثیر مداخله قرار گرفت وپس از آموزش گروه آزمایشی، پس آزمون را برروی آنها به اجرا در آمد.جامعه آماری دراین پژوهش عبارت است ازتمامی دانش آموزان 14-16 ساله پسردبیرستانهای روزانه دولتی شهرستان تالش می باشد.
روش نمونه گیری ازمیان دانش آموزان پسر160 نفربه طور تصادفی بعنوان نمونه انتخاب شدند وسپس بطورتصادفی دردو گروه مساوی ،گروه آمایش وگروه گواه گمارده شد.ابزارهای مورد استفاده این پژوهش عبارتند از: پرسشنامه هوش معنوی بلاگ وکینگ - 2008 - و بسته آموزشی هوش معنوی آمرام - - 2007 و - دیویدکینگ، - 2008 و پرسشنامه هوش معنوی - - ISIS توسط آمرام و درایر - - 2007 ساخته شده است .
روش تجزیه وتحلیل اطلاعات، ازآزمون تحلیل واریانس چند متغیری - MANOVE - فنون آمار استنباطی وتوصیفی استفاده شده است . یافته های این پژوهش نشان می دهد که آموزش هوش معنوی برسازگاری ،مسئولیت پذیری وقانونمندی دانش آموزان تاثیرمثبت دارد وبا توجه به نتایج بدست آمده ازفرضیه ها دراین پژوهش می توان اینطور ارزیابی کرد که درمجموع هوش معنوی درایجاد سازگاری ومسئولیت پذیری و قانونمندی دانش آموزان درطول زندگی موثربوده وباعث توانمندی های آنها درحل مشکلات زندگی ایشان می شود.
بنابراین ما می توانیم این یافته یا نتایج بدست آمده را ازتحلیل دادهای آماری فرضیه ها به کل جامعه مورد مطالعه تعمیم دهیم
مقدمه
رشد فزونی چشمگیر جمعیت نوجوان جامعه ما و اهمیت و ضرورت آموزش هوش معنوی به این گروه به عنوان حق طبیعی آنان بر هیچ کس پوشیده نیست و این امر یکی از اولویتهای مهم بهداشتی روحی و روانی واجتماعی محسوب می گردد. با استفاده از هوش معنوی به حل مشکلات با توجه به جایگاه ، معنا و ارزش آن مشکلات ،می پردازیم
هدف از این مطالعه بررسی تاثیر آموزش هوش معنوی بر سازگاری،مسئولیت پذیری و قوانین انضباطی پسران 14-16 ساله تعیینو منابع دریافت اطلاعات و نهایتاً تدوین استراتژی مناسب برای ارتقاء آگاهی نوجوانان از هوش معنوی بوده است
فرضیه های پژوهش :
الف - آموزش هوش معنوی "سازگاری" دانش آموزان را افزایش می دهد
ب - هوش معنوی "مسئولیت پذیری" دانش آموزان را افزایش می دهد
ج - هوش معنوی "قوانین انظباطی " دانش آموزان را افزایش می دهد
تئوری وپیشینه تحقیق
میکائیلی ،فرزانه وهمکاران [1] مطالعه ای با عنوان رابطه بین هوش معنوی با شادکامی وخودشکوفای دربین دانشجویان انجام داد به این نتیجه دست یافت که بین هوش معنوی وشادکامی وخودشکوفای رابطه مثبت ومعناداری وجود دارد. هوش معنوی یا همان توانایی است که به ما قدرت میدهد تا برای بدست آوردن رویاها تلاش و کوشش کنیم . این هوش معنوی تمام آن چیزی هایی است که ما به آنها معتقدیم ودربردارنده نقش باورها ،هنجارها، عقاید وارزشها درفعالیتهایی است که برعهده می گیریم. در واقع به واسطه هوش معنوی است که ما به سوال سازی در ارتباط با مسایل اساسی و مهم پرداخته و به وسیله آن در زندگی خویش تغییراتی ایجادمی کنیم.
پورکیانی وهمکاران>2]پژوهشی با60نفردردانشگاه تهران درمورداثربخشی آموزشی هوش معنوی برافزایش امید وزندگی و رضایت از زندگی وشادکامی در زنان مبتلا به سرطان انجام داد، این نتایج نشان دادکه اثربخشی آموزش هوش معنوی برافزایش امید ورضایت اززندگی وشادکامی درزنان مبتلا به سرطان مورد تائید است.
همچنین دربرسی تحقیقات انجام گرفته دراثر معنویت برسلامت فرد،اعتقاد براین است که معنویت بابیماری کمتر وطول عمر بیشترتر همراه است.حسن پور[4] پژوهشی باعنوان "دررابطه با هوش معنوی وتاب آوری" به این نتیجه رسیدند که سلامت روان وهوش معنوی بطور معناداری ،
تاب آوری را پیش بینی می کند.هوش معنوی، بیانگر مجموعه ای از توانایی ها و ظرفیت ها و منابع معنوی است که به کارگیری آنها موجب افزایش انطباق پذیری وسازگاری و در نتیجه سلامت روان افراد می شود.
زمانی، وهمکاران در پژوهشی با عنوان رابطه هوش معنوی و ویژگیهای شخصیتی با کیفیت زندگی در دانشجویان، نتایج نشان داد که میان هوش معنوی - - /. r= 57 با کیفیت زندگی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد.
محمدی نشان می دهندضریب همبستگی مشاهده شده بین هوش معنوی وخودکارآمدی عمومی r=./5 - - یافته شد که در سطح %05 معنادار است و با توجه به ضریب همبستگی، ضریب تعیین بین هوش معنوی و خودکارآمدی5/2 است، بنابراین نتایج بیانگر این است که دانش آموزان دارای هوش معنوی بالا از خودکارآمدی بالاتری نیز بر خوردارند.
قربانی وهمکاران در پژوهش خود نشان دادند بشترین ضریب همبستگی بین هوش معنوی و تعهد سازمانی به ترتیب با متغیرهای توجه به مکان های مذهبی و متولیان آنها - با ضریب همبستگی34/4 - و اعتقاد به مفاهیم مذهبی - با ضریب همبستگی - %26/9و تجربه معنوی - با ضریب همبستگی - 34.4 و احساس هدفداری در دنیا - با ضریب همبستگی - %23/8 است.
یداالله پور، وهمکاران در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند ، میانگین هوش معنوی و مثبت اندیشی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بابل به ترتیب 118/36 13/17 و 115/18 15/15 بدست آمد. آزمون F نیز مشخص کرد که میانگین کل نمرات هوش معنوی و مثبت اندیشی در بین دانشجویان چهار دانشکده مورد بررسی - پزشکی، دندانپزشکی، پرستاری-مامایی و پیراپزشکی - قرارگرفت تفاوت معناداری با همدیگر نداشته است اما در بعضی از مولفه ها مانند هسته درون - p=/04 - افسردگی - - p=/006اضطراب p=/01 اینتفاوت معنادار بوده است .
قنبریدرپژوهش خود نشان داد ضریب همبستگی بین هوش معنوی و پاسخگویی کارکنان %304 است و سطح معنی داری دو دامنه ای، سطح معنی داری آزمون اسپیرمن %12بوده و این سطح از حداقل سطح معنی داری که %5 می باشد کوچکتر است بنابراین با اطمینان %95 می توان گفت که هوش معنوی موجب پاسخگویی کارکنان در شعب پست بانک آذربایجان شرقی می شود پس فرض صفر رد می شود وفرض خلاف تائید می گردد.
در پژوهشی دیگر یحیی زاده نیز نشان داد که ابعاد مذهبی بودن با رضایت زندگی بالاتر مرتبط است و افراد مذهبی در اقوام مذهبی شادترند. هوش معنوی را به عنوان ظرفیت انسان برای پرسیدن سئوالات غایی درباره زندگی و تجارب همزمان وارتباط هریک ازما بادنیای که درآن زندگی می کنیم تعریف می کنند.
فابریکاتوردر مطالعه خود دریافت که معنویت بر رضایتمندی کلی زندگی تاثیر می گذارد. هوش شخصی به طور موثقی رضایت مندی بیشتر از زندگی را پیش بینی می کند . همچنین به عنوان یک مکانیسم سازگاری ارزیابی میشود که به آنها کمک می کند که نسبت به کسانی که سطح پایین تری از هوش شخصی را دارا هستند، بهتروآسانتر عوامل تنش زا را کنترل کنند.
موریرا- آلمیدا رابطه بین اعمال دینی وشاخص های سلامت روان دررضایت زندگی ، شادکامی وعاطفه مثبت را دربیش از 1000 مطاله مورد پژوهش قراردادند که 800 مطالعه حداقل یک رابطه مثبت ومعنی دار بین اعمال دینی ومتغیرهای رضایت از زندگی وشادکامی را نمایاند. ایشان بیان می کنند که این رابطه مثبت درنمونه های مختلف ازکشورهای مختلف که دارای تنوع نژادی ومذهبی می باشد وجود دارد.
" هوش معنوی " توسط زوهر و مارشال وکمی پیش از آنها توسط ایمونز مطرح گردید،به عنوان یکی ازجدیدترین سازه ها درروانشناسی وعلم مدیریت درمرکزتوجهات قرارگرفته، ودوره آموزشی مربوط به آن ابداع درسازمان ها وسایرمراکزبکارگرفته شده است. هوش معنویت را علاوه براعتقادات به وجود قدرت برتر و ماورایی شامل جستجوی معنا ومفهوم زندگی ، خودآگاهی وخودشناسی، وهمچنین احساس مسئولیت دربرابردیگران وبلکه احساس یگانگی با دیگران دانسته اند.
تلفیق دو مفهوم هوش ومعنویت منجربه پیشنهاد سازه هوش معنوی شده است. هوش معنوی استفاده ازاطلاعات برای حل سازگارانه مشکلات زندگی ونیل به اهداف می باشد. ایمونز[14] به بیان زوهرومارشال ، هوش معنوی ظرفیتی است که با آن ژرف ترین مفاهیم واهداف، وبرترین انگیزه های خود را درک می کنیم.کینز[15] نیز هوش معنوی را هوش کل نگرمی داند. ازاین دیدگاه کسی که هوش معنوی بالاتری دارد کمتر درجزئیات غرق می شود.
مایرهوش معنوی را عملکرد عقلانی همراه با مهربانی وآشتی درونی وبیرونی درهرموقعیت معرفی می کند.
بوول یک بسته آموزشی مدون هفت مرحله ای همراه با تمرینات عملی برای بهبود هوش معنوی ارائه داده است ، این مراحل عبارتند از: هوشیاری، معنی، ارزیابی، متمرکزبودن، بصیرت, نشانه روی و رسالت است .درنتیجه هوش معنوی عبارت است از میزان فهم افراد از واقعیت زندگی و حقیقت امور. همچنان که پیامبر اعظم - ص - دعا می فرمایند: - اللهم ارنی الاشیاء کما هی - خداوندا حقیقت چیزها را به من نشان بده.
یکی ازمتغیرهای هوش معنوی سازگاری است. سازگاری یعنی کنار آمدن فرد با خودش و شرایط جدیدش اطلاق میگردد، به عبارت دیگر سازگاری به توانایی تغییر رفتار در پاسخ به تغییرات محیطی اشاره دارد بطوری که فرد بین آنچه که میخواهد و آنچه شرایط جدید در اجتماع برایش ایجاد کرده، توازن برقرار میکندقهرمانی
این سازگاری و کنار آمدن لزوما به معنی رضایت از شرایط جدید نیست ، بلکه هدف ایجاد تعادل و توازن حداقلی تا رسیدن به مطلوب ها و نیازها ا ست،و اگر این سازگاری از حد مورد انتظار فراتر رود می تواند به خمودگی رفتاری ، عدم رضایت وناخشنودی وبه تبع آن پرخاشگری در محیط زندگی منجر شود.لذا انتظارمی رود که آموزش هوش معنوی برسازگاری تاثیرگذارباشد.
متغیر بعدی هوش معنوی مسئولیت پذیری است. مسئولیت پذیری به معنای ضمانت و تعهد است ،مسئول چیزی با کسی بودن، یعنی به گردن او، در عهده او، در ضمان و پایبندی او بودن است. بنابراین هر گاه انسان متعهد به انجام کاری میشود در حقیقت مسئولیت انجام آن کار را پذیرفته است. مسئولیت پذیری، مفهومی است که انسانها همواره در زندگی فردی و اجتماعی خود با آن ارتباط دارند. انسان به لحاظ گستره وسیع ارتباط خویش، مسئولیت پذیری زیادی در حوزههای مختلف دارد. حوزههای مسئولیت پذیری انسان میتواند در ارتباط با هوش معنوی خویش، در ارتباط با خانواده، جامعه و محیط زیست تعریف گردد که نسبت به هر یک دارای مسئولیت بوده و وظیفهای بر عهده دارد.
متغیر بعد هوش معنوی قوانین انظباطی است. یعنی ایجاد محیطی سالم در جهت بالا بردن سطح تولید و بهبود شرایط تولید و همچنین ارتقاء سطح مهارت و شناخت و پرورش استعدادها ، جلوگیری از ضایعات محصولات و رعایت حقوق انسانی درمحیط کار وتشویق انسانها به کار بهتر و درجهت افزایش سطح کارائی و بهره وری و برحذر داشتن آنان از بی نظمی ، کم کاری ، و بطالت در محیط کار و ترویج اخلاق اسلامی در کارگاهها، است. قوانین انظباطی درآموزش پرورش یعنی دانش آموزان در دوران تحصیل موظفاند موازین اسلامی و مقررات آموزش و پرورش را در اخلاق و رفتار خویش رعایت کنند.
آئین نامه اجرایی آموزش وپرورش یکی از نیازهای اساسی هوش معنوی، ارتقای سطح دانش و آگاهی نوجوانان در مورد سازگاری،مسئولیت پذیری وقوانین انضباطی در چارچوب فرهنگ و اعتقادات مذهبی جامعه است. بنا به دلائل مقتضی آموزش در خصوص موضوع هوش معنوی توسط والدین و معلمان به نوجوانان ،از برخی عملکردهای اشتباه نوجوانان که ناشی از اطلاعات نادرست همسالان و یا منابع نامناسب دیگر می باشد.
