بخشی از مقاله
نمای ساختمان؛ اهداف و كاركردها، بایدها و نبایدها
از زمانی كه زیبایی ظاهری و آرامش، آسایش و ایمنی هر چه بیشتر محل زیست بشر و صد البته صرفه جویی در مصرف انرژی برای ساختمانها مد نظر قرار گرفت، ایجاد نماهای با مصالح و شیوه های اجرایی متفاوت و متنوع در دستور كار مالكان و سازندگان ساختمانها قرار گرفته‌است.البته از این نظر ایرانیان دارای سابقه طولانی و دیرینه در امر نما سازی برای ساختمانها هستند.و در طول
تاریخ از گچبری و آهك بری برای نما سازی استفاده می‌كرده‌اند. نتیجه و حاصل كار هنرمندانه و در عین حال فنی و اصولی معماران و بناها و سازندگان ایرانی را می‌توان در بناهای تاریخی مثل مساجد جامع بسیاری از شهرها از جمله شیراز، تبریز، اصفهان و بسیاری از عمارت ها، بقعه ها و مقبره ها و بسیاری دیگر از بناهای قدیمی‌و تاریخی در جای جای كشور، به عینه مشاهده كرد.
دانستن اینكه در نظر گرفتن نما برای ساختمانها چه هدف یا اهدافی را دنبال می‌كند، و چه
عواملی در نوع و شیوه اجرایی این قبیل نماها موثرند، لازم و ضروری است.اما نكته‌ای كه در اینجا و قبل از پرداختن به بحث اهداف و انواع نماها باید به آن اشاره شود، اینكه هر نوع نمایی كه با هر نوع مصالح ساختمانی و با هر هزینه‌ای كه ساخته شود، باید به طور كاملاً صحیح و اصولی نگهداری شوند و در صورت آسیب دیدگی نما، برای اجتناب از صدمات جدی تر و در نهایت تخریب كلی نما و ساختمان و نیز به منظور حفظ و احیای منظره و جلوه ساختمان، باید قسمتهای آسیب دیده كاملاً مرمت و تعمیر شوند.
موارد زیر را می‌توان بعنوان دلایل واهداف اصلی نما سازی در ساختمانها نام برد:
1-زیبا و دلپذیر شدن جلوه ظاهری و بیرونی ساختمان و در نهایت دورنما و منظره (View) مناسب و قابل قبولِ شهر یا محلی كه ساختمان در آن واقع شده‌است.
2-كاهش اتلاف انرژی در تمام فصول سال؛ چراكه نما در ساختمان نقش یك عایق حرارتی و برودتی را بازی می‌كند، كه هم از هدر روی انرژی تولیدی سیستمهای گرمایشی و سرمایشی ساختمان ممانعت می‌كند و هم می‌تواند بر حسب جنس، رنگ و میزان سطحی كه دارد، باعث دفع و انعكاس گرما در فصل تابستان خصوصاً در مناطق گرمسیری شود، وعكس همین عملكرد را در فصل زمستان برای جذب انرژی خورشیدی و گرم شدن ساختمانها درمناطق سرد سیری ایفا نماید.
3-نمای ساختمان بعنوان عایق صوتی ایده‌ال و مناسب؛ كاملاً واضح و روشن است كه نمای ساختمان نقش بسیار مهمی‌در كاهش ورود میزان آلودگی های صوتی و صداهای آزاردهنده محیط بیرون به فضای داخلی ساختمانهای اداری و مسكونی و ...است.كه این مساله در ابر شهرهای با آلودگی های بالای صوتی بیشتر نمود پیدا می‌كند.در ساخت و سازهای عصر حاضر، این عایقكاری صوتی با استفاده از نماهای شیشه‌ای و با بكار گیری شیشه های چند لایه كه مابین آنها با
گازهایی مثل آرگون پرشده یا خلاء می‌باشد، به نتایج بهتری (هم بهره‌گیری از نور بیرون برای تامین روشنایی داخل ساختمان و هم ممانعت از ورود صداهای ناهنجار به‌داخل) با بازده بالاتری رسیده‌است.نماهای با جنس سنگ، بتن و آجر نیز عایقهای خوبی از نظر صوتی هستند.
4-كمك به افزایش دوام و پایداری ساختمانها در برابر شرایط نا مساعد جوی و محیطی (زلزله، باد، باران اسیدی و رطوبتهای خورنده، یخبندان، گازهای اسیدی موجود در هوای آلوده شهرهای بزرگ، پرتوهای مضر خورشید مثل اشعه ماورائ بنفش، گرد و خاكها و دوده های حاوی مواد شیمیایی) و در نتیجه افزایش عمر مفید ساختمان.
همانطور كه همه ما می‌دانیم از مصالح مختلف مثل آجر، سنگ، بتن، شیشه و ...برای ایجاد نمای ساختمانها استفاده م
ی‌شود.كه در این مجال به بیان خصوصیات و ضوابط كلی لازم الرعایه در این قبیل نماها میپردازیم.
نماسازی شیشه‌ای: استفاده از شیشه دارای قدمتی در حدود 6500 سال است.اولین بار در حدود 3500 سال پیش مصریان از شیشه برای ساخت ظروف استفاده كردند.بر اساس شواهد تاریخی، در قرن ششم میلادی برای نخستین بار در كلیسایی در قسطنطنیه از شیشه بعنوان یك
مصالح ساختمانی استفاده شد.قصر كریستال لندن اولین ساختمان شیشه‌ای بود كه در سال 1851 احداث شد.البته در ابتدای امر استفاده از شیشه در كارهای ساختمانی با استقبال چندانی ربرو نشد، ولی با گذر زمان و با پیشرفتهای چشمگیری كه در كار تولید انواع شیشه ها، از جمله شیشه های نشكن، دو یا چند جداره عایق صدا و حرارت، شیشه های رفلكسی و ...بوجود آمد،
هر روز به میزان استفاده از اقسام مختلف شیشه بعنوان یك مصالح ساختمانی بسیار زیبا، عایق و در عین حال با صرفه اقتصادی افزوده می‌شود.علاوه بر مزایای فوق یكی دیگر از محاسن عمده استفاده از شیشه در ساختمان، فراهم شدن امكان دید وسیع و روشنایی كافی برای ساكنان است كه در صورت استفاده از انواع خاص آن این دید می‌تواند فقط از داخل به خارج باشد و نوری
هم كه وارد فضای داخل می‌شود، عاری از هر گونه اشعه مضر خورشید باشد، چراكه تقریباً تمام اشعه های زیان آور آفتاب در برخورد با سطح شیشه ها، بازتاب پیدا كرده و نوری كه از شیشه عبور می‌كند، هیچگونه ضرری برای اشخاص یا اشیائ منزل ندارد.
نما سازی به روش اندود كاری و با استفاده از ملاتها: در این شیوه بر حسب شرایط جوی و محیطی منطقه، جنس مصالح سطح زیر كار از نظر میزان جذب آب و رطوبت و میزان مقاومت و چسبندگی و ...از ملاتهای سیمانی، گچی، گلی، آهكی ویا تركیبی از آنها استفاده می‌شود.بعنوان مثال از نظر مقاومت ملاتهای سیمانی دارای بیشترین مقاومت و ملاتهای گلی و گچی به ترتیب دارای كمترین مقاومت هستند.بنابراین در صورت نیاز به یك نمای با مقاومت بالا، هیچگاه نمی‌توان از ملاتهای گچی یا گلی استفاده كرد.اما بر عكس شكل پذیری و گیرش نماهای گچی بیشتر و سریعتر از انواع سیمانی است.
نما سازی با استفاده از روكشهای خارجی: از دیگر متدهای نما سازی بكارگیری روكشهای خارجی مثل رنگهای لعابی، سنتی و ذیگر انواع رنگها و نیز استفاده از انواع روكشهای ساخته شده با مواد رزینی مثل رزینهای اكریلیك، الكید، پلی استر، فنولیك، نیتروسلولز و ...است.
عوامل موثر در نما سازی ساختمانهای مدرن:
به مصالح ساختمانی.
-نوع و شیوه اجرایی كه در احداث ساختمان بكار گرفته می‌شود.
-نوع كاربری ساختمان یا فضای مورد نظر (اداری ، مسكونی ، آموزشی و .
-شرایط و وضعیت محل یا منطقه احداث ساختمان(آب و هوا، میزان رطوبت، زمین شناختی و .
-مسایل اقتصادی از نظر میزان بودجه و اعتبار اختصاص یافته برای احداث سازه مورد نظر (در پروژه های دولتی) و میزان توان مالی افراد در ساخت منازل شخصی.
-رعایت اصول زیبایی شهری یا روستایی و مد نظر قرار دادن هماهنگی ظاهری و نمایی ساختمان با سازه و ساختمانهای مجاور.
-جهت وزش بادهای زمستانی و نیز جهت و نحوه تابش آفتاب بر سطح نما.
-و درنهایت گسترش علم و فناوری ارتباطات، برای بهره گیری از وسایل وتجهیزات مدرن و مصالح نوین و نیز ایده گرفتن از نماسازی سایر كشورهای دارای سبكهای خاص و پیشرفته در معماری ساختمان، البته متناسب با شرایط محیطی و اقلیمی‌منطقه مشابه در كشور.
نكاتی كه در نماسازی ساختمانهای با نمای سنگی، آجری، بتنی، شیشه‌ای و ...باید رعایت كرد:
-تمیز كردن سطح زیرین نما قبل از نما كاری طوریكه از هر نوع آلودگی (گردو خاك، شوره زدگی، دوده گرفتگی، زنگ فلزات، باقی مانده های مصالح سطح زیرین و كاملاً پاك شود.
-در صورت استفاده از نماهای آجری، برای جلوگیری از جذب آب ملات توسط آجرهای نما، زنجاب كردن آجرها و نیز بكارگیری ملات با نسبت آب و سیمان و ماسه و آهك مناسب با قدرت
چسبندگی و مقاومت مناسب.در این نوع نما، چیدن آجرها بصورت كله وراسته برای مشاركت آجرهای نما در باربری سازه و همچنین به منظور پیوستگی آجر نما با آجرهای پشت ِكار لازم است.البته نباید فراموش كرد كه انجام نماهای آجری باید در شرایط محیطی مناسب و با دما
و میزان رطوبت استاندارد و بدون یخبندان صورت گیرد.ذكر این نكته هم لازم است كه آجر مصرفی در نمای ساختمان با آجرهایی كه در دیوارهای تیغه‌ای یا باربر مصرف می‌شوند متفاوتند.علاوه بر این، این آجرها باید فاقد هرگونه ترك خوردگی، شوره زدگی و آلودگی های شیمیایی باشند و البته بایستی در برابر شرایط نامساعد محیطی از جمله یخبندان های شدید مقاومت بالایی داشته باشند.
-استفاده از سیمانهای ضد سولفات در نماهای بتنی، سیمانی و آجری برای مقابله با حمله سولفاتها و جلوگیری از آسیب دیدگی و تخریب نما و در كل تمام ساختمان لازم است.
-نصب آبچكانها و قرنیزهای شیبدار (شیب به داخل) برای ممانعت از نفوذ آب و رطوبت بداخل ساختمان.
-اجرای همزمان و هماهنگ دیوار چینی در نما در تمام ارتفاع ساختمان و لابند كردن آجرها.
-بند كشی صحیح و اصولی با ملات ریزدانه و پرمایهء مناسب و متراكم برای زیبایی بیشتر و نیز ممانعت از نفوذ آب و رطوبت بداخل دیوارنما و دیوار زیرین.
-استفاده از سنگهای نمای پردوام و با مقاومت بالا در برابر یخ زدگی و شرایط نا مساعد جوی و محیطی ( نور خورشید، آب و رطوبت )، با بافت و شكل مطلوب، بدون ترك خوردگی و خلل و فرج و مهمتر اینكه از نظر قیمت دارای صرفه اقتصادی باشد.
-در صورت بكار گیری سنگهای رودخانه‌ای و سنگهای ضخیم در نماهای سنگی باید تا گرفتن كامل ملات از قالبهای مناسب استفاده كرد.
-در صورت استفاده از سنگهای پلاك بایستی از این سنگها در برابر رطوبت یخبندان مراقبت نمود و مواد زاید را از سطح این سنگها پاك كرده و با استفاده از یكی از روشهای زیر سنگها را كاملاً به سطح زیرین محكم كرد: لقمه گذاری، پیچ و رولپلاك كردن، نصب سیم و اسكوپ یا قلاب برای اتصال بهتر و محكمتر.
-در نماهای بتنی، سیمانی كه در تهیه این نوع بتنها مورد استفاده قرار می‌گیرد باید، در برابر حملات مواد شیمیایی و نیز تغییرات درجه حرارت و رطوبت دارای سرعت كسب مقاومت بالایی باشد.در تابستان باید از سیمان با گرمای هیدراته پایین و در زمستان بر عكس باید از سیمان با گرمای هیدراتاسیون بالا استفاده كرد.لازم به ذكر است كه اختلاط بتن و حمل ونقل، قالب بندی، ریختن وتراكم آن نیز باید بطور كاملاً صحیح و اصولی و در شرایط محیطی مناسب و ایده‌ال هم از نظر دما و هم از نظر میزان رطوبت انجام شود.
-سنگدانه های و به طور كلی مواد اولیه مصرفی در تهیه مصالح و تركیبات لازم برای كار نماسازی باید تمیز و عاری ازهر گونه نا خالصی اعم از خاك، گل و لای، ناخالصیهای معدنی و مواد زاید بوده و در عین حال دارای مقاومت بالا و شكل و بافت مطلوب و مناسب باشند.البته آب مصرفی در بتنها و ملاتها نیز باید عاری از انواع ناخالصی ها باشد (مثل آب آشامیدنی یا آبهای كاملاً تصفیه شده
-رنگ آمیزی مجدد ساختمان در مواقع لزوم؛ چراكه چند سال پس از ساخت ساختمان، تحت تاثیر شرایط جوی و محیطی رنگ ساختمان دچار تغییرات فیزیكی و شیمیایی شده و كیفیت و حالت مطلوب اولیه خود را ازدست داده و نیاز به بازسازی (رنگ آمیزی مجدد) دارد.
-آماده سازی سطح زیر كار برای نما سازی: بسته به نمایی كه قرار است استفاده شود سطح زیر كار باید قبل از احداث نما، بند كشی، كرم بندی، شمشه گیری، خراشیده یا آجدار شود و یا در صورت نیاز توری سیمی‌ویا توری مرغی نصب شود و سطح آن هموار و شاید هم ناهموار شود( برای اتصال بهتر نما و سطح زیر كار)، تمیز كردن و پاك كردن سطح زیرین از هر گونه آلودگی مثل لكه ها، اضافه ها و باقی مانده مصالح، دوده ها و گرد و خاك و ...امری كاملاً ضروریست.و در صورت وجود خرابی و نقصان در سطح زیر كار باید آسیب دیدگی های آن به طور كامل بر طرف شود و بعد كار نما سازی روی آن صورت گیرد زیرا در غیر این صورت این خرابیها به مرور زمان به نما هم منتقل شده و باعث آسیب دیدگی آن می‌شود.
-در صورت نیاز استفاده از عایقهای رطوبتی و حرارتی در نما و ممانعت از نوسانات شدید دمایی در مصالح نما خصوصاً در زمان گیرش آنها امری كاملاً اجباری است.
-رنگ آمیزی و ضد زنگ كردن شبكه های فلزی كه در ماتریسها و ملاتهای سیمانی یا آهكی و یا گلی قرار می‌گیرند، ضروری است.
-كاستن از فاصله زمانی و مكانی بین ساخت بتن و ریختن آن در قالب مورد نظر و متراكم كردن آن در نماهای بتنی لازم است.
-بتن ریزی در میزان رطوبت و دمای مناسب محیطی؛ بهترین دما برای بتن ریزی بین 20 تا 40 درجه سانتی گراد است، كه این نوسان دما بستگی به دمای محیط موقع بتن ریزی دارد.
-باید سعی شود كه دمای آب مصرفی برای ساخت بتن یا ملاتها، در مراحل مختلف یكنواخت باشد.
-همواره باید این نكته را مد نظر داشت كه علل خرابی نماهای سنگی (سنگهای بادبر، مكعبی، لایه‌ای، رودخانه‌ای، سنگ پلاك (لوحه سنگ)، چند وجهی‌های منظم و نا منظم و ...) یكی از عوامل زیر است: نصب كردن ناصحیح سنگهای نما - استفاده از مصالح غیر استاندارد - اتصال و پیوستگی نا مناسب بین سنگهای نما و سطح زیر كار.پس باید سعی شود كه هیچكدام از كارهای غیر
اصولی فوق انجام نگیرد كه هم نما و هم مجموعه ساختمان دچار نقصان و خسارت جزیی یا كلی شوند.نا گفته نماند كه نم و رطوبت یكی از دلایل پیوستگی ناقص بین سنگهای نما و سطح زیر كار است، بنابراین خشك نگه داشتن سطح تماس این دو چه در زمان اجرا و چه بعد از آن كاملاً ضروری است.
