بخشی از مقاله
چکیده
در راستای دستیابی به اهداف نظام سلامت در هر کشور ، وجود یک چارچوب برای ارزیابی ضرورت دارد. هدفپژوهش حاضر تاثیر ابعاد عملکردها بر تحقق اهداف نظام سلامت - دسترسی و حفاطت از ریسک مالی - ایران انجام گرفت. در این پژوهش توصیفی طی سال 1394 ، 419 نفر از صاحبنظران شرکت داشتند. جمع آوری اطلاعات از طریق. پرسشنامه ارزیابی عملکرد نظام سلامت در 6 بعدانجام پذیرفت. روایی پرسشنامه به روش روایی محتوی و پایایی آنها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ - 0/94 - تایید شد. داده ها با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسونبا کمک نرم افزار SPSS 22 تحلیل شد.
نتایج آزمون ضریب پیرسون در سطح معناداری 0/05 حاکی از تاثیر بین تولیت بر تامین مالیr=0/586، تولیت بر تولید منابعr=0/718، تامین منابع مالی بر تولید منابع r=0/ 611، تامین منابع مالی با ارائه خدمات سلامت r=0/481، تولید منابع بر ارائه خدمات سلامت r=0/802 ، ارائه خدمات سلامت بر دسترسیعادلانهr=0/424 ، تامین منابع مالی بر محافظت در برابر ریسک مالیr=0/420 و تامین منابع مالی بر دسترسی عادلانه به خدماتr=0/408 بوده است. از آنجائیکه ابعاد عملکردها بر تحقق اهداف نظام سلامت - دسترسی و حفاطت از ریسک مالی - تاثیر دارد، بررسی عملکردها بر اهداف نظام سلامت می تواند بربهبود عملکرد از طریق شناسایی نقاط قوت و ضعف به سیاستگذاران و مدیران مرتبط کمک نماید.
مقدمه
ارزیابی عملکرد فرایند نظامندی است جهت جمع آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات به منظور تعیین اینکه آیا اهداف مورد نظر تحقق یافته اند یا در حال تحقق یافتن هستند و به چه میزانی؟ ارزیابی عملکرد عبارت است از فرایند بررسی و تحلیل نقاط قوت و ضعف یک فرد یا سازمان که از طریق سنجش و مقایسه آنها با معیارهای از پیش تعیین شده صورت می گیرد - . - 1 سازمان جهانی بهداشت دولت ها را مسئول تأمین سلامت مردم میداند، تأکید بر تکلیف دولتها به تأمین سلامت افراد جامعه به ویژه گروه های آسیب پذیر امری بارز است - . - 2 همین طور در راستای تحقق این امر سازمان جهانی بهداشت به سنجش عملکرد نظام های سلامت تاکید دارد - . - 3
مرور بر عملکردبخشسلامت کشورنشان میدهدکه باوجود تلاش های صورت گرفته برای ارتقای سلامت، برخی از مشکلات مربوط در این بخش هنوز حل نشده است - . - 4 یکی از چالش های نظام سلامت ایران،افزایش شدید هزینه ها است. در حالیکه شاخص کلی هزینه ها درکشور در 20 سال گذشته 30 برابر شده است؛ این رشد درهزینه های بخش سلامت 71 برابرشده است - . - 5سهم بیماران از پرداخت هزینه های بهداشت و درمان به قدری زیاد است که 3 /5 میلیون نفر از مردم،تنهابه دلیل هزینه های سلامت زیرخط فقر رفته اند . - 6 - این موضوع باعث شده است که نظام سلامت در بخشهای مختلف با مشکلات زیادی مواجه گردد. همچنین سازمان های بیمه گر از ایفای نقش اصلی خود در حفاظت ازب یماران در برابر هزینه های غیرقابل پیش بینی - - 7عقب مانده اند - . - 8
نتایج پژوهش جباری بیرامی و همکاران، نشان داد که در حال حاضر نارسایی ها و عدم کارایی نظام سلامت کشورمان در بخش درمان و کارکردهای تولیت و تامین مالی قابل توجه بوده است. مشکلات عدیده و چالش های فراوان برخاسته از عدالت، کیفیت، اثربخشی، طراحی اصلاحاتی اساسی، هدفمند و پایدار را اجتناب ناپذیر می نماید - . - 9 پازوکی و همکاران، تامین منابع مالی به منظور برقراری نظام منسجم سلامت یکی ازمهمترین دغدغه های عمده بیشتر دولت ها درهمه کشورها با هرسطحی ازدرآمد به حساب می آید 10 - - .از آنجا که مسئولیت نهایی عملکرد نظام سلامت یک کشور بر عهده دولت است، مدیریت دقیق و مسئولانه سلامتی جمعیت یک کشور جوهره یک دولت خوب و کارآمد است. پژوهش حاضر با هدف تاثیرعملکردها بر تحقق اهداف نظام سلامت - دسترسی و حفاطت از ریسک مالی - انجام پذیرفت.
مواد و روشها
پژوهش حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل اساتید، صاحبنظران، و کارشناسان بودند که ضمن داشتن تجارب کاری مرتبط، با مفاهیم به کار رفته در پرسشنامه آشنا بودند. جهت تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران با احتساب ضریب خطای 0/05 و = 0/05 ، 384 نفر برآورد گردید. نمونه گیری به صورت هدفمند با در نظر گرفتن رشته تحصیلی، سایقه کار اجرایی مرتبط بود. در مرحله تحلیل محتوا از تعداد معدود از افراد خبره برای گزینش مناسب ترین معیارهای ارزیابی عملکرد نظام سلامت استفاده شد.
بنابر این در مرحله اول پس از انتخاب هدفمند این افراد ، لیست اولیه توسط تمام اساتید راهنما و مشاوران مورد مرور و بازنگری قرار گرفت. در ادامه با تک تک افراد در خصوص موضوع مذاکره شد و موافقت اولیه جهت همکاری جلب گردید. در نهایت 31 پرسشنامه توسط این افراد تکمیل و بازگردانده شد. پرسشنامه ها به صورت حضوری و ایمیل در اختیار افراد قرار گرفت. روایی پرسشنامه به روش روایی محتوا و پایایی آن در مطالعه پایلوت انجام شده و با استفاده از آزمون ضریب آلفای کرونباخ در سطح معنی داری 95 درصد برابر 0/94 بدست آمد ، که نشان دهنده اعتبار بالای پرسشنامه است. این پرسشنامه مشتمل بر دو بخش بود.
بخش اول آن سوالات مربوط به متغیرهای زمینه ای بوده است و بخش دوم آن سوالات مربوط به بررسی ابعاد ارزیابی عملکرد نظام سلامت که حاوی 82 سوال بوده است، این پرسشنامه 6 بعد - تولیت، تامین منابع مالی، تولید منابع، ارائه خدمات سلامت، دسترسی عادلانه و حفاظت از ریسک های مالی - را مورد سنجش قرار داد. در هر یک از ابعاد سوالات متناسب با بعد مربوط منظور گردیده است. نمره دهی با استفاده از مقیاس 5 درجه ای لیکرت - خیلی کم1= تا خیلی زیاد - 5= صورت گرفت. جهت تحلیل داده ها از روشهای آمار توصیفی - میانگین و انحراف معیار - و آزمون ضریب همبستگی پیرسون - برای بررسی رابطه هر یک از ابعاد ارزیابی عملکرد نظام سلامت - استفاده شد. در این راستا داده های بدست آمده با استفاده از ابزار نرم افزار SPSS22 تحلیل گردید.
نتایج
بر اساس یافته های پژوهش مولفه تامین منابع مالی - 2/40-6/00 - بیشترین و حفاظت در برابر ریسک های مالی - 2/67-4/67 - کمترین میانگین رتبه را به خود اختصاص داد. سپس به ترتیب ارایه خدمات سلامت، دسترسی عادلانه به خدمات سلامت، تولید منابع و تولیت دارای بیشترین میانگین رتبه بود.نتایج آمار توصیفی در جدول 1 ارائه شده است.
منبع: یافته های پژوهش
نتایج به دست آمده از آزمون همبستگی پیرسون به ترتیب بین تولیت بر تامین منابع مالی، بین تولیت بر تولید منابع، تامین منابع مالی بر تولید منابع ، تامین منابع مالی بر ارائه خدمات سلامت، تولید منابع بر ارائه خدمات سلامت، ارائه خدمات سلامت بر دسترسیعادلانه به خدمات سلامت، تامین منابع مالی بر محافظت در برابر ریسک مالی و داری =0/000 برابر با0/ 586 ، 0/718، 0/611 ، 0/481 ، 0/802 ، 0/ 424 ، 0/420 و 0/408 محاسبه شده است. در جدول 1 نتایج حاصل از آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داده شده است.
نتیجهگیری و جمعبندی
در صورت لزوم نویسندگان میتوانند مراتب تشکر و قدردانی خود را از حامیان تحقیق در این قسمت درج کنند. در پژوهش حاضر تاثیر ابعاد عملکردها بر تحقق اهداف نظام سلامت - دسترسی عادلانه و حفاظت از ریسک مالی - مشخص گردید. در مقایسه ابعاد مختلف ، تامین منابع مالی - 2/40-6/00 - بیشترین و حفاظت در برابر ریسک های مالی - - 2/67-4/67کمترین میانگین رتبه را به خود اختصاص داد. سپس به ترتیب ارایه خدمات سلامت، دسترسی عادلانه به خدمات سلامت، منابع غیرمالی و تولیت دارای بیشترین میانگین رتبه بود.مقیمی و همکاران اصلی ترین کارکرد یک نظام سلامت را ارایه خدمات سلامت در کنار دیگر کارکردها می داند - . - 9که با نتایج پژوهش حاضر هم راستا نمی باشد.
چارچوب ارزیابی عملکرد نظام سلامت کانادا 11 - - ، سازمان جهانی بهداشت2000و2007 تمام روابط بین متغیرهای تولیت بر تامین مالی را نشان داد - . - 12-13 یافته های پژوهش ماهر و همکاران - 14 - ، از نظر تاکید هر دو بر اهمیت نقش دولت بر تامین منابع مالی با نتایج پژوهش حاضر همخوانی دارند. پیشنهاد می گردد به اتخاذ رویکردهایی از قبیل تامین منابع مالی از طریق مالیات، طراحی و عملیاتی نمودن نظام جامع اطلاعات، شفاف نمودن سهم مشارکت مردم و دولت در تامین منابع مالی نظام سلامت، ساماندهی وضعیت خیریه ها در کشور. نتایج پژوهش دلاوری و دماریبر اثر تولیت بر ارائه خدمات سلامت تاکید نموده است، که با یافته های پژوهش حاضر هم راستا است. . - 15 - لذا بدیهی است،که نیازبه تولیتب اتمام تعاریف وویژگیهای مدنظرسازمان بهداشت جهانی بربخش ارائه خدمات سلامت ضروری خواهدبود.
در چارچوب ارزیابی عملکرد نظام سلامت سازمان جهانی بهداشت2000 و 2007 به تاثیر متغیرهای متغیر منابع مالی برتولید منابع به صورت تئوریک اشاره شده است - . - 12-13 پیشنهاد می گردد به توجه به تخصیص مناسب منابع با در نظر گرفتن نیازهای سلامتی مردم در مناطق جغرافیایی مختلف کشور. دلاوری و دماری، در پژوهش خود به این نتایج دست یافتند که تامین منابع خصوصا تامین نیروی انسانی و تولید دانش تاثیر غیر قابل انکار و مستقیم بر ارائه خدمات دارد - . - 15 استاف در سال 2002 ، کریمی و عظیمی، سنگه - - 2000، سنگه و میسرا - - 2004، سنگه و گلدبرگ - - 2004 ، نیز در پژوهش خودبر اثر تولید منابع بر ارائه خدمات سلامت تاکید نمود - . - 16-20یافته های پژوهش با نتایج پژوهش حاضر همخوانی دارد.
تامین و توزیع مناسب نیروی انسانی به ویژه پزشکان به عدم اعزام پزشکان متخصص دانش آموخته جهت انجام تعهدات ان ونیخوددربیمارستانهای غیروابسته به وزارت بهداشت ،درمان وآموزش پزشکی ومراکزاستانهای بزرگ، اتخاذ تدابیر مدیریتی ازقبیل ممنوعیت گذراندن تعهدات قانونی دانش آموختگان درتهران و شهرهای بزرگ، عدم صدورمجوز فعالیت قبل ازشروع خدمات مورد تعهددرنقاط نیازمند و عدم اعزام پزشک متخصص به نقاط برخورداروتعیین دقیق شهرهای نیازمند در هراستانوالزامینمودنبه کارگیری دانش آموختگان اعزامی به هردانشگاه ازسوی حوزهی ستادی مربوط در وزارت بهداشت،درمان وآموزش پزشکی به پراکندگی توزیع وعادلانه تر و... پیشنهاد می گردد.
نتایج پژوهش زنگنه و همکاران - 21 - و خیاطان و همکاران - 22 - نیز به صورت غیر مستقیم به تاثیر ارائه خدمات سلامت بر دسترسی اشاره کرده است. که با یافته های مطالعه حاضر همخوانی دارد. پیشنهاد می شود تا درتعیین نوع کالا و خدمات، چگونگی توزیع آنهاو تعیین گروه مخاطب، شناخت هنجارهای فرهنگی مرتبط وهمچنین شناخت موانع دسترسی به خدمات باید مورد توجه سیاستگذارن نظام بهداشتی قرارگیرد.
نتایج پژوهش لایو در سال 2008، - 23 - و سان و همکاران در سال 2009، - 24 - بر اثرمنابع مالی با حفاظت در برابر ریسک مالی اشاره نمودند. به کارگیری ترکیبی از شیوه های مختلف تامین منابع مالی با اولویت کاهش سهم خانوارها در پرداخت مستقیم در زمان دریافت خدمات، و با توجه به زیرساخت های موجود می تواند سبب افزایش دسترسی به خدمات درمانی به ویژه برای افراد فقیر و توزیع ریسک میان همه افراد جامعه شود. با دانستن تاثیر هر یک از عملکردها بر تحقق اهداف نظام سلامت می توان فرصتی برای بهبود عملکرد در طول زمان از طریق شناسایی نقاط قوت و ضعف در اختیار سیاستگذاران قرار دهد.
