بخشی از مقاله
چکیده
تعمق یافتن معرفتهای نظری فلسفی، میتواند زمینه را برای ورود به ساحت عقل عملی فراهم کنند. تعمق در وجود رابط صدرایی که عین ربط و فقر به وجود مستقل است، نیز میتواند سبب ورود آن، به صحنه اخلاق شود و دستاوردهای ارزشمندی در چهار حوزه؛ مبانی اخلاق، نظریه ارزش، قواعد و اصول اخلاقی و ضمانت اجرا به ارمغان آورد. توحید افعالی، عبودیت، کرامت نفس، آرامش، احساس نیازمندی و قرب به حق در بخش مبانی، انقطاع از خلق، خدمترسانی به آنها و دعا در نظریه ارزش، توکل، تسلیم، تفویض، پرهیز از تکبر، امید و تلاش در اصول و قواعد، تکیه رابط به مستقل به عنوان پشتوانه محکم و زنده شدن قلب و نجاتش از مهالک در ضمانت اجرا از مهم- ترین این دستاوردها است. دستیابی به این دستاوردها و ایجاد پل ارتباطی میان حکمت صدرا و اخلاق ، نوآوریهای این نوشتار است.
مقدمه
وجود رابط فلسفی، از جمله شاهکارهای ملاصدرا است که توانسته است در کنار سایر ابتکارات فلسفیاش، حکمتش را بدان، تعالی بخشد. وی با دست یافتن به این مهم، افقهای نو و تازه ای در حکمت متعالیه باز نموده است. در ظلّ این بحث فلسفی که بر شالوده امکان فقری استوار است، مباحث فلسفی حکمای گذشته، با نگاهی جدید، بازخوانی میشود. مضافاً بر آن، نظریات نوین فلسفی را نیز با خود به همراه میآورد. لکن چنانچه این معرفت های نظری، تعمق یابند، میتواند به ساحت عقل عملی نیز وارد شوند.
این پل ارتباطی میان حوزه فلسفه اسلامی و در بحث ما حکمت صدرایی و اخلاق و فلسفه اخلاق است. در حقیقت نقطه عزیمت بحث از همین جا آغاز میشود که رسالت نخست و نوآوری اول این نوشتار است. بحث وجود رابط صدرایی نیز همچون دیگر معرفتهای نظری فلسفی، تنها به حوزه نظر خلاصه نمیگردد، بلکه به مقام عمل، نیز ورود و در صحنه زندگی انسان جریان مییابد و در مشی انسان با خود، خدا، و دیگران که در حوزه اخلاق مطرح است، تاثیرگذار میگردد.
خلق در نگاه انسان صدرایی، به مثابه یک وجود رابط است که خود عین نیاز و فقر به ذات مستقل حضرت حق است و کاری از او برنمیآید. در سایه این نگرش و باور، تحولات اساسی و شگرف در جهانبینی و ایدئولوژی انسان به وجود خواهد آمد و به اصلاح رابطه خود با خدا و هستی میانجامد. این تاثیرات در حوزههای مختلف اخلاق هنجاری و فلسفه اخلاق همچون؛ مبانی، نظریه ارزش، اصول و قواعد و ضمانت اجرا قابل تحقق و پیگیری است.
نگارنده بر آن است به عنوان رسالت و نوآوری دوم خود، به آن تاثیرات با عنوان دستاوردهای اخلاقی این نظریه فلسفی دست یابد. لازم است پیش از ورد به بحث، مقدماتی در خصوص اصل معنا و مفهوم وجود رابط در لغت و اصطلاح بیان شود و به طور اجمالی به تبیین اصل وجود رابط در حکمت صدرا پرداخته شود. آنگاه دستاوردهای اخلاقی این نظریه در چهار حوزه مبانی اخلاق، نظریه ارزش، اصول و قواعد اخلاقی و ضمانت اجرا که دربحث اخلاق هنجاری و فلسفه اخلاق مطرح است، بررسی شود.
رابط در لغت:
معانی لغوی رابط از ریشه »ربط«، در کتابهای لغت در معانی متعددی آمده است که می توان از همه آن ها به یک معنای مشترک دست یافت. معنای غالب آن را »به چیزی که ارتباط به وسیله آن انجام میشود - « الفراهیدی، 1409 ق، ص422 - ، - الجوهری، 1407 ق، ص1127، أبو الحسین أحمد بن فارس زکریا، 1404 ق، ص- 478 ابن منظور، 1405 ق، ص- 302 الفیروز آبادی، بی تا، ص- 361 - 360 ألزبیدی، بی تا، ص - 259
رابط در اصطلاح:
در اصطلاح منطقی؛ وجود رابط به رابط میان موضوع و محمول در کان ناقصه که ملاک وحدت و اتحاد در وجود است گفته میشود - فارابی، 1408ق، ج 1، 25 - 26 و ابن سینا، 1404ق، ص - 145 و گاهی با اندک تغییری به نسبت میان موضوع و محمول که شایستگی صدق و کذب دارد و به اعتبار آن، نسبت، قضیه میشود، از آن یاد میشود. - سهروردی، 1375ش، ص - 25 وجود رابط در این معنا، مقابل وجود محمولی یا مستقل در بحث مواد ثلاث است.
