بخشی از مقاله
چکیده:
مشارکت به عنوان یک وسیله مناسب جهت تشویق و ترغیب مردم، مخصوصأروستاییان درجهت توسعه وآبادانی مناطق زندگی شان است وباعث می شود روستاییان شوق و اشتیاق بیشتري دربه ثمر رساندن طرحها داشته باشند و با حس مالکیت طرحها در استفاده و نگهداري صحیح از آنها کوشا باشند. طرح آبیاري و زهکشی رامشیر که بزرگترین پروژه مشارکت مردمی کشور است در محدوده شهر رامشیر و در فاصله 100 کیلومتري جنوب شرقی اهواز قرار دارد.رودخانه جراحی که از بهم پیوستن رودخانه هاي اله و مارون تشکیل میشود به عنوان منبع تامین آب شبکه است که پس از ورود به منطقه رامشیر از وسط محدوده شبکه آبیاري و زهکشی عبور کرده و محدوده طرح را به صورت دو شبکه در سواحل سمت راست و سمت چپ طرح تقسیم مینماید.
با توجه به محدودیت منابع مالی دولت و گستردگی طرح رامشیر مقرر گردید در این طرح از شیوه استفاده از تسهیلات بانکی در قالب قراردادهاي مشارکت مدنی با کشاورزان منطقه در خصوص احداث شبکه هاي اصلی طرح استفاده گردد که جهت تحقق این موضوع از سازوکار قانونی تبصره 76 برنامه دوم توسعه اقتصادي و اجتماعی و فرهنگی دولت جمهوري اسلامی ایران با تشکیل شرکت هاي تعاونی در محدوده طرح و تشکل کشاورزان در قالب این شرکتها زمینه استفاده از تسهیلات بانکی فراهم گردید.این طرح را میتوان یکی از طرحهاي موفق در کشور دانست که به لحاظ بهبود وضعیت کشاورزي و رونق این بخش وحفاظت اراضی و مناطق مسکونی طرح از خطر سیل، موجبات توسعه پایدار در منطقه و شکوفایی بخش کشاورزي واشتغالزایی را فراهم نموده است.
کلیدواژهها: مشارکت، توسعه پایدار، بهره برداري، رونق کشاورزي، تعاونی.
-1 مقدمه
در تجارب موفق جهانی به مشارکت فعالانه و همه جانبه کشاورزان در کلیه مراحل به ثمر رسیدن طرح ها توصیه و تاکید گردید است. تغییرات طرح ها در حین طراحی و اجرا می بایست با تغییرات مسایل اجتماعی و اقتصادي جامعه و ذینفعان آن طرح ها رابطه مستقیمی داشته باشند. با دخیل شدن بهره برداران در طرح ها، بسیاري از چالشها و مقاومت هاي اجتماعی کاهش یافته و ذینفعان از نزدیک در جریان اهداف و مزایاي اجراي طرح ها قرار می گیرند. توجه به مسایل اجتماعی در کنار مسایل مختلف دیگر از جمله اقتصادي ، فنی ، محیطی و حقوقی امري ضروري است.
در سالهاي گذشته با احداث سدها و شبکه هاي آبیاري و زهکشی توسط دولت تحول بزرگی در نظام بهره برداري ایجاد گردید ولی از آنجایی که دخالت دولت بیشتر از نقش بهره برداران بود اثرات منفی آن رو به افزایش است لذا نقش مشارکت بهره برداران مورد توجه قرار گرفت .بدلیل اهمیت و نقش توسعه روستایی در توسعه و پیشرفت کشورها بویژه کشورهاي در حال رشد امروزه مشارکت روستائیان در امور مربوطه به توسعه روستایی بعنوان تبلوري عینی رفتارهاي مطلوب انسانی جهت دستیابی به اهداف توسعه مطرح می باشد.
نگرشی سیستمی به توسعه روستایی مشارکت تمام اقشار روستایی اعم از زن و مرد جوان و بزرگسال را پیشتاز دستیابی به توسعه می داند.این نگرش به توسعه روستایی، پدیده مشارکت را امري طبیعی و کاملا بنیادي جلوه می دهد.امروزه موضوع مشارکتهاي مردمی، ماهیت آن، سازوکارهاي اجرایی وکیفیت بهره گیري از آن، جزئی جدا نشدنی درادبیات توسعه شده است. ضرورت توجه به این امر از آنجا ناشی گردید که بسیاري از تجربه هاي گذشته در مناطق مختلف به ویژه در روستاها حاکی از آن بود که عدم دخالت مردم در فرآیند برنامه ها موجب شد که مردم به طرحهاي اجرا شده تعلق خاطري نداشته باشند.
این مسئله در درازمدت، زمینه شکست این گونه طرحها را فراهم آورد - حیاتی، . - 1387 مشارکت کاربران باعث ایجاد انتظارات واقعی تر از توانایی سیستم و افزایش پذیرش سیستم توسط کاربران می شود - . - Lin & Shao,2000از آنجا که سیستم کشاورزي بخش وسیعی از مناطق روستایی استان خوزستان، سنتی بوده و این سیستم اثرات مخربی بر روي منابع طبیعی موجود بالاخص منابع آب و خاك داشته پس ایجاد سیستم هاي مدرنیزه کشاورزي و سیستمهاي مدرن توزیع آب در مناطق روستایی ضروري و اجتناب ناپذیر می باشد و بدنبال چنین مسائلی بحث توسعه اجتماعی و اقتصادي مناطق روستایی مطرح می گردد لذا طرح آبیاري و زهکشی رامشیر با مساحت حدود
22 هزار هکتار یکی از بزرگترین پروژه هاي آبیاري و زهکشی کشور بوده که در منطقه رامشیر در سواحل چپ و راست رودخانه جراحی اجرا شده است. قبل از اجراي سد انحرافی و شبکه اصلی طرح ، هر ساله سیل و طغیان رودخانه خسارات قابل توجهی به اراضی و حتی منازل مسکونی روستائیان وارد می نمود که پس از احداث سد انحرافی و کانال سیلاب بر، بکلی مشکل طغیان رودخانه و تهدید روستائیان مرتفع گردید.
-2 تعریف واژه ها
-2-1 مشارکت : . بانک جهانی مشارکت را چنین تعریف می کند : - Leeuwis,1995 - مشارکت فرآیندي است که افراد ذینفع روي آن تأثیر می گذارند وکنترل روي فعالیتهاي توسعه ، تصمیم گیري ها ومنابع تأثیرگذار بین آنها تقسیم می شود. واژه مشارکت برابر نهاد واژه «participation» انگلیسی است و در این زبان نیز مفهوم آن با همدیگر عمل کردن، برعهده گرفتن، سهمی از چیزي برداشتن، بخشی از چیزي را برعهده داشتن و عمل متقابل اجتماعی در یک گروه می باشد - حامدمقدم، . - 1379
همچنین مشارکت یعنی تشریک مساعی و نیز سهیم شدن عده اي در امري براي حصول هدف نهایی - رفیع پور،. - 1370 رابرت مید - - 1882 نیز مشارکت را هرکنش متقابل اجتماعی که درآن افراد یا گروهها کار و فعالیت خود را به صورت کم و بیش سازمان یافته و با کمک متقابل به هم می آمیزند تا هدفی مشترك تحقق یابد را بیان می نماید.
-2-2 شرکت تعاونی: شرکت تعاونی عبارت از اجتماعی از افراد است که با طیب خاطر و آزادانه براي رسیدن به هدفهاي مشترك از طریق ایجاد سازمانی که به صورت دموکراتیک اداره می شود گردهم آمده هریک از اعضاي چنین سازمانی تأمین کردن سرمایه لازم را به نسبت معقولی تعهد می نماید و متقابلاً سهم منصفانه اي نیز از سود و زیان حاصل ازکار دسته جمعی که به صورت فعالانه درآن مشارکت کرده اند نصیبشان خواهدشد - انصاري ، . - 1382
-3 موقعیت طرح :
طرح آبیاري و زهکشی رامشیر واقع در محدوده شهر رامشیر و در فاصله 100 کیلومتري جنوب شرقی اهواز قرار دارد. رودخانه جراحی که از بهم پیوستن رودخانه هاي اله و مارون تشکیل می شود بعنوان منبع تامین آب شبکه می باشد که پس از ورود به منطقه رامشیر از وسط محدوده شبکه آبیاري و زهکشی عبور کرده و محدوده طرح را بصورت دو شبکه در سواحل سمت راست و سمت چپ طرح تقسیم می نماید. شهر رامشیر تنها مرکز شهري و اداري منطقه می باشد که در مسیر ارتباطی فوق الذکر و در ساحل چپ رودخانه واقع می گردد.
انجام مطالعات طرح از سال 1362 آغاز و در سال 1368 گزارشات نهایی مطالعات فاز یک تحویل سازمان آب و برق گردیده است. عملیات اجرایی از سال 1378آغاز و در سال 1383 خاتمه یافته است. طرح آبیاري و زهکشی رامشیر به مساحت خالص 18936 هکتار و ناخالص 22065 هکتار و با اعتبار مصوب 62079 میلیون ریال اجرا و به بهره برداري رسیده است.جدول شماره 1 وضعیت کلی طرح را بیان می نماید.
