بخشی از مقاله
چکیده
در دفاع بای ستی رویکرد فکری جدیدی را در زمینه م سائل امنیتی در پیش گرفت، به طوری که همکاری در زمینه برنامههای دفاعی در کشور به عنوان یک اولویت در نظر گرفته شود و این چیزی است که دفاع هوشمند در سایه توسعه پایدار نامیده میشود. پدافند غیرعامل به عنوان یکی از مؤثرترین و پایدارترین روشهای دفاع در مقابل تهدیدات همواره مدنظر رهبران اکثر کشورهای جهان قرار داشته است. در کشور ما با وجود موقعیتهای خاص ژئوپلیتیکی و ورود به عر صههای فناوری نوین و تهدیدات نرم ا ستکبار جهانی، نقش پدافند غیرعامل ب سیار برج سته گردیده ا ست و توجه به محورهای پایداری ملّی و تو سعه از نظر امنیت و دفاع هو شمند، بر این اهمیت افزوده است. در این مقاله در ابتدا با مروری بر تاریخچه و مفاهیم دفاع هوشمند و همچنین تو سعه پایدار سعی گردیده تا بر ا ساس بیانات، دیدگاهها و اندی شههای دفاعی امام خامنهای - مدظ لهال عالی - ، دستهبندی و ارتباط مفاهیم بنیادین پدافند غیرعامل در حوزه دفاع هوشمند، مورد بررسی قرار گیرد.
کلمات کلیدی: دفاع هوشمند، اندیشههای دفاعی، امام خامنهای - مدظلهالعالی - ، پدافند غیرعامل، توسعه پایدار.
.1 مقدمه:
م مَااستَطَعتُم مِن» قُوﱠهٍ وَمِن رِباطِ الخَیلِ تُرهِبونَعَدُوﱠاللﱠهِبِ وَعَدُوﱠکُم - « سوره مبارکه انفال، آیه شریفه - 60ترجمه: »و تا می توانید در برابر آنها - دشمن - نیرو و اسبهای آماده - تجهیزات - بسیج کنید تا دشمن خدا و خودتان را به رُعب بیندازید.«این واقعیت تاریخی مورد تأکید قرآن کریم است که نبرد بین کفر و اسلام ادامه خواهد داشت و آرمانهای ا سلام به ویژه توحید مب شر نجات م ست ضعفین در را ستای مبارزه با تبعیضها و تجاوز ا ست و م ستکبرین در م سیر بهرهک شی از ان سانها با تمام قوا برای نابودی سخن حق میکو شند، که عاقبت شان شکست و اضمحلال است. قرآن کریم دفاع از خود را امری طبیعی شمرده و در آیاتی چون246تا251 سوره مبارکه بقره و آیه40 سوره مبارکه حج به آن اشاره کرده است. دفاع که از واژه عربی دفاع گرفتهشده به معنای دور نمودن چیزی است و در اصطلاح فقهی، تکلیف و حقوقی است که از سوی خداوند به عنوان مالک و قانونگذار مطرح شده است. انسان از این حق برخوردار است تا برای پیشگیری از آ سیبهایی که اعتقاد، مال، جان و آبروی وی را تهدید میکند، دفاع و حمایت کرده و این تکلیفی است که نمیتواند از آن عدول نماید. - دهقان، - 5:1390
انجام اقدامات پدافند غیرعامل در جنگهای امروزی در جهت مقابله با تهاجمات دشمن و تقلیل خ سارات نا شی از حملات هوایی، زمینی و دریایی مهاجم، مو ضوعی بنیادی ا ست که و سعت و گ ستره آن، تمامی زیرساختهای کلیدی، مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی کشور نظیر، پالایشگاهها، نیروگاهها، بندرها، فرودگاهها، مجتمعهای بزرگ صنعتی، قرارگاهها و مراکز عمده فرماندهی نظامی و هدایت و ت صمیمگیریهای سیا سی، مراکز ا صلی مخابراتی و ارتباطی،پُلهای راهبردی، صنایع نظامی، پایگاههای هوایی، سایتهای مو شکی، مراکز و ای ستگاههای رادیو - تلویزیونی، انبارهای عمده مواد غذایی و دارویی، مراکز جمعیتی و قرارگاههای عملیاتی، مقرهای عمده آمادی و پشتیبانی و غیره را در بر میگیرد.
با گذر زمان، جهان و انسان به سمت هوشمندتر شدن پیش میروند. انسان به عنوان اشرف مخلوقات دارای ویژگیهای منح صر به فردی ا ست که او را از سایر مخلوقات متمایز می سازد. یکی از مهمترین وجوه تمایز انسان و سایر مخلوقات شناختهشده هوشمندی اوست. هوشمندی، رابطه تنگاتنگی با زمان اندیشی و آیندهنگری دارد. به گونهای که نمیتوان مرز مشخصی میان هوشمندی و آیندهنگری دارد. به گونهای که نمیتوان مرز م شخ صی میان هو شمندی و آیندهنگری ان سان تر سیم نمود. ویژگیهای منح صربهفرد قدرت هوشمند و تهدیدات هوشمند ناشی از مسائل، معضلات پیچیده و جدیدی را ایجاد نموده است.
.2 بیان مسئله:
از کاراترین و پایدارترین روشهای دفاع در مقابل تهدیدات، پدافند غیرعامل است. اکثر کشورهای جهان به پدافند غیرعامل به عنوان یک سیستم دفاعی توجهی ویژه دارند. به عنوان مثال؛ کشوری مانند سوئیس با وجود بیطرفی در دو جنگ جهانی و مواجه نبودن با تهدید، به این موضوع توجه بسیار زیادی دارد. در کشور ما، علیرغم موقعیت خاص ژئوپلیتیک، دارا بودن ثروتهای عظیم نفت و گاز، نظام ضد استکبارو ورود به عرصههای فناوری نوین و تهدیدات استکبار جهانی، به موضوع پدافند غیرعامل توجه چندانی نشده است. - قنوات و همکاران، - 9:1387برابر قرائن موجود در حال حا ضر ا صلیترین و عمدهترین تهدید مفروض برای ک شور ایران، آمریکا و هم پیمانان منطقهای و بینالمللی این کشور میباشند.
لذا مسئله دفاع در مقابل این تهدید مفروض، مهمترین اولویت نظامی و دفاعی کشور است. با مدنظر قرار دادن روحیه نظامیگری حاکم بر دولتمردان آمریکا در تهاجم م ستقیم یا تحریک عوامل منطقهای در ایجاد بحرانهای جدی و عمیق در مواجهه با جمهوری ا سلامی ایران، ضرورت شناخت هرچه بیشتر راهبردها و سیاستهای آمریکا و از طرف دیگر تدوین راهبردها و اتخاذ تدابیر لازم برای مقابله در مقابل این تهدیدات ضروری مینماید.نتایج و تجربیات حاصل از جنگهای اخیر در منطقه و سایر نقاط جهان نشان داده است که عدم توجه به مو ضوع پدافند غیرعامل، تلفات و ضایعات جبرانناپذیری را برجای خواهد گذا شت.
در واقع با اتخاذ یک سری تدابیر و اقدامات پی شگیرانه که م ستلزم بهکارگیری جنگافزار نبوده، میتوان از وارد شدن خ سارت مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی و حساس و همچنین تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد.هم اکنون انواع جدیدی از چالشها، تهدیدات، بحرانها و منازعات به شدت پیچیده و هوشمند بروز یافته و در آیندهای نه چندان دور پیچیدهتر نیز خواهند شد.این تهدیدات، تنشها و بحرانهای هو شمند12 در چندین حوزه شامل: - اجتماعی، فرهنگی، سیا سی، اقت صادی، دفاعی- امنیتی و زی ستمحییط... - و در چندین بُعد - شامل سخت، نیمه سخت و نرم - به صورت همزمان، آشکارا و نهان بر ما میتازند.
در این شرایط، امکان آسیبپذیری قدرتهای سخت دفاعی و امنیتی نیز دور از ذهن نبوده و حداقل اینکه از توانمندی دفاعی و امنیتی کشورها در گسترههای ملّی وفراملّی کاسته خواهد شد. این موضوع به نوبه خود مشکل همیشگی نظامهای دفاعی بوده است. نظام دفاعی جمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. بدین منظور محققین در نظر دارند با توجه به مفاهیم پدافند غیرعامل، قدرت هو شمند، تهدیدات هو شمند و دفاع هو شمند، به اح صاء نقاط ضعف، قوت، تهدید و فرصت پرداخته و با مقایسه شرایط موجود و مطلوب، راهبردهای مناسب پدافند غیرعامل در دفاع هوشمند با تأکید بر بیانات فرماندهی معظم کل قوا حضرت امام خامنهای - مدظلهالعالی - را اتخاذ نماید. بنابراین مسئله مقاله
