بخشی از مقاله
چكيده:
علوم انساني مجموعه علومي را شامل ميشود كه در رابطه با مطالعات انسان راجع به خويشتن از زاواياي گوناگون بوده و در عرصههاي متنوعي رشد و توسعه يافته است. اين علوم از سعي و تلاش انسان براي توجيه و درك رفتارهاي خود ظاهر شده و گونه جديد آن با نام علوم انساني يا اجتماعي نيز محصول تغيير در نگرش انسان به هستي و انسان است. علوم انساني با توجه به گستره موضوعياش هواي تنفسي جامعه بوده، به تمامي فعاليتهاي جامعه جهت داده و مسير حركت را روشن ميسازد.
قرآن نيز مجموعه نظام يك زندگى اجتماعى و دستورالعمل يك حيات سعادتمندانه و زندگى تواءم با عزت است؛ كه از جانب خداي تبارك و تعالي براي انسان سازي و بيان چگونگي تنظيم امور زندگي در دنياي مادي است؛ به طوري كه همه چيز رنگ الهي گيرد و دنياي مطلوبي بر اساس فطرت و خواست خدا رقم بخورد و آخرت انسان نيز مورد رضاي حضرت حق قرار گيرد. از ديدگاه رهبري، علوم انساني مورد نظر اسلام بيش از هرچيزي بايد با روش اجتهادي به خاستگاه خويش كه قرآن و سنت پيامبر ص و اهل بيت ع است، توجه نمايد.
اين در حالي است كه در مواجهه با ناهنجاريهاي نظري و عملي كه سر در آخور علوم انساني غربي دارند، بروشني ميتوان فقدان مباني اسلامي را در شكل گيري آنها مشاهده كرد. شكل گرفتن مواد پايه اسلامي در بستري امروزي از يك سو و شكستن ساختار مباني غربي از سوي ديگر ميتواند در اين زمينه راهگشا باشد. اين مقاله در صدد بررسي ديدگاه مقام معظم رهبري در خصوص رابطه قرآن و علوم انساني است، در اين راستا به مفهوم شناسي علوم انساني و قرآن و جايگاه آنها پرداخته مي شود.
سپس مقايسه اي بين نگرش ايشان با ساير نگرش ها مي شود. در ادامه به ضرورت تحول و ارتقاء علوم انساني بر اساس قرآن و توليد علوم انساني بر اساس قرآن با روش اجتهادي و بايستههاي توليد علوم انساني بر اساس قرآن بر اساس ديدگاه ايشان پرداخته مي شود. اين پژوهش مي تواند علاوه بر اثبات اصل امكان توليد علوم انساني بر اساس قرآن و تأكيد بر ضرورت آن به صورت مستدل، برايند ديدگاه رهبري را به عنوان ديدگاه جديدي در توليد علوم انساني قرآني ارائه نمايد.
١. مقدمه
علي رغم شبهات گسترده اي كه در خصوص رابطه قرآن و علوم انساني مطرح است؛ در سال هاي اخير ديدگاههاي گوناگوني در خصوص رابطه قرآن و علوم انساني ارائه شده است. اهتمام به توليد و استخراج مباني علوم انساني از قرآن كريم، يكي از راهبردي ترين نقاط در انديشه حضرت آيت االله العظمي خامنه اي براي پي ريزي تمدن نوين اسلامي است. ديدگاه معظم له علاوه بر روشني و استواري بيان و استدلال متقن، حاوي مصاديقي در روش و كيفيت توليد علوم انساني بر اساس قرآن است، كه مي تواند بسياري از شبهات ناظر بر آن را برطرف كند. لذا حاصل اين پژوهش مي تواند روشي علمي و تخصصي در استخراج علوم انساني از قرآن در اختيار پژوهشگراني قرار دهد كه به صورت ميان رشته اي به توليد علوم بر اساس قرآن كريم مي پردازند.
٢. مفهوم شناسي
علوم انساني:
اصطلاح علوم انساني در معناي غربي خود نخستين بار در آغازين سال هاي دوره مدرن براي تفكيك ميان علوم طبيعي و ساير علوم اعم از ادبيات، زبان، فلسفه، تاريخ، هنر، خداشناسي و... به كار رفت. - برس و بولك، ١٣٧٨، ٥٥٣ - در معناي كاربردي، علوم انساني با توجه به گستره موضوعياش هواي تنفسي جامعه بوده - آيت االله خامنهاي، ١/١٢/١٣٩١ - ، به تمامي فعاليتهاي جامعه جهت داده و مسير حركت را روشن ميسازد.
- آيت االله خامنه اي، ١٣/٧/١٣٩٠ - به لحاظ مفهومي نيز علوم انساني مجموعه علومي را شامل ميشود كه در رابطه با مطالعات انسان راجع به خويشتن از زاواياي گوناگون بوده و در عرصههاي متنوعي رشد و توسعه يافته است. اين علوم از سعي و تلاش انسان براي توجيه و درك رفتارهاي خود ظاهر شده و گونه جديد آن با نام علوم انساني يا اجتماعي نيز محصول تغيير در نگرش انسان به هستي و انسان است. - عيوضي، ١٣٨٥، ١٦٥ -
