بخشی از مقاله
چکیده
طبق اندیشه امام خامنهاي، حجاب فقط پوشش ظاهري زن نیست. مراد از حجاب اسلامی،حتماًچادر نیست؛ چادر بهعنوان نشانه ملی، حجاب برتراست . حجاب به معناي پوشش سالم است. اسلام در باب حجاب مقصود از پوشش را معین کرده است که در دیدارها و ملاقات زن و مرد نامحرم با یکدیگر، موجب تحریک جنسی نشود. هدف از تشریع وجوب حجاب، دستیابی به تزکیه نفس، طهارت، عفت و پاکی فرد و جامعه است. اصل در حجاب، نوع خاص حجاب و پوشش مطرح نیست بلکه مقصود پوشش اسلامی است که در پرتوي آن، شخصیت زن حفظ میشود. نوع حجاب بر اساس شرایط فرهنگی و اجتماعی هر منطقه و کشوري فرق میکند.در این مقاله چگونگی و گونههاي حجاب بر اساس اندیشه امام خامنهاي بررسی شده و به اثبات رسانیده است که حجاب داراي مفهوم عام است و گونههاي مختلفی دارد مانند حجاب چشم، حجاب گفتاري، حجاب رفتاري، حجاب در آراستگی ظاهري مانند آرایش و استفاده از بوي خوش؛ براي حجاب اسلامی، ویژگیهاي مانند سادگی، ضخامت، رنگ مناسب، لباس دشمن دین نبودن و... نیز اثبات شده است.
واژگان کلیدي: حجاب، زن، چگونگی، انواع حجاب، ویژگی، امام خامنهاي.
مقدمه
پوشیدگی بدن انسانها در برابر یکدیگر از دیرباز مورد توجه بوده است. »حجاب« به عنوان جزء جداناپذیري حیات انسانی و امريکاملاًبرخواسته از فطرت انسانی است؛ ازاینرو، برهنگی خلاف طبیعت و فطرت انسان است؛ حجاب از مهمترین مسائلی است که نقش تعیینکننده در حوزه تنظیم روابط اجتماعی زن و مرد دارد. امروزه در هر محل و مکانی کمتر اتفاق میافتد که ما انسانها پیرامون مسائل و مشکلات مهم زندگی خود بحث و تبادل نظر نکنیم. این مسائل و مشکلات در هر زمینهاي که باشد، هم معرّف شخصیت وجودي ماست، هم دلسوزي و با ارزش بودن این مسئله قابل بحث را براي ما به اثبات میرساند.
ارزش و امتیازاتی که یک شئی یا یک موجود با پوشش و محافظت از خود براي بالا بردن شأن وجودي و متمایز ساختن خود از دیگران بهدست میآورد، توسط حجاب است. هر چیزي میتواند براي خود یک نوع پوشش و حجابی داشته باشد؛ اما بهتر است این کلمه ارزشمندرا براي موجود الهی که خداوند آفرینش او را بر هر موجودي دیگر مقدم دانسته است، بکار برد تا کمال و ذات اصلی انسان مشخص گردد. در آموزههاي دینی مسئله حجاب وانواع وگونههاي آن، به صورت بسیارحکیمانه مطرح شده است. فقها ودانشمندان دینی بادرك اهمیت حجاب وبا توجه به شرایط زمان و مکان، هرکدام حجاب وگونههاي آنرا مطرح نمودهاند. بنابراین درباره حجاب و انواع آن،پرسشهاي گوناگونی میتواند مطرح باشد از جمله اینکه انواع وگونههاي حجاب ازمنظر مقام معظم رهبري چگونه است؟ در این مقاله به پرسش یادشده پاسخ داده شده است و چگونگی وگونههاي حجاب از دیدگاه حضرت آیتااللهالعظمی امام خامنهاي، مورد پژهش قرارگرفته است.
تعریف حجاب
کار برد واژه حجاب، در بارهپوشش زن، اصطلاح نسبتاً جدیدي است.واژه حجاب نزد دانشمندان کاربردهاي ذیل را داشته است:
الف. ستر: در قدیم و به خصوص در اصطلاح فقها، بجاي واژه حجاب، کلمه »ستر« که به معناي پوشش است، به کار میرفته است - مطهري، 1368، . - 72 فقیهان در کتاب» الصلوه« - سیوطی،143، - 64؛ درباره پوشش زن، واژه »ستر« را به کار بردهاند، نه کلمه »حجاب« را. قرآن کریم، در سوره مبارکه نور و احزاب، حدود پوشش و تماسهاي زن و مرد را بدون آنکه کلمه »حجاب« را استعمال کرده باشد، بیان نموده و آیهاي که در آن واژه »حجاب« به کار رفته است، در باره زنان پیامبر اکرم - - است - اردبیلی، 1421، . - 87
ب. بوشش زن در برابر نامحرم: معناي اصطلاح جدیدي واژه حجاب، عبارت است از پوششی که زن در برابر نامحرمان باید استفاده کند و از جلوهگري و خودنمایی اجتناب ورزد. در این پژوهش نیز همین معناي اصطلاحی مورد نظر است که حجاب و پوشش بر این اساس، یکی از احکام مشترك ادیان ابراهیمی و از احکام ضروري اسلام است و همه فرق اسلامی بر آن، اتفاق نظر دارند. پیامبر اکرم - - به اسماء فرمود: همین که دختر به حد بلوغ رسید، سزاوار نیست چیزي از بدن او دیده شود؛ مگر این و آنگه حضرت اشاره به مچ دست به پایین و صورتشان کردند - ابو داوود، 1379، ج4، . - 62 از امام صادق - - سؤال شد. آیا آرنج زن تا مچ از قسمتهاییاست که باید از نامحرم پوشاند؟ فرمودند: بلی، آنچه زیر روسري قرار گیرد و همچنین از محل دستبند به بالا، باید پوشانده شود - نوري، 1367، ج 2، . - 558
ج. حفظ زن و مرد ازگناهو به دور از تبرّج: ازدیدگاه امام خامنهاي: »حجاب به معناي ذلت زن نیست؛ بلکه به معناي عصمت و حفظ زن است و نه فقط عصمت و حفظ زن، بلکه عصمت و حفاظت زن و مرد هردو« - خامنهاي، . - 1365 /5 /17 ازاینرو، لباس و پوششهایی مانند مانتو، مقنعه، روسري، بلوز، شلوار، چادر نازك و هرگونه پوششی که برجستگی بدن را نمایان کند و باعث خودنمایی، جلوهگري و نمایش چهره با آرایش و تمام بدن را نپوشانیده باشد، از دایره تعریف حجاب و پوشش اسلامی بیرون است. در اندیشه امام خامنهاي صرف داشتن حجاب کافی نیست باید حجاب مصونیتآور از گناه و به دور از تبرّج وخودآرائی باشد. اصل معناي تبرج خودنمائی وخودآرائی در مقابل دیگران است. امام خامنهاي میگوید:»در اسلام،تبرّجممنوع استتبرّج،.یعنی همان خودنمایی زنان در مقابل مردان، براي جذب و فتنهانگیزي که خیلی اشکالات دارد. اشکالش فقط این نیست که این دختر جوان، یا این پسر جوان به گناه میافتند - این کوچکترینش است -اساساًآنگونه رابطه بیقیدوشرط و بیقیدوبند، براي بناي خانواده ّسمِمهلک است؛زیرا خانواده با عشق زنده است.
بناي خانواده با عشق است. اگر این عشق - عشق به زیبایی، عشق به جنس مخالف - در صد جاي دیگر تأمین شود، دیگر آن پشتوانه قوياي که استحکام خانواده باید داشته باشد، از بین خواهد رفت و خانوادهها متزلزل میشود و به همین وضعی درمیآید که امروز متأسفانه در کشورهاي غربی هست« - خامنهاي، . - 1370 /2/7 بنابراین واژهحجاب، به معناي پوشش اسلامی بانوان، داراي دو بعدایجابی و سلبی است. بعد ایجابی آن، وجوب پوشش بدن و بعد سلبی آن، حرام بودن خودنمایی به نامحرم است؛ واین دو ب عد باید در کنار یکدیگر باشد تا حجاب اسلامی محقق شود؛ گاهی ممکن است بعد اول باشد،ولی ب عد دوم نباشد، در این صورت نمیتوان گفت که حجاب اسلامی محقق شده است. زیرا حجاب باید زن و مرد را از معصیت وگناه حفظ کند.
حجاب مردان
تاکنون بیشترین سخن مربوط به پوشش، معطوف بر حجاب زن مطرح بوده است و کمتر درباره پوشش مرد صحبت شدهاست که البته این یک امر عادي و طبیعی است؛ زیرا که زن مظهر جمال و زیبایی و مرد مظهر شیفتگی است. ولی پوشش مردان نیز در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی حائز اهمیت است. از اینرو، امام خامنهاي جهت ثبات و پایداري جامعه و رشد و کمال زن و مرد و حفظ کانون خانواده و... درباره پوشش زن و مرد هردو توجه نمودهاست وگفته است: »من میخواهم تشکرکنم ازخواهران عزیزي که سعی میکردند در طول این مدت در تابستان حجاب اسلامی و پوشش متناسب را رعایت کنند و بسیاري ازخواهران ما این کوشش راکردند، درود برآنها! ... اما برادران بایقههاي باز، با پیراهنهاي آستین کوتاه، باوضع نامناسب توي خیابانها حتی در نماز جمعه شرکت میکنند... به خاطر داشته باشید، حجاب براي خواهرها به آن شکل و براي برادرها نیز به این شکل هست.
حجاب وحفظ عفاف مخصوص خواهران نیست.اي برادران مسلمان! واي برادران جوان! شماهم مراعات عفاف وحجاب اسلامی را بکنید، شماهم بالباس شایسته در محیط کار و درمحیط جامعه ظاهر بشوید« - خامنهاي،. - 1359 /4/13در پاسخ پرسشی، از امام خامنهاي درباره حجاب آقایان آمده است که:» اصل حجاب درباره آقایان پوشاندن عورتین است اما اگر در جایی قرار میگیرند که در معرض نگاه نامحرم یا در معرض نگاه شهوتآلود دیگران یا بهگونهاي است که طرف انگشتنما میشود، باید به مقدار لازم و متعارف بدن را بپوشاند.«
حجاب زنان
مراد از حجاب و پوشش اسلامی براي زنان، حتما داشتن چادر نیست بلکه حجاب به معناي پوشش سالم گفتاري و رفتاريبه دور از هرگونه تبرّج وخود نمائی مطرح است؛ زیرا هر کشور و منطقه داراي حجاب و پوشش خاصی خود میباشد. طبق باور امام خامنهاي:» حجاب به معناي چادر نیست.؛ اماچادر در نزد ما ایرانیها که زنهاي ما ازقدیم داشتند، بهترین نوع حجاب است. بدون چادر هم حجاب ممکن است. حجاب به معناي پوشیدن سالم، نه پوشیدنی که ازنپوشیدن بدتر است. به تعبیر روایات پوشیده عریان که در عین پوشیدگی مثل انسان برهنه و عریان است، آن پوشیدن به درد نمیخورد، حجاب نیست، پوشیدن سالم که سر و مو و گردن و بدن و تمام سر تاپاي بدن زن را پوشانده باشد، البته صورت ودو دست را بسیاري فقها مستثنا میدانند و برخی مستثنا نمیدانند وآنهایی هم که مستثنا میدانند، البته در مواردي که صورت بدون آرایش و ساده باشد؛ این هم معناي حجاب.
البته زنهاي ایرانی روش چادر راپیداکردهاند که بسیارهم روش خوبی است وهم زیباست ومنافی با زیبایی زن نیست وهم حجاب حفاظ کامل است. به هرحال حجاب را چه به شکل ایرانی، چه به شکل عربی، چه به شکل کشورهاي دیگر که درهریک ازکشورهاي اسلامی زنها یکجور حجاب خود را حفظ میکنند، هرجوري که حجاب حفظ بشود، این نظر اسلام تأمین شده است« - خامنهاي، . - 1365 /5/17بنابراین حجاب زن به معناي پوشیدن سالم زن است. پوشیدن سالم عبارت است از اینکه زن، سر و مو و گردن و بدن و تمام سر تاپاي بدن را پوشانیده باشد. از امام صادق - - درباره زینتی که زن - با توجه به آیه 31، سوره نور - میتواند آشکار سازد؛ سؤال شد، حضرت در پاسخ فرماَلودندجه:» و الکفﱠینِ«؛صورت و از سر انگشتان تا م
