بخشی از مقاله
نقشه راه تکنولوژی روشی برای آینده پژوهی و دیدفناوری در تولید فناوری های نوین دفاعی در حوزه پدافند غیرعامل
چکیده
نقشه راه فناوری (تکنولوژی) روشی انعطافپذیر است که به طور گستردهای در صـنایع مختلـف
برای برنامهریزی راهبردی و درازمدت به کار گرفته می شود. این رویکرد در برنامهریزی، و گاهی به صورت گرافیکـی بـرای کشـف و برقـراری ارتبـاط بـین بازارهـا، محصـولات ، فنـاوری و تکنولوژیهای در حال توسعه در طول زمان برای دید فناوری در آینده مـورد اسـتفاده قـرار مـی گیرد. روش نقشه راه تکنولوژی به صورتی وسیع در صنعتهای دفاعی و با ریکردهای اقتصادی به منظور پشتیبانی از برنامه ریزی و استراتژی تکنولوژی استفاده می شود .این نظریه اولین بار توسط شرکت موتورولا حدود 25 سال قبل در جهـت پشـتیبانی از برنامـه ریـزی و تکنولـوژی تولیـد یکپارچه توسعه داده، سپس در یک حوزه وسیع و متنوع از زمینه های صنعتی در سطح شرکت ها و بخش های به کارگرفته شد . نقشه های راه تکنولوژی می توانند اشکال زیادی داشته باشند امـا عموماً نمودارهای زمانی چندلایه ای را در بر می گیرند که قادر به توسعه تکنولوژی همسو شده با
الزامات و روندهای بازار می باشد. هدف اصلی این مقاله، معرفی و بررسی قابلیـت هـای نقشـه
1
های راه فناوری در حوزه هایمختلف مخصوصاً حـوزه هـای دفـاعی و جنـگ الکترونیـک، و بررسی مدل ها و روش های آینده پژوهی فناوری ،و شناخت فناوری های حوزه جنگ الکترونیک، بوده است. بدین منظور تعدادی از نقشه های راه تدوین شده برای حوزه های مختلف فناوری، اعم از داخلی و خارجی، مورد بررسی قرار گرفته است.
واژههای کلیدی: نقشه راه تکنولوژی،آینده نگاری،آینده پژوهی، جنگ الکترونیک
-1مقدمه
یکی از شیوه های رایج برنامه ریزی بلندمدت، اسـتفاده از روش تهیـه نقشـه راه بـرای حوزه موردنظر است . در یک تعریف ساده، می توان گفـت نقشـه راه، روش کشـف و توصیف آینده مطلوب و تبیین راه رسیدن به آن به زبانی ساده و قابل فهم برای سـازمان است .[1]حوزه ها و زمینه هایی که امکان تهیه نقشه راه برای آنها وجـود دارد، بسـیار متنوع هستند .از این میان میتوان به به حوزه های فناوری علوم دفاعی، علم و دانـش و اقتصاد اشاره نمود .یکی از پرکاربردترین نقشه های راه، نقشه راه فناوری است که بـه طور گسترده ای در صنایع مختلف برای برنامه ریزی راهبردی و درازمدت بکار میـرود. تدوین نقشه راه فناوری1، یک فرایند برنامه ریزی فناوری نیازمحور2 به منظور کمک به شناسایی، انتخاب و توسعه گزینه های فناورانه جهت بـرآورده سـاختن مجموعـه ای از نیازمندی هاست .با مجموعه ای از نیازهای معـین، فراینـد تـدوین نقشـه راه فنـاوری، راهکاری را جهت تهیه، سازماندهی و نمایش اطلاعات پیرامون نیازمندی هـای حیـاتی سیستم و اهداف عملکردی که می بایست در چارچوب زمانی مشخصی برآورده شود،
فراهم میآورد .همچنین فناوری هایی را که جهت دستیابی به آن اهداف نیاز به توسعه دارند، شناسایی مینماید .در نهایت، اطلاعاتی را که برای ارزیابی گزینه هـای مختلـف فناوری موردنیاز است، ارائه می نماید. [1] نقشه راه فناوری (تکنولوژی)، ابزاری قـوی برای پشتیبانی از برنامهریزی راهبردی کسب و کـار، محصـول و فنـاوری (تکنولـوژی) است که اطلاعات، فرایند و ابزار لازم برای تولید آنها را فـراهم مـینمایـد. بـه عبـارت دیگر، نقشه راه فناوری (تکنولوژی)، برای یک شرکت نقش یک "رادار" را ایفاء میکند که به کمک آن فرصتها و تهدیدهای محیط شناخته میشوند. به عنوان مثال، نقشـه راه میتواند برای ارزیابی تأثیر فناوری و تکنولوژی و بازارهای بـرهمزننـدهی بـالقوه روی برنامهی کسب و کار شرکت مورد استفاده قرار بگیرد.[2]
3
جدول -1 مراحل تدوین نقشه راه فناوری (تکنولوژی) برای محصولات نوظهور[1]
-1-1اهداف تحقیق
بررسی جنگ الکترونیک و شناسایی تکنولوژی جدید و نوظهور این حوزه ،معرفی نقش تدوین نقشه راه در آینده پژوهی محصولات دفاعی و اسـتخراج درخـت فنـاوری ایـن حوزه از مهمترین اهداف تحقیق حاضر بوده است.
-2-1ضرورت و اهمیت تحقیق[3]
❖ اهیمت آینده پژوهی حوزه جنگ الکترونیک و تاثیر آنها در بازدارندگی دفاعی
❖ نقش و تاثیر روزافزون فناوریهای جنگ الکترونیک و مخابرات در عملیات نظامی و مقوله دفاع ملی.
❖ اهمیت فناوریهای جنگ الکترونیـک و نبـرد در صـحنه دیجیتـال بعنـوان یکـی از مهمترین موضوعات در جنگ نامتقارن.
❖ کسب آگاهی و هوشمندی در برنامه ریزی فناوریهـای مهـم و کلیـدی مـورد نیـاز کشور در عرصه الکترونیک و مخابرات.
❖ کمک به افزایش درآمد اقتصادی بنگاهها و صنایع مرتبط از طریق معرفی فناوریهای نو و افزایش اشتغال و رفاه اقتصادی.
❖ کمک به ارتقاء و میزان آمادگی پدافند غیرعامل در کشور.
❖ نرخ سریع تغییرات در دنیای امروزی،تنوع زیاد در حوزه های مختلف، عدم قطعیت آینده، ناملایمات اجتماعی و سیاسی در دنیای امروزی،ظهور پدیـده هـای جدیـد، تمایل بشر برای استفاده و بهره برداری بموقـع از فرصـتهای پـیش رو و اهمیـت و ضرورت شناخت و پژوهش در آینده باعث شد تا این تحقیق عملی شود.
-3-1زمینه های کاربردی و دستاوردهای تحقیق -1-3-1 در محور سیاستگذاری و برنامه ریزی راهبـردی دفـاعی :ایـن تحقیـق بـه
شناسایی و معرفی روشهای دست یابی به فناوریهای جدید و نوظهور جنگ الکترونیک میپردازد و می تواند توسعه فناوری الکترونیک در کشور را به سمت فعالیت های مهم و اولویت دار جهت دهی و به ایجاد هوشمندی در برنامه ریـزی فنـاوری منجـر گـردد آینده فناوری ها را پیش بینی نمود.[3]
-2-3- 1 در محور توسعه و ارتقاء سطح فناوری :با شناخت فناوری هـای کلیـدی و نوظهور میتوان برای رسوب دانش فنی و کاهش شکاف فناورانه با کشورهای پیشرفته برنامه ریزی و نسبت به طراحی،ساخت و بومی سازی آنها همت گمارد. [3]
-3-3-1 در محور اقتصادی :جنگ الکترونیک جذابیت اقتصادی زیـادی دارنـد زیـرا باعث تنوع بیشتر شده، نیازهای بیشتر و جدیدتری را پاسخ می دهند و در انجام وظیفه کارایی بالایی دارند، بنابراین جذابیت جدید باعث افزایش قیمت و افـزایش فـروش در محصولات شده و میتواند باعث افزایش درآمد اقتصادی (فـروش داخـل و صـادرات) گردد[3]
-4-1سئوالات تحقیق
❖ فناوریهای جدید و نوظهور در حوزه جنگ الکترونیک کدامها هستند؟
❖ روشهای پیش بینی آینده در حوزه جنگ الکترونیک چیست؟
❖ نقــش تکنولــوژی راه در بررســی تهــددیات و توانمنــدی هــای در حــوزه جنــگ الکترونیک چیست؟
❖ -دکترین جهانی در زمینه جنگ الکترونیک به چه صورت است؟
❖ راهکارهای توانمند سازی کشور در حوزه فناوریهای جنگ الکترونیک چیست؟
-2 تعاریف مفاهیم
-1-2 فناوری
فناوری را میتوان کلیه دانش ها ،فرایندها ،ابزارها ، روش ها و سیستم های بکار رفتـه در ساخت محصولات و ارائه خدمات، تعریف کرد. فناوری واسطه ای بین علم و دانش بشری و نیازها وکاربرد عملی دانش و ابزاری جهت کمک به تلاش انسان است.
-2-2 طبقه بندی فناوری از دیدگاه نظامی و دفاعی
سیاستگزاران علوم و فناوری دفاعی بدنبال توسعه حیاتی ترین و مهم ترین نوع فناوری ها در بخش دفاعی می باشند. آنها وظیفه تجزیه و تحلیل فناوری های دفاعی از تمامی جهات را عهده دار هستند تا با تحلیل موشکافانه فناوری هـا و بمنظـور تقویـت تـوان دفاعی و قـدرت بازدارنـدگی مـوثر بهتـرین هـا را برگزیننـد و بـا انتخـاب صـحیح و هوشمندانه فناوری ها و توسعه آنها به تقویت و افـزایش تـوان دفـاعی کمـک اساسـی نمایند.در این راستا به تشریح فناوری ها از منظر بنیه و توان دفاعی می پردازیم.[3]
-1-2-2فناوری های زیر ساختی
منظور آن دسته ازفناوری هاست که فعالیتهای تحقیقاتی،تولیدی و بازاریابی صـنعت را پشتیبانی میکنند مانند استانداردهای فنی مورد نیاز و روش های اندازه گیری و آزمایش قطعات و دستگاهها و کالیبراسیون آنها
-2-2-2فناوری های عام
همان طورکه از واژه عام بر می آید منظور فناوری های هسـتند کـه دراکثـر زمینـه هـا کاربرد دارند کاربرد این فناوریها را می توان در تمامی صنایع مشـاهده نمـود از جملـه فناوری اطلاعات،مواد،فناوری قطعات الکترونیـک. واژه فنـاوری عـام در برابرفنـاوری خاص مطرح می گردد یک فناوری ممکن است فقط در یـک صـنعت خاصـی کـاربرد داشته باشد .مانند فیبر نوری در صنعت مخابرات و ارتباطات.
-3-2-2فناوری توان آور
7
منظور از این فناوری دانشی است که بدون وجود آنها مراحل اساسی ساخت و تولید یک محصول تقریبا غیر ممکن است .
-4-2-2فناوری های اقتصادی کننده
این فناوری در قالب همان فناوری های عام مطرح می شـود و هـدف از تفکیـک ایـن فناوری ها تاکید بر روی جنبه های اقتصادی آنهاسـت.بودجـه هـای دفـاعی کشـورها محدود بوده و به دلایل گوناگون جوابگوی فعالیتهای مورد نیاز صنایع دفاعی نیسـت و لذا از لحاظ تامین بودجه های لازم برای بخش دفاع این فناوری ها اهمیت دارنـد .بـه این فناوری ها ، فناوری مهم صنعتی نیز اطلاق میگردد.مهم بودن آنهـا بیشـتر، از جنبـه اقتصادی می باشد و به این معنی است که بودجه زیادی را بخود تخصیص میدهد.
-5-2-2فناوری حیاتی
فناوری حیاتی به آن نوع ازفناوری ها اطلاق میشود کـه اگـر در جهـت رفـع نیازهـای موجود بکار بسته شوند،معیارهای طراحی و کیفیتی و کـارایی محصـولات را بصـورت چشمگیری افزایش دهند. فناوری ها ی مورد بحث در بخش دفاع از اهمیـت ویـژه ای برخوردارند اما سیاست علوم و فناوری دفاعی معطوف به فناوری های حیاتی اسـت و این فناوری حیاتی دفاعی است که باید مورد توجه قرار گیرد و بنا بر تائید همه نظریـه پردازان فناوری های دفاعی،فناوری های جنک الکترونیک بعنوان بخشی ازفناوری های حیاتی در حوزه دفاعی محسوب میگردند.
جدول -1 معیارهای انتخاب فناوری های حیاتی ملی[3]
