بخشی از مقاله
چکیده
هسته مرکزی و موضوع محوری در نیروهای مسلح و برتری قدرت دفاعی »دانش نظامی« است؛ بطوری که حضرت آیتاالله خامنهای به عنوان بالاترین مقام در میان نیروهای مسلح کسب دانش نظامی را جزو فرایض میداند. از این رو رویکرد دفاعی به الگوی پیشرفت با بررسی راههای ارتقاء دانش نظامی در اندیشه دفاعی آیتاالله خامنهای، حائز اهمیت فراوانی بوده و ضرورتی دو چندان مییابد. پژوهش مذکور که بررسی موضوع فوق میپردازد از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری اطلاعات، کیفی و برای گردآوری دادهها از روش »گراندد تئوری« استفاده شده است. نتایج بیانگر آن است که حضرت آیتاالله خامنهای ضمن تبیین مفهوم دانش نظامی، راههای ارتقاء دانش نظامی در جهت ارتقاء ظرفیتهای پیشرفت در عرصه دفاعی را ارائه نموده است از این راهکارها میتوان به مواردی مانند : توجه اساسی به سرچشمه دانش نظامی یعنی نیروی ایمان و عشق معنوی، تقویت ایمان، دانشِ نظامی، انضباط، اخلاص و شجاعت، توجه به پیشرفت دانش نظامی در همه سطح و ردهها، ضرورت استفاده از تجربهی جنگ در دورههای نظامی و افزایش دانش نظامی، استفاده از عملیاتهای دوران دفاع مقدس، بهرهبرداری از نخبگان نظامی، تلاش برای یادگیری بهتر دانش نظامی، ضرورت تربیت بهترینها در حوزه دانش نظامی، آزمودن خواندهها در میدان عمل، توجه به ارزش واقعی دورههای تحصیلی نظامی، فراگیری دانش نظامی از هر کس و همه جا با در نظر گرفتن اصل عدم وابستگی نظامی و غیر... اشاره کرد.
واژههای کلیدی: دانش نظامی، پیشرفت، ظرفیتهای پیشرفت، عرصه دفاعی، آیتاالله خامنهای
-1 مقدمه و طرح مسئله
بدون تردید جهان امروز یک دوره مصلحتگرایی، منفعتطلبی و صنعتزدگی همراه جنبشهای همگانی سپری میکند، در چنین شرایطی مسائل نظامی و فرآیند جنگ و صلح هر روز بیش از پیش با روشها و تکنیکهای گوناگون و پیچیده مواجه میگردد - تسبیحی و همکاران،. - 1:1386پیچیدگیهای روز افزون محیط، جنگهای پیشرفته را از حاکمیت مطلق راهبردها، تاکتیکها و رویهها و روشهای نظامی خارج ساخته و حوزه نفوذ و تأثیر عوامل تکنولوژیکی، اقتصادی، روانی، فرهنگی و سیاسی را در این محیط به شدت گسترش داده است - شیرازی،. - 130:1390 واقعیت جهان مبین آن است که اغلب کشورها درصدد هستند قدرت سخت را به قدرت نرم، زور را به قانون، قدرت را به اقتدار و حمله را به نفوذ تبدیل نمایند - محمدی،. - 12:1387
تغییرات بینالمللی قدرت همواره از طریق استعمار، درگیریها، تهدیدات و تهاجم بوجود آمدهاند و برای توصیف قدرتهای برتر با نفوذ زیاد دانش نظامی محوریت داشته است - رشیدزاده،. - 288:1389 لذا پیشرفتهای سریع و تحولات پرشتاب آینده، فضای نامطمئن و سرشار از فرصت و تهدید را پیش روی نیروهای مسلح قرار خواهد داد. لذا در شرایط امروزی شکلگیری دفاع هوشمندانه و میتنی بر دانش نظامی برای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تهدایات حال و آینده ضرورتی انکارناپذیر است. اهمیت موضوع تا آنجاست که حضرت آیتاالله خامنهای بهعنوان بالاترین مقام در میان نیروهای مسلح کسب دانش نظامی را جزو فرایض میداند آنجا که میفرمایند: » کسب معلومات و دانش نظامی و هرآنچه که به این دانش مربوط می شود، جزو فرایض است.» - آیتااالله خامنهای: . - 1372/7/28
از این رو در عصر کنونی آشنایی توأم با عمل هر چه بیشتر با اندیشه آیتاالله خامنهای در عرصه دانش نظامی و راههای ارتقاء آن در جهت ارتقاء ظرفیتهای پیشرفت در عرصه دفاعی یکی ازعناصر کلیدی قدرت و اقتدار دفاعی در نظام جمهوری اسلامی ایران محسوب میشود لذا با در نظر گرفتن موارد فوق و اهمیت و ضرورت توجه به دانش نظامی، فواید و مزایای فراوان بکارگیری و بهرهبرداری صحیح از آن در راستای پیشرفت اسلامی ایرانی، محقق موضوع نوشتار خود را، تحت عنوان »رویکرد دفاعی به الگوی پیشرفت با بررسی راههای ارتقاء دانش نظامی در اندیشه دفاعی آیتاالله خامنهای« قرار داده است.
-2 مبانی نظری تحقیق
در بحث مبانی نظری به صورت مختصر به بیان مفهوم دانش نظامی پرداخته میشود. دانش نظامی، به عنوان خاستگاه اصلی نیروهای مسلح ناشی از تغییر ابزارهای جنگ، برتری اطلاعاتی، سیستم فرماندهی و کنترل، حملههای دقیق و دوربرد، ارتباط مستقیم از حسگر تا شلیک، سیستم مکانیابی جهانی، ظهور جنگ سایبر، جنگ غیرخطی، ترکیب فناوریهای برتر، عملیات مشترک، همافزایی نیروها، تمرکززدایی، سربازان دانشگر و نیاز روزافزون به استفاده از اطلاعات و دانش است. از آنجا که نظامیان در آینده درگیر جنگهایی خواهند بود که مستلزم هوش و ذکاوت و عدم اتکا صرف به عده نظامی خواهد بود و دانش و آگاهی مایه امتیاز و برتری نیروهای متخاصم است و با توجه به اهمیت برتری اطلاعاتی در مدیریت آینده جنگها، ناگزیر به درک ارزش علم و اجتناب ناپذیری اعمال مدیریت دانش در سازمانهای نظامی میباشند. - رشیدزاده،. - 301:1389
دانش و علوم نظامی، علومی است که در رابطه با قوانین و ماهیت جنگ، توسعه سازمانی و آمادهسازی نیروهای مسلح و کشور برای جنگ و روشهای جنگی است . - S.A.Bogdanov,2004,p4 - دانش و علوم نظامی راه را برای گمانه-زنی در مورد تئوریهای نظامی دولتها هموار میسازد. تغییر و تحولات محیط امنیتی بر ساختار و محتوای علوم نظامی اثر میگذارد. علوم نظامی باید تلاش خود را بر شناخت و درک اشکال فنی، اجتماعی و طبیعتی تحرکات و جابجایی در جنگهای مدرن به عنوان یک اصل معطوف دارد. علوم نظامی به عنوان یک سیستم دفاعی ملی که شامل موضوعات به همپیوسته، قوانین و تئوریهایی است، ساختار پیچیدهای دارد.
تأثیر شگرفی در ایجاد و خلق سازههای تحقیقاتی در صنعت دفاعی، موسسات تحقیقاتی، مراکز علمی، آزمایشگاههای تخصصی و دیگر نهادهای تحقیقاتی میتواند داشته باشد. علوم نظامی در راستای اقتدار ملی به عنوان یک امر مهم و حیاتی در دانش نظری نیروهای مسلح و نخبگان نظامی نمایان میگردد و در ارتباطی نزدیک به علوم پایه، علوم فنی، علوم طبیعی و اجتماعی به توسعه و حل مسائل مربوط به امنیت میپردازد و به عنوان یک هسته نظام یافته به غنی سازی دیگر علوم در پیشرفتهای نظامی و جهتبخشی و هدایت آنها در راستای اقتدار ملی کمک میکند. - رشیدزاده، - 302:1389
-3 اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق
آنچه مسلم است تحقیق و پژوهش در خصوص دانش نظامی و ضرورت کسب آن حائز اهمیت فراوانی است؛ چرا که به تعبیر مقام معظم رهبری کسب دانش نظامی جزو فرایض بوده و و همهی دورههای تحصیلی نظامی، از ارزش واقعی برخوردار هستند؛ آنجا که میفرمایند: »کسب معلومات و دانش نظامی و هرآنچه که به این دانش مربوط میشود، جزو فرایض است و همهی دورههای تحصیلی نظامی ما، از ارزشهای واقعی برخوردار هستند« - آیتاااللهخامنهای: . - 1372/7/28 همچنین میفرمایند: »ارتش و سپاه، بايد از حلاظ سازماندهى و روحيه و دانش رزمى وجتهيزات و از مههى جهاتى كه در امكان دفاع تأثري دارند، در حدى باشند كه شايستهى ظرفيت اين ملت است.» - آیتااالله خامنهای: . - 1368/11/15 از طرفی معظمله ارتقاء سطح دانش نظامی و تقویت نظامیگری به عنوان یکی از عوامل اثرگذار در حفظ و استمرار امنیت ضروری میداند آنجا که میفرمایند: امنیّت» به انواع مختلفی حفظ می-شود؛ یکیاش از طریق نظامی و تقویت نظامی است« - آیتااالله خامنهای: . - 1394/11/19
-4 روش تحقیق
در راستای درک مفاهیم، توصیف و تبیین متغیرهای اساسی در موضوع تحقیق و با توجه به ماهیت کیفی بودن تحقیق از روش »گراندد تئوری« استفاده شده است. گراندد تئوری بعنوان روش، نوعی تحقیق در عرصه است. در واقع فرآیندی است برای تعمیم نتایج حاصل از یک مشاهده خاص به نظریهای جامعتر؛ نظریهای که در زندگی روزمره انسانها نشر و نما مییابد. طی این روش، نظریهای به طریق استقرایی از تجارب روزمره، تعاملات، مستندات، ادبیات و مشاهدات استخراج میگردد. این نظریه از راه جمعآوری سیستماتیک دادهها و تحلیل اطلاعات مربوط به پدیده، کشف شده، توسعه یافته و به طور مشروط و موقت تأیید شده است. در این روش محقق کار خود را با یک تئوری شروع نمیکند که بخواهد آن را اثبات نماید، بلکه با یک مطالعه در عرصه شروع میکند و اجازه میدهد چیزهایی که به آن عرصه مربوط میشوند، خود را نمایان سازند. از این رو جمعآوری دادهها، تحلیل و نظریه با یکدیگر رابطه دوطرفه دارند. هدف محقق آن است که از لحاظ نظری به توضیح کامل درباره یک پدیده خاص نایل آید. »گراندد تئوری« آفرینش نظریه به روش استقرایی و تلاش برای درک درست و احساس مناسب از وقایع روزمره است - ادیب حاج باقری، و همکاران، . - 123:1386
-5 سؤالات تحقیق
تحقیق علمی در واقع با تلاش برای پاسخ دادن به سئوال آغاز میشود - خورشیدی و قریشی. - 40:1381 با توجه به اینکه سؤال راهنمای محقق در طول کار خواهد بود لذا محقق، با در نظرگرفتن دو اساسی به شرح زیر اقدامات پژوهشی خود را متمرکز و همگرا ساخته تا اثربخشی آنرا افزایش دهد.
-دانش نظامی در اندیشه دفاعی آیتاالله خامنهای چیست ؟
-با مد نظر قرار دادن رویکرد دفاعی به الگوی پیشرفت راههای کسب، ارتقاء و تقویت دانش نظامی در اندیشه دفاعی آیتاالله خامنهای کدام است ؟
-6 شرح و تحلیل دادهها - بحث و بررسی -
در این تحقیق دادهها از طریق، تحلیل و بررسی منابع معتبر - متن سخنرانیهای مقام معظم رهبری - ، طبق روش »گراندد تئوری« جمعآوری گردید و محقق برای شکلدهی مفاهیم از ابتدای جمعآوری ضمن تحلیل و بررسی به دستهبندی منظم مطالب پرداختو نهایتاً زمینه پاسخگویی به سؤالات تحقیق فراهم آمد
سؤال اول: دانش نظامی در اندیشه دفاعی آیتاالله خامنهای چیست؟
قبل از اینکه به موضوع اصلی نوشتار یعنی بیان راههای کسب، ارتقاء و تقویت دانش نظامی در اندیشه دفاعی آیتاالله خامنهای در راستای توجه بیشتر رویکرد دفاعی به الگوی پیشرفت، پرداخته شود لازم است به صورت مختصر موضوع چیستی دانش نظامی در اندیشه دفاعی آیتاالله خامنهای مطرح شود
-دانش نظامی دانشی است که بصورت عملی و در میدان رزم مورد آزمون قرار میگیرد. فرماندهی معظم کل قوا در این رابطه می فرمایند: »شما که ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی باشید، یک امتیاز
