بخشی از مقاله
چکیده:
کلاسیسیسم از جمله مکتبهاي ادبی در اروپاست که به بررسی آثار طراز اول در هر کشوري میپردازد و داراي شاخصهها و ویژگیهاي خاصی است که قابل تعمیم به بسیاري از آثار، در ایران و جهان است. این مکتب ادبی در ایران با تعداد فراوانی از آثار نظم و نثر ما، هم از نظر ادبی و هم زبانی قابل تطبیق است. قابوس نامه نیز از جملهي این متون است که دلالتهاي مکتب کلاسیسم را به وضوحمیتوان در آن مشاهده کرد.
این کتاب که از جملهي آثار تعلیمی در زبان و ادبیات فارسی ایران در قرن پنجم و موضوع آن پند و اندرز عنصرالمعالی کیکاوس بن اسکندر به فرزند خود گیلانشاه است با داشتن ویژگیهایی چون خردگرایی، آموزندگی، عینیتگرایی، نظم، کلیگرایی و نفی فردیت و... در ردیف آثار طراز اول ادبیات کلاسیک ما است. در این تحقیق بر آنیم تا ویژگیها و شاخصههاي این مکتب را در آن جستجو کرده و فلسفه و شاخصههاي محوري فکري و زبانی آن را که با این مکتب همسویی دارد، را نشان دهیم.
مقدمه
کلاسیسیسم از جمله مکاتب ادبی جهان است که از نیمهي دوم قرن شانزدهم آغاز و حتی تا پایان قرن هجدهم ادامه داشت. »کلمه کلاسیک به معنی وسیع خود، به تمام آثاري که نمونهي ادبیات کشوري شمرده میشود و مایهي افتخار ادبیات ملی آن کشور اطلاق میگردد.« - سید حسینی، - 15 :1357 گاه برخی از آثار ادبی از ویژگیهاي کلی و عمومیاي برخوردارند و جهان بینی کلی و فراگیري را براي بشریت ارائه میکنند که براي تمام زمانها و مکانها حائز اهمیت است که از جملهي این آثار به نمونههاي فراوانی در تاریخ نظم و نثر ایران میتوان اشاره کرد.
قابوس نامه از جملهي این آثار است که توسط عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر براي فرزندش گیلانشاه در قرن پنجم - ه.ق - نوشته شد. این کتاب که در چهل و چهارفصل تدوین شده است، نصایحی جامع را براي زندگی و حیات بشردر تمام زمانها ارائه میکند. این کتاب به دلیل اهمیتی که در تاریخ نثر ایران دارد همواره مورد توجه و اقبال قرار گرفته و در اقصی نقاط ایران و جهان به طبع رسیده است.
پیشینهي تحقیق
هر چند در زمینهي قابوسنامه تحقیقاتی صورت گرفته است که از جملهي آنها میتوان به مقالههایی چون: مقالهي اندرزهاي عنصرالمعالی در قابوسنامه و مقایسه آن با نظرات تربیتی ژان ژاك روسو از احمد خاتمی و غلامرضا رفیعی، نشریهي پژوهشنامهي ادبیات تعلیمی - پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی - دورهي 3، شمارهي 12، زمستان 1390، مقالهي مضامین مشترك قابوسنامه و آثار سعدي از جلیل نظري، نشریهي علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دورهي 17، شمارهي - 2پیاپی - 34، بهار 1381، مقالهي داستانک در حکایتهاي قابوسنامه و تطبیق آن با مینیمالیسم از جهاندوست سبزعلیپور و فرزانه عبدالهی، نشریهي سبکشناسی نظم و نثر فارسی - بهار ادب - ، دورهي 5، شمارهي 1، پی در پی 15، بهار 1391 و مقالهي مفاهیم اجتماعی در قابوسنامه از دکتر محمد حسن مقدس جعفري و سعیده گروسی در نشریهي دانشکدهي ادبیات و علوم انسانی دانشگاه کرمان، دوره ي جدید، شمارهي اول، بهار 1376، اشاره کرد؛ اما در مورد مکتب کلاسیک و ارتباط آن با این کتاب تا کنون تحقیقی ارائه نشده و نگارنده بر آن است تا به مهمترین شاخصههاي این کتاب و تطبیق آن با مکتب کلاسیک که عنوانی براي آثار طراز اول در هر کشوري است بپردازد، تا هم سویی آن را با معیارها و شاخصههاي این مکتب بزرگ ادبی نشان دهد.
قابوسنامه
قابوس نامه اثر عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر است. وي یکی از امیران خاندان زیاري بود خاندان زیاري » در قرن چهارم و پنجم هجري در شمال ایران بخصوص در گرگان و طبرستان گیلان و دیلمستان و رویان و قومس و ري و جبال حکمرانی داشتهاند. امیر عنصرالمعالی -که دختر سلطان محمود غزنوي همسرش بوده- از او پسري به نام گیلانشاه داشته است و کتاب حاضر را در چهل و چهار باب براي پسر خود، گیلانشاه نوشته و خواسته است بدین وسیله حاصل تجربیات خود را در اختیار فرزندش بگذارد و او را راهنمایی کند و مسائل مختلف زندگانی و هنرها و پیشههاي گوناگون آن زمان را بدو بیاموزد.« - عنصرالمعالی، - 13 :1387 جنبهي تعلیمی و اندرزنامهنویسی در ایران سابقهاي طولانی دارد »توجهی هر چند مختصر بر عناوین کتابهایی از ایران باستان که داعیهي تربیتی و تعلیمی داشته و نه تنها به عهد ساسانیان بلکه تا روزگار افسانهاي هوشنگ پیشدادي سابقه میرسانند.
