بخشی از مقاله
چکیده :
آیات و واژگان قرآن میدان گستردهتفکّرتأم،ل وتدبري است که نباید با پیش داوري و قضاوت محدود و تنگ نظرانه و مبتنی بر ذهنیت عوامانه و انگیزه هاو نیازهاي شخصی به تفسیر و تبیین آنها پرداخت ، بلکه باید با بررسی دقیق و عالمانه و نگاه فقیهانه و کنکاشهاي ظریف به تبیین شبکه مفاهیم و معانی ظاهري یا مستتر در تک تک واژه ها و اصطلاحات آن پرداخت و از کنار هیچ نکته ، واژه یا صنعت ادبی آن نباید با سرعت و بدون غور و تعمق گذشت .مفهوم و اصطلاح مهم " رب " در میان واژه هاي به کار رفته در قرآن داراي نقشی مهم و اساسی در تبیین نظام معنایی قرآن کریم و بازنمایی آموزه ها و مفاهیم محوري آن دارد و لازم است با ریشه یابی و تبیین دقیق این مفهوم ، جنبه هاي کاربردي و دلالت هاي آن در زندگی انسان مشخص شود .
به دلیل گسترده بودن حوزه هاي زندگی بشر ، تبیین مفاهیم و استعمال و مصادیق کلمه " رب"در تمامی حوزه هاي زندگی وي دشوار میباشد ، از این رو در این نوشته بعد تربیتی " ربانیت " مولفه ها و عناصر آن مورد بررسی قرار می گیرد .اعتقاد به مفهوم " رب " در نظام تربیتی باعث می شود تمامی عناصر نظام تربیتی تحت تاثیر این مفهوم قرار گرفته و مفهوم " رب " به عنوان مفهوم محوري در سراسر برنامه هاي این نظام تربیتی از هدف گذاري ، تا طراحی نظام هاي سنجش و ارزیابی و... قلمداد شده و همه آنها در راستاي هدف اصلی نظام تربیتی " رب " محور که همان تحقق جلوه هاي ربانیت در انسان یا به عبارتی پرورش انسان " مربوب " که تنها خدا " رب " اوست ، قرار گیرند .
کلمات کلیدي : رب – تعلیم و تربیت – دلالات هاي تربیتی
ملاصدرا،در تفسیر سوره واقعه،می گوید »:بسیار به مطالعه کتب حکما پرداختم،تا آنجا که گمان کردم کسی هستم ، ولی همین که بصیرتم باز شد،خود را از علوم واقعی خالی دیدم و در آخر عمر،به فکر رفتم که سراغ تدبر،در قرآن و روایات محمد و آل محمد - ص - بروم.من یقین کردم که کارم بی اساس بوده است؛زیرا در طول عمرم،به جاي نور،در سایه ایستاده بودم.از غصه،جانم آتش گرفت و قلبم شعله کشید،تا رحمت الهی دستم را گرفت و مرا با اسرار قرآن آشنا کرد و شروع به تفسیر و تدبر در قرآن کردم و در خانه ي وحی را کوبیدم،درها باز شد و پرده ها کنار رفت و دیدم،فرشتگان به من می گویند:»سلام علیکم طبتم فادخلوها خالدین - .«سوره زمر،ایه ، - 73 من،اکنون که دست به نوشتن اسرار قرآن زدم، اقرار می کنم که قرآن،دریاي عمیقی است که جز با لطف الهی،امکان ورود در آن نیست .ولی چه کنم که عمرم کوتاه و بدنم ناتوان،قلبم شکسته و سرمایه ام کم،ابزار کار ناقص و روحم کوچک است.»پس،بر مونسان کلام وحی است که قدر مؤانست با کلام خدا را بدانند و هر روز، سجده شکر بر درگاه او بسایند زیرا؛ »لئن شکرتم لأزیدنّکم - .«سوره ابراهیم،ایه ، - - 7 رستمی زاده بهرامی -
مقدمه :
قرآن و آیات آن به عنوان سند و میثاقی فراتر از نگاههاي محدود بشري ، علیرغم تولد و ظهور در مقطع و دوران خاصی از تاریخ ، شمولیت مفهومی و محتوایی براي همه اعصار دارد و آیات و واژگان آن میدان گسترده تفکّرتأم،ل وتدبري است که نباید از کنار تعابیر و مفاهیم و واژگان آن به سرعت و سهولت گذشت یا دچار پیش داوري و قضاوت محدود و تنگ نظرانه و مبتنی بر ذهنیت عوامانه و انگیزه هاو نیازهاي شخصی شد - ترابی ، . - 1389 بلکه باید با بررسی دقیق و عالمانه و نگاه فقیهانه و کنکاشهاي ظریف به تبیین شبکه مفاهیم و معانی ظاهري یا مستتر در تک تک واژه ها و اصطلاحات آن پرداخت و از کنار هیچ نکته ، واژه یا صنعت ادبی نباید باسرعت و بدون غور و تعمق گذشت .
مفهوم و اصطلاح مهم " رب " در میان واژه هاي به کار رفته در قرآن داراي نقشی مهم و اساسی در تبیین نظام معنایی قرآن کریم و بازنمایی آموزه ها و مفاهیم محوري آن می باشد - خوانین زاده و نجار زادگان ، . - 1393 بر این اساس لازم است با ریشه یابی و تبیین دقیق این مفهوم کاربرد واستعمال آن را در تمامی حوزه هاي علمی و ابعاد وعرصه هاي زندگی بشرمشخص کردتا بر اساس مفهوم شناسی دقیق و مبتنی بر تفکر عالمانه وآگاهی بخش جنبه هاي کاربردي و دلالت هاي آن را در زندگی انسان به عنوان پیچیده ترین مخلوق خداوند مشخص کرد . ازآنجا که حیات و زندگی آنسان داراي جنبه هاي متعدد می باشد ، تبیین مفاهیم و استعمال و مصادیق کلمه " رب "در تمامی حوزه هاي زندگی بشر دشوار و از حوصله و توان یک نوشته یا شخص خارج می باشد ، در این نوشته تلاش می شود کلمه " رب " از بعد تربیتی و تاثیر اعتقاد به"ربانیت"در نظام آموزشی و مولفه ها و عناصر آن بررسی شود .
سیر تاریخی مفهوم " رب "
واژه "رب " در طول تاریخ استفاده آن ، داراي معانی و مفهوم مختلف و بعضا متفاوتی بوده است. کاربرد اصلی و اولیه آن مفهوم سروري و بزرگی بوده ,سایر معانی چون پادشاه،صاحب، حق تعالی و ...به نوعی با مفهوم اصلی مرتبط می باشد. در یک بررسی تاریخی به منظور معنا شناسی واژه "رب " سیر تاریخی کاربرد این وازه بهسه مقطع تاریخی قبل از نزول قران ،در زمان نزول و بعد ازنزول تا زمان حال تقسیم شده است - کردنژاد ،. - 1389قبل از نزول قرآن : این واژه که از ریشه "ر ب "می باشد هاحتمالاً از زبان آرامی وعبري وارد عربی شده است .در کتیبه هاي ساسانی معادل کلمه " پازند"به معناي بزرگ است و کاربرد مفهوم آن به معنی خداوند ازجوامع مسیحی سوري آغاز شده است . به اعتقاد مارگیلوث - ابن منصور، - 1422 "رب "به معناي خداوند درزبان عربی، باید از یهودیان یا مسیحیان گرفته شده باشد .
