بخشی از مقاله
چکیده
جغرافیای روستایی بهعنوان زیرشاخهای از جغرافیای انسانی به بازتاب رابطهی متقابل انسان و روستا می-پردازد. این مقاله در این راستا به تأثیر شرایط خاص جغرافیایی روستا در فراهم کردن بستری مناسب برای کار زنان با توجّه به شاخصههای موجود در اشتغال زنان در دین اسلام میپردازد که این موضوع در سه مرحلهی بیان ارزشواهمّیّت کار کردن با تأکید بر کار زنان در دین اسلام، بیان شاخصهای موردتوجه دین در کار زنان و بالاخره تبیین و تطبیق این شاخصهها با کار زنان روستایی بیان میشود.
درنهایت این نتیجه به دست میآید که کار زنان روستایی به دلیل وجود فرهنگ سختکوشی و کار و تلاش در بین آنها و رعایت حریم بین مردان و زنان و داشتن سادگی و صفای دل و نیز نزدیکی به خانواده، میتواند بستر بسیار مناسبی برای اشتغال هر چه بیشتر و سالمتر برای زنان روستایی باشد که البته لازمهی ایجاد ارتقا و پیشرفت در اشتغال بیشتر زنان روستایی، داشتن خدمات حمایتی موردنیاز در سطح روستا و ایجاد تعاونیهای زنان برای افزایش مشارکت اقتصادی زنان و فراهم نمودن محیطی با امنیت خاطر و برپایی نمایشگاههایی در جهت معرفی و عرضهی آثار هنری آنها به دیگرافراد است.
واژگان کلیدی: کارآفرینی زنان، جغرافیای روستایی، دین اسلام.
-1 مقدمه
فعالیت زنان در عرصهی کارآفرینی در جوامع مدرن، تحولات زیادی در کلیهی فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و غیره به وجود آورده و بهعنوان مهمترین ابزار کارآفرینی مدرن موردتوجه قرارگرفته است؛ چراکه زنان با داشتن دیدی خلاق و برخوردار از مهارتهای بالا، بهعنوان عامل اصلی تربیت فرزندان نقش بسیار مهمی در چرخهی اقتصاد خانواده و جامعه دارند و در جامعهی اسلامی وجود و حضور آنها حتی در تمامی دستاوردهای پیشرفتهی امروزی مانند تجارت الکترونیک، فناوری اطلاعات نباید نادیده گرفته شود. خداوند متعال در قرآن کریم در آیاتی به کار زنان اشاره نموده است که ازجمله آنها آیاتی است که در رابطه با دختران حضرت شعیب علیهالسلام است.
خداوند متعال با بیان این آیات و انجام شدن آنها توسط دختران یک پیامبر و نیاوردن نهی بر آنها، انجام کاری در بیرون خانه حتی با داشتن سختی در شرایط خاص نهتنها رد ننموده که تأیید هم نموده است . درهرحال با توجه به آیات قرآن و سیرهی حکومتی پیامبر اکرم - صلیاالله علیه و آله - و دوران پنجساله خلافت حضرت علی - علیهالسلام - کار زنان نهتنها مورد نهی قرار نگرفته است که حتی در موارد متعددی تشویق به آن نیز گردیده است؛ بنابراین آنچه در این راستا لازم است موردتوجه قرار گیرد با توجه به نامگذاری این سالبهسال اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال، ترویج فرهنگ کار شایسته و بهجا برای بهرهگیری بیشتر از نیروی موجود در زنان برای پیشرفت و تحول در ایران اسلامی است.
محیط روستا و بافت جغرافیایی آن بستر بسیار مناسبی برای کارآفرینی زنان است . این مقاله قصد دارد به تشریح دلایل این مطلب که چرا محیط روستا میتواند مکان بسیار مناسبی برای کارآفرینی زنان از نگاه دین مبین اسلام باشد، بپردازد. امید است بدینوسیله بتوانیم فرهنگ موردنظر در دین اسلام را که اهمیت دادن به تلاش و کار بسیار زیاد بدون توجه به جنسیت است، احیاء و ترویج نماییم و به ارائهی راهکارهایی برای ترویج فرهنگ کار مناسب در بین زنان روستایی بپردازیم.مراحل تحقیق در این مقاله به شرح زیر است:
الف: ارزش و اهمیت کارکردن، بهخصوص کار زنان در دین اسلام ب: شاخصهای موردتوجه دین در کار زنان ج: تبیین و تطبیق این شاخصهها با کار زنان روستایی
-2 ارزش و اهمیت کارکردن، بخصوص کار زنان در دین اسلام
-1-2 ارزش کار در دین اسلام
اسلام، مردم را برای برطرف کردن نیازهای زندگی، به کار و کوشش امر کرده، از بیکاری، تنبلی و سربار دیگران شدن بهشدت منع نموده است. قرآن کریم میفرماید: »به تحقیق شما را در زمین مسلط کردیم و برای شما در آن وسایل مایههای زندگی قراردادیم - تا شما به کوشش خود از زمین و آنچه در آن است، استفاده برید و شکرگزارید، ولی - شما اندک شکر میکنید - اعراف: . - 10پیامبر اعظم - صلیاالله علیه و آله و سلم - افراد تنبل و بیکار را که تن به کار نمیدهند و میخواهند از دسترنج دیگران استفاده کنند، مورد نکوهش و سرزنش شدید قرار داده، میفرمایند: »از رحمت خدا دور است کسی که بار زندگی خود را به گردن دیگری بیندازد.
ملعون است، ملعون، کسی که اعضای خانوادهاش را در اثر ندادن نفقه، تباه کند« - ابن شعبه،1382، . - 37 امام باقر - علیهالسلام - یارانش را به کار و کسب تشویق میکرد، از شغل آنها میپرسید و اگر بیکار بودند، سفارش میکرد به کاری مشغول شوند و میفرمودند: »من کسی را که کاروکاسبی را رها کرده و به پشت بخوابدبگوید: خدایا! روزیام ده، دشمن دارم.« ایشان به یکی از یارانش که بیکار بود، فرمودند: »مغازهای بگیر و جلویش راجاروب کن و آب بپاش و بساطی در آن بگستر. چون چنین کنی، وظیفهات را انجام دادهای.« آن گرامی تنها سفارش به کار نمیکرد، بلکه خود نیز به باغ و مزرعه خویش میرفت و حتی در هوای گرم تابستان، عرقریزان کار میکرد - کلینی، ج 4، . - 12
پیامبر اکرم - صلیاالله علیه و آله و سلم - نهتنها باراهنماییها و زمینهسازیهای خود، موجب هدایت افراد بهسوی میدانهای کاری میشد، بلکه خود نیز عملاً وارد صحنه شده، همدوش با دیگران کار میکرد . این عمرو میگوید: »روزی امام صادق - علیهالسلام - را در یکی از باغها ملاقات کردم. آن حضرت لباس مخصوص کار پوشیده بود و بیل به دست گرفته، در باغ خویش مشغول کشاورزی بود. چنان فعالیت میکرد که عرق از پیشانی مبارکش میریخت. گفتم: فدایت شوم! بیل را بدهید تا من کارکنم. فرمودند: »دوست دارم آدمی برای کسب روزی حلال در برابر آفتاب آزرده شود« - نوری، ج 2، . - 417حضرت خاتمالانبیاء - صلیاالله علیه و آله و سلم - و دیگر معصومان - علیهمالسلام - ، مسلمانان را به کار و تلاش توصیه میکردند و برای مشاغل تولیدی، صنعتی، تجاری و دیگر شغلها، اهمیت خاصی قائل بودند.
در اینجا به نقل برخی گفتارهای آنان راجع به بعضی مشاغل میپردازیم. امام صادق - علیهالسلام - در رابطه با خانهسازی به فردی که در اثر جهل و غرور تن به کار نمیداد و خود را نیازمند دیگران نموده بود، فرمودند: »برو کارکن و در بالای سرت بار حمل کن و از مردم بینیاز باش. همانا رسول خدا - صلیاالله علیه و آله و سلم - سنگها را به دوش خود حمل میکرد و دیوار خانهاش را میساخت« - حر عاملی، ج 17، . - 38 امام علی - علیهالسلام - در موضوع باغ داری به سلمان فرمودند: »باغی را که پیامبر با دستان خویش آن را ساخته و درختهایش را کاشته است، برای فروش به مشتریان عرضه کن« و سلمان هم باغ پیامبر را فروخت - بحرانی، ج 1، . - 331
در رابطه با چوپانی از پیامبر اکرم - صلیاالله علیه و آله و سلم - نقلشده که فرمودند: »تمام پیامبران الهی پیش از آنکه به مقام نبوت برسند، مدتی چوپانی کردند.« از ایشان سؤال شد: آیا شما هم چوپانی کردهاید؟ فرمودند: »بلی، من مدتی گوسفندان اهل مکه را به چراگاه بردهام.« امام صادق - علیهالسلام - به نقل از پدر بزرگوارش امام باقر - علیهالسلام - در موضوع راهسازی فرمودند: »پیامبر اعظم - ص - ، یکی از راههای عمومی را که آب، آن را خراب کرده بود، با چیدن سنگ تعمیر کرد. به خدا سوگند! انسانها و چهارپایان تا این لحظه از آن استفاده میکنند« - بحرانی، ج 1، . - 329بنابراین آنچه در فرهنگ اسلام به زیبایی به چشم میخورد، وجود فرهنگ کار و تلاش و لزوم آن برای هر فرد مسلمانی است که اصل را بر کار و تلاش قرار میدادهاند و البته اگر لازم میشد، استراحت نیز مینمودند و این متفاوت است بااینکه در فرهنگی اصالت با لذت و تفریح باشد و اگر لازم شد به دنبال کار بروند. درواقع وجود فرهنگ کار و تلاش فقط به هدف ایجاد یک منبع درآمد نبوده، بلکه اهداف بسیار دیگری نیز در میان هست؛ به همین دلیل کار کردن بر هر فردی چه فقیر باشد و چه غنی، بایسته و لازم گردیده است.
-2-2 ارزش کار زنان در دین اسلام
دین اسلام همواره بر استقلال زن و بر اشتغال و حضور آنان در اجتماع تأکید داشته است. برخی از آیات و روایات مربوط منعکسکننده دیدگاه اسلام به مقولهی زنان در جامعه است. کار چوپانی دختران حضرت شعیب - علیهالسلام - و جایگزین شدن آنان در نگهداری از گوسفندان بهجای پدرشان ازجمله مواردی است که در سورهی قصص آیهی 23 در مورد اشتغال زنان، در قرآن به آن اشارهشده است. در این آیه میفرماید: »و هنگامیکه به - چاه - آب مدین رسید، گروهی از مردم را در آنجا دید که چهارپایان خود را سیراب میکنند و در کنار آنها دو زن را دید که مراقب گوسفندان خویشاند.
