بخشی از مقاله
چکیده
بررسی و تبیین ابعاد مسئله حجاب وامکان انعطاف سبک آن در برابر شرائط و مقتضیات محیطی، یکی از ضرورت های فرهنگی و اجتماعی است. از آن جا که این امر در مراکز درمانی دارای اهمیت و چالش فراوانی است ، از این رو، این مقاله با روشی توصیفی – تحلیلی– استنباطی با هدف بررسی مسئله ثبات و تغییر در امر حجاب تاملاتی را به انجام رسانده است. در این راستا نخست تبیینی از معنای خاص و عام حجاب در مراکزدرمانی ارائه گردیده و پس از آن به بیان پایه ها و مولفه های ثابت وتغییرات سبک حجاب پرداخته شده است.
از یافته های این مقاله این است که با طرح سه نظریه ی بنیادی در فلسفه ی دین -1نظریه وحدت متعالی ادیان -2تطابق تکوین با تشریع-3 نظریه اشتمال دین برگوهر وصدف، با نگاهی نوآورانه توانسته دلایلی را بر مسئله ثبات حکم حجاب اقامه نموده و تغییر سبک آن را توجیه نماید؛ آنگاه با توجه به ضرورت ها و مناسبت هایی نظیر مقتضیات مراکز درمانی تحلیل هایی درباره ی کم و کیف سبک پوشش و حریم روابط زن و مرد ارائه داده و بر وجود معیارهایی ثابت، برای پذیرش تغییرات تاکید نموده است. از نتایج راهبردی این مقاله این است که براساس نظریات زیر ساختی اهمیت ابداع مدل های ویژه حجاب متناسب وضعیت های خاص نظیر مراکز درمانی را نشان می دهد.
کلید واژگان: حجاب به معنای خاص، حجاب به معنای عام، ثبات، تغییر، مراکزدرمانی، فلسفه
مقدمه
بر اساس یافتههای پژوهشی، حجاب و لباس از سپیده دم تاریخ بشریت تا کنون، یکی از مهمترین مسائل جاری متن زندگی بشر قلمداد شده است. تنوع اشکال و قوالب مختلف پوشش همسان تنوع فرهنگها و تمدنها و به عدد حالات و سلائق و علائق انسانها بسیار زیاد بوده و هست. پوشش در تمدن بشری به عنوان یکی از شناسهها و نشانههای فرهنگ تلّقی گردیده و بر اساس جنسیّت، سن، موقعیت جغرافیایی، دین و سطح اجتماعی و لایههای فرهنگی و موارد دیگر دستخوش تغییر میشود، تغییرات سیرتطورشکل پوشش ورابطه آن با دین ،فرهنگ وتمدن ها را میتوان در تاریخ بشریت مورد ملاحظه قرار داد. پوشاک در دوران باستان به گونهای دیگر بود ولی در قرون وسطا جای خود را به پوشش دیگر داد. درعصر نوزایی و رنسانس صورتی تجملیتر پیدا کرد بنابراین پوشش همواره تحت تأثیر جلوههای تمدنی قرار گرفته است.
حجاب به عنوان حریم روابط زن و مرد نیز دارای این گونه تغییرات بوده و هست و از آن جا که دین تأثیرگذارترین عامل بر تمدن بشری بوده و حجاب به معنای خاص یعنی پوشش ویژهای که زنان را از معرض مسائل جنسی ایمن بدارد، به صورتهای مختلف در ادیان وجود داشته است. درقرون وسطا زنان ،پارچهای به شکل مستطیل یا نیم دایره روی سر میانداختند که شانهها و پایینتر را میپوشانید و "ویمپل" Wimple نام داشت.در یونان باستان هیماتون Himaton که شال بزرگی با ابعاد خاص بود، مرسوم گردید و در انگلستان در قرون وسطی برخی زنان موی خود را زیر روسری یا هدریل میپوشاند.
در اسپانیا بعضی زنان سراسر اندام خود را با پارچهای شبیه چادر میپوشاندند. - ویل کاکس ،1372، ص - 142 و در قرون اخیر با گسترش فرهنگ برهنگی و خرده فرهنگهای ویژه نظیر فرهنگ استقلال زنان، نوع پوشش آنها نیز تغییر کرده است.در تاریخ صدر اسلام شواهد متعددی بر حضور زنان در جنگها یافت میشود. طبیعی است که سبک حجاب زنان مسلمان صدر اسلام که در حضور رزمی خود در جنگ ها استفاده می کردند با حجاب هایی که در حالت عادی میپوشیدند متفاوت بوده است . با توجه به این که سبک حجاب بر حسب زمان ومکان تغییراتی داشته است می توان به این نتیجه رسید که سبک پوشش وحجاب درمراکز درمانی هم به جهت موقعیت خاص زمانی ومکانی ممکن است لازم باشد دارای تغییرات ویژه مناسبی شود.
امروز در فضای مراکز درمانی پرسش هایی خاص درباره مسئله حجاب و عفاف مطرح است که باید به آنها پاسخ گفت، از بین این سوالات شاید پرسش زیر از برجسته ترین و شایع ترین سوالات باشد که حکم شرعی حجاب که در مقاطع خاصی از تاریخ ، از ناحیه مبادی قدسی فرود آمده است ، اکنون با تطورات زمان وتحولات و تکامل حیات انسانی و با مناسبات مراکز درمانی تاچه حد ثابت مانده است؟ به عبارت دیگر با توجه به برخی محدودیت هایی که برخی از سبک های حجاب برای درمان و درمانگران و بیماران و حتی عیادت کنندگان فراهم میآورد چه محدوده ای از ویژگی های حجاب ثابت و چه محدوده ای از سبک آن متغییر است؟ در این مقاله به این پرسش اصلی پاسخ داده می شودکه محدوده ویژه گی های ثابت و متغیر در شکل صوری و سبک حجاب - به معنای خاص و عام - با تاکید بر مراکز درمانی چیست؟
در این مقاله بر آن نیستیم که پاسخ فقهی به این سوال داده شود بلکه با نگاهی متفاوت و نو آورانه و با برقراری ربط بین زیر ساخت های بینشی مربوط به محدوده ثبات و تغییر سبک حجاب از سرچشمه های تفکر فلسفی تا دامنه تغییر ات در مراکز درمانی به آن می پردازیم .بدیهی است که اگر باورها و پیش فرض های زیر ساختی حکم حجاب که از سر چشمه های تفکر فلسفی نشات می گیرد ثابت باشد، شالوده اصلی ،گوهر و هسته کانونی حکم حجاب نیزثابت خواهد بود . اگر عوامل متغییری هم وجود داشته باشند ، تنها در دامنه حکم حجاب و مدل ها و سبک های آن تغییراتی ایجاد خواهند نمود. همان گونه که حکم حجاب در همه ادیان ثابت است وشاخصه های فطری ثابتی داشته ولی در طول تاریخ وبنا به موقعیت های گوناکون تغییرات ویژه ای یافته است. قبل از ورود به بحث لازم است به بررسی مفهوم حجاب عام و خاص بپردازیم.
بررسی مفهومی
الف - معنای حجاب:حجاب در زبان عربی بیشتر معادل ساتر به کار می رود. - احمدبنمحمدفیّومی، 1987، ص 47،. اسماعیل جوهری، اصحاح تاج الغه العربیه، ج1، ص.107کلانتری، 1383،ص - 21حجب و حجاب هر دو مصدرند و به معنای پنهان کردن می باشند . حجاب به معنای پرده نیز هست ، گاهی حجاب به معنای حایلی که بین دو شی قرار می گیرد، استعمال می شود . - ابن منظور، 1414ق، ج 1، ص298؛ قریشی ، بی تا ، ص - 1003حجاب در ادبیات عرب و فارسی به امری که مانع دیده شدن شی مقابل شود نیز اطلاق می شود. همچنین گاهی در زبان فارسی به دربانی که حایل میان افراد داخل و خارج یک عمارت باشد نیز "حاجب" اطلاق می گردد . - راغب اصفهانی، 1412ق ، ص 219؛ محمد معین، فرهنگ فارسی، واژه »حجاب - «
