مقاله دیدگاه محیط زیست در دین اسلام از نگاه قرآن کریم

بخشی از مقاله

چکیده

دین اسلام برای تمامی شئون و جوانب زندگی انسان دارای قانون و دستور است. از بالاترین مسائل پیچیده سیاسی و حکومتی گرفته، تا ابتدایی ترین مسائل شخصی؛ یعنی ما اسلام را دینی جامع و کامل می دانیم، از این رو ما معتقدیم که زندگی اجتماعی و محیط زیست1، از جمله مسائلی است که مورد توجه دین اسلام بوده و هست. در این تحقیق با استفاده از کتاب آسمانی که برای مسلمانان، قرآن کریم است به اهمیت در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی پرداخته و از قرآن کریم دلایلی را در اثبات این مسئله بیان میگردد که امید است بتواند در راستای بهتر شدن این مورد کمک کند.

واژههای کلیدی: دین، اسلام، زندگی، محیط زیست، انسان.

-1مقدمه

اسلام نشاندهنده طریقتی برای زندگی است که دیدگاه جامعی نسبت به هستی، حیات انسان و روابط بین آنها دارد و تلفیقی بین ایمان، عقیده قانونگذاری و اجرای قوانین ایجاد میکند. انسان به منزله جزئی از هستی است که هر یک از عناصرش مکمل سایر اجزاء مجموعه هستی است. اما انسان ارتباط ویژهای با سایر عناصر طبیعت دارد. ارتباطی از نظر بهره برداری و توسعه. از دیدگاه اسلام خلقت آدمی پوچ و بیهوده نیست2و احکام اجتماعی اسلام هم بر اساس هدف و فلسفه آفرینش او تنظیم شده است، البته این احکام و قوانین گاهی در قالب تشویق، ترغیب آمده است وصرفاً جنبه اخلاقی دارند و بر آنها مجازات اخروی قرار داده شده و گاهی نیز بر عدم رعایت آنها مجازات های دنیایی وضع شده است.اصول و کلیاتی در اسلام وجود دارد که می توان از آنها وظایف یک شهروند مسلمان را استفاده کرد؛مثلاً :

الف. در اسلام از بین بردن آن چه بقای نسل بشر بر آن متوقف است از جهاتی حرام است؛ مثل این که ظلم به نوع بشر است یا کفران نعمت است.3

ب. از دیدگاه اسلام کاری که باعث آسایش مردم و در جهت حفظ سلامت آنان باشد، خدمتی است در جهت رضای خدا و عبادت و بندگی پروردگار، محسوب میگردد و هدف خلقت انسان جز عبادت چیز دیگری نیست.4 چون حفاظت از محیط» 2ا فحسبتمانما خلقناکم عبثاً و انکم الینا لا ترجعون؛«آیا گمان کردید شما را بیهوده آفریدیم و به سوی ما بازگردانده نمی شوید؟!، مؤمنون، َ 115 3 بهره گیری از نعمت های الهی که خداوند برای استفاده بندگان خود آفریده، در سلامت انسان و رفاه و آسایش او جایگاه ویژه دارد. حداقل الزامی که انسان در برابر پروردگار خویش نسبت به نعمت هایش دارد، استفاده بهینه از آنها به نفع تکامل جسمی و معنوی خود و دیگران است.

اگر انسان هوای سالم را آلوده کند و یا آب پاکیزه و زلال »و انزلنا من السماءماءًطهوراً«؛ و از آسمان آبی پاک کننده نازل کردیم، فرقان، 48، که از آسمان می بارد و بر زمین جاری می شود و مایه حیات انسان است، در اثر آلودگی هایی که با دست بشر ایجاد می شود، تبدیل به مایعی خطرناک و زیان آور شود، این کار استفاده نادرست از نعمت های الهی و کفران نعمت است.» 4و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون«؛ من جن و انس را نیافریدم، جز برای این که عبادتم کنند، ذاریات، 56زیست و رعایت بهداشت محیط زندگی و جلوگیری از آلودگی آن، تلاشی است در جهت نجات بشر از نابودی و یا اقدامی است در جهت آسایش آنها، از رجحان - به نحو وجوب یا استحباب - برخوردار است. [1]

حکمت الهی مقدر کرد که انسان وارث زمین میشود، بنابراین انسان علاوه بر اینکه جزئی ازجهان هستی است، مجری دستور الهی نیز هست. بنابراین اوصرفاً بر روی زمین کار میکند بدون اینکه مالک باشد. انسان آمر و ناهی نیست بلکه یک ذینفع است. اسلام در کلیه شئون و روابط انسانی دخالت کرده و برای همه آنها مقرراتی وضع نموده است. لیکن این بدان معنی نیست که برای هر موضوع با عنوان ویژه و متداول امروزی آن حکم خاصی مقرر داشته باشد. مسئله محیط زیست نیز از همین قبیل است. به یقین در هیچیک از منابع اسلامی به عنوان محیط زیست حکمی مطرح نشده است ولی بدون تردید درباره آب ، زمین ، پاکی و ناپاکی ، آتش سوزی و مسائلی از این قبیل در این آیات و احادیث و سایر منابع احکام زیادی وجود دارد که به کمک آنها می توان مقررات دقیقی برای مسائل محیط زیست بدست آورد .

از نظر اسلام چنانچه فرد یا جامعه ای از عمل شخصی متضرر شوند نمیتوانند از راههای مشروع ضرر و زیان خود را از او دریافت دارند. همینطور در صورتیکه کسی یا کسانی اقدام به آلودن محیط میکنند، کسانی که پیرامون محیطشان آلوده شده است می توانند آلوده کننده را برای کیفر تعقیب کنند. چرا که ستم و آزار دیگران به موجب ادله اربعه قبیح و حرام است.از پیامبر اکرم - ص - روایت شده است که حضرت فرمود: از زمین حفاظت کنید به درستیکه آن مادر شماست. 5 اسلام برای نظافت و بهداشت اهمیت فوق العادهای قائل است و آنرا از نشانههای ایمان می داند.خداوند متعال در سوره قمر آیه 49 میفرماید : - - انا کل شی ء خلقناه بقدر - - یعنی ما هر چیز را به اندازه خلق کردیم. پس هر چیز مقدار و حدودی دارد و بایستی بطور صحیح و درست بهره برداری شود تا نابود نگردد. چرا که این ثروتهای طبیعی فقط به یک نسل تعلق ندارد. بلکه این اندوختهها به نسلهای بعد از ما نیز تعلق دارند . - - 5 تحفظو من الارض فانها امکم - -