بخشی از مقاله
چکیده
اخلاق دینی از اساسی ترین فاکتورهای مهم و کلیدی می باشد که توجه به آن، بسیاری از مشکلات و بحران های خطرناک را از جامعه می زداید. از جمله بارزترین نقاط اخلاق دینی، دوری از گناه است که توجه به آن در هر جامعه ای، می تواند نجات بخش و داروی درمان آن جامعه باشد . لذا هدف از مقاله ی حاضر آشنایی با مؤثرترین راهکارهای دوری از گناه است. در راستای تحقق این هدف، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و بهره جستن از منابع دست اول و معتبر و موثق در حوزه ی متون اسلامی، به اهمّ نتایج بدست آمده در این زمینه، شامل مفهوم شناسی گناه و اخلاق دینی و مؤثرترین راهکارهای دوری از گناه قبل و بعد از آلودگی به آن، اشاره شده است است که با بکار گیری آنها، زندگی افراد جامعه مزین و آراسته به اخلاق دینی می گردد.
کلمات کلیدی: اخلاق دینی، دوری ازگناه، راهکار.
مقدمه
یکی از زمینه های پیشرفت جامعه درعرصه هایمختلف، توجّه به اخلاق دینیستا که بی توجّهی به آن آثار مخربی را بر جای می گذارد. از بارزترین نقاط اخلاق دینی، دوری از گناه است که رعایت آن کانون خانواده ها را مستحکم می گرداند و نسل آنها را از گزند بسیاری از مشکلات محفوظ می دارد و سرنوشت جامعه را به سمت سعادت هدایت می کند و رسیدن به اهداف عالی الهی را ممکن می گرداند. راهکارهای متعددی برای دور شدن از گناه وجود دارد که در این مقاله به دو دسته تقسیم می گردد که شامل راهکارهای دوری از گناه قبل و بعد از آلوده شدن به آن است که اگر این راهکارها در زندگی افراد جامعه به کار گرفته شود، گناه از زندگی آنها رخت برمی بندد ومزیّن به ارزشهای اصیل اخلاقی می گردد.
در شرایط کنونی که گناه در جامعه، بیش از پیش گسترش یافته است و منکر تبدیل به معروف شده است، توجه جدّی به راهکارهای دوری از گناه به عنوان مهمترین نقطه قابل توجه در ارزشهای اخلاقی، برایهمه ی انسانها بویژه نسل جوان، از ضرورت های مهم به شمار می رود.تحقیق انجام شده کیفی از نوع توصیفی تحلیلی است که در پی یافتن پاسخ 4 سوال شامل مفهوم گناه چیست؟ مفهوم اخلاق دینی چیست؟ مؤثرترین راهکارهای دوری از گناه قبل از آلوده شدن به آن مبتنی بر متون اسلامی چیست؟ مؤثرترین راهکارهای دوری از گناه بعد از آلوده شدن به آن مبتنی بر متون اسلامی چیست؟، می باشدکه جمع آوری اطلاعات آن، به صورت کتابخانه ای از متون چاپی و الکترونیکی و عمدتاً بر اساس رجوع به قرآن و روایات معصومین علیهم السلام در منابع معتبر اسلامی اعم از متون تفسیری مانند المیزان، نمونه، مجمع البیان و کتاب های دینی مانند نهج البلاغه، بحارالأنوار، اصول کافی، سفینه البحار، میزان الحکمه، وسائل الشیعه، غررالحکم و دررالحکم و... می باشد.
ابزار گردآوری اطلاعات، فیش، بانکهای اطلاعات، شبکه های کامپیوتر و... است. جامعه ی آماری و نمونه گیری عددی در این تحقیق موضوعیت نداشت ولی باید اشاره شود که در این روش از کلیه ی متون اسلامی معتبر در دسترس استفاده گردید. در تجزیه و تحلیل اطلاعات، روش نقلی و عقلی و تحلیل مفاهیم مبنای کار بوده که با مراجعه به منابع موثق و استناد به آیات و روایات معصومین علیه السلام، به نقل قول مستند و به تحلیل نظری یافته ها و مستندات پژوهش پرداخته است.
در بحث راهکار های دوری از گناه پژوهش هایی از جمله سلیمانی - 1374 - بررسی توبه حقیقی و ابعاد و شرایط آن؛ حسنی - 1377 - شناخت توبه در قرآن و سنت؛ روشنی - 1387 - شناسایی عوامل دوری از گناهان مثل بلا، ایمان، عمل صالح، توبه، اجتناب از گناهان بزرگ و شفاعت؛ احمدی - 1389 - بررسی راههای دوری از گناه مثل آگاهی افراد ازعواقب دردناک و آثار سوء معنوی و مادّی، فردی و اجتماعی گناه،پرورش شخصیّت افراد، تقویت پایه های ایمان به خدا؛ قربانیان - 1389 - شناسایی راههای دوری از گناه همچون خودشناسی، تفکر، عبادت، امر به معروف و نهی از منکر، نقشمتولّیان حکومت، بیان عواقب گناه و معاشرت با صالحان؛ قرائتی - 1390 - شناخت عوامل مؤثر در دوری از گناه مثل،توجّه به حضور خدا در همه جا، خودشناسی و توجّه به شخصیّت انسانی، ایمان به معاد، یاد مرگ، هراس ازپیامدهای گناه وتوجّه به عبادات؛ فروغی - 1390 - شناخت مهمترین عوامل مؤثر در ترک گناهان همچون شناخت خود و خدا، تعبد و تسلیم در برابر حق تعالی،تواضع، یاد مرگ، دعا و استعانت از خدا؛ حسینی نژاد - 1391 - بررسی عوامل باز دارنده از گناه شامل، یاد مرگ، تفکر، یاد آوری معاد، عرضه ی اعمال بر پیشوایان دینی انجام شده است ولی در این مقاله سعی شده است به مؤثرترین راهکارهای دوری از گناه قبل و بعد از آلوده شدن به آن با استناد به آیات و روایات اشاره گردد.
یافته ها
.1 مفهوم شناسی گناه
گناه از جمله موارد بسیار مهم می باشد که آشنایی با مفهوم آن ضرورت قابل توجهی دارد. در بیان مفهوم گناه باید اشاره کرد که عبارت است از نافرمانی و انجام عملی برخلاف قانون و یا سرپیچی از قانون است و یا بنابر نظر عدّه ای، گناه هرکاری را شامل می شود که انجام آن ناروا باشد. گناه در نظر اهل شرع نیز عبارت است از این که مکلّف، امری نامشروع مرتکب شود. - دهخدا، - 1377 در فرهنگ معین آمده است که گناه در لغت به معنای خطا، جرم، غلط، جفا و ظلم است. - معین، - 1387در اصطلاح دینی گناه به معنای معصیت و نافرمانی حق تعالی است. - دست داده، - 1377
.2 مفهوم شناسی اخلاق دینی
اخلاق دینی از مهمترین مولفه هایی است که باید به شناخت مفهوم آن پرداخت، زیرا که اخلاق جایگاه بسیار والایی در بین آموزه های دین اسلام دارند. پیامبر گرامی اسلام صلی االله علیه و آله هدف از بعثت خود را، به کمال رساندن مکارم اخلاقی دانسته اند. - مجلسی، 1403، ج - 67برای روشن شدن مفهوم آن باید گفت:شاخهای از علوم انسانی است که موضوع آن شناخت مصادیق ارزش ها و بیانگر راه های کسب فضائل و ترک رذائل اخلاقی است. - شریفی، 1367، ج - 2
.3 مؤثرترین راهکارهای دوری از گناه قبل از آلودگی به آن
از بارزترین نقاط اخلاق دینی، دوری از گناه است که توجه به آن، بسیاری از مشکلات و بحران های خطرناک را از جامعه می زداید. راهکارهای متعددی برای دور شدن از گناه وجود دارد که در این مقاله با استناد به آیات و روایات به دو دسته تقسیم می گردد که شامل راهکارهای دوری از گناه قبل و بعد از آلوده شدن به آن است که مؤثرترین راهکارهای دوری از گناه قبل از آلودگی به آن با استناد به آیات و روایات به موارد زیر تقسیم است.
-1توجّه به حضور خدا
اگر انسان اندکی اندیشه کند درخواهد یافت، هرجا باشد در محضر رب العالمین است و خدا شاهد و ناظر رفتار اوست. ایمان به خدا و اعتقاد به اینکه، همه در محضر خدا هستند، از اساسی ترین اهرم های بازدارنده از گناه است، اثر و نقشی که این عقیده در کنترل انسان و جلوگیری از طغیان غرائز حیوانی دارد، در هیچ چیز دیگر وجود ندارد. ایمان به خدا و اعتقاد به آگاهی او بر همه چیز و حضور او در همه جا، در انسان آن چنان نیرویی در برابر گناه به وجود می آورد که او را همچون، سپری فولادین و نفوذناپذیر در برابر آنها می گرداند. آیات قرآن کریم و روایات ائمه ی اطهار علیهم السلام، در این زمینه بسیار است که به ذکر مهمترین آنها پرداخته می شود. قرآن کریم می فرماید:ا»لَم یعلَم بِنﱠأ االله یری؟؛ آیا انسان نمی داند که خدا او را می بیند؟« - العلق - 14 / یَعلَمخائِنَه» الاَعیُن و تُخفِیماالصﱡدور؛ خداوند چشم هایی را که به خیانت گردش می کند، می داند و بر آنچهدر سینه ها پنهان است، آگاه می باشد.« - غافر - 19 /
