بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور تعیین رابطه بین ادراک طرد والدین وهمدم طلبی و دوری گزینی با نشانگان اختلالات روانی دانشجویان دختر ساکن خوابگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان در سال 1394 انجام گرفت . جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان دختر مقطع کارشناسی ساکن خوابگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان در سال تحصیلی 1394است.
نمونه پژوهش با استفاده از جدول مورگان تعداد 250 نفر از دانشجویان دختر کارشناسی مقیم خوابگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. ابزار جمع اوری داده ها پرسشنامه های طرد وپذیرش والدین ویژه بزرگسالان رونر - 2007 - ، همدم طلبی - دوری گزینی برنشتاین - - 2003، نشانگان اختلالات روانی SCL90-R - دراگوتیس، لیپمن و کووی، - 1973 بود برای تجزیه و تحلیل داده ها از SPSS 19 وAMOS استفاده گردید. نتایج نشان داد طرد ادراک شده از سوی والدین پیش بینی کننده 16 درصد از واریانس نشانه های اختلالات روانی را پیش بینی می کنند.
مقدمه
روانشناسی سلامت در سال های اخیر اهمیت زیادی برای نحوه ی مواجهه با تنیدگی و چالش های زندگی در بهبود وضعیت سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی افراد قائل شده و یکی از بهترین شیوه ها را، توانمندی شناختی در تنظیم هیجانات آنان می داند
توانایی سازگاری افراد در رویارویی با تنیدگی، مشکلات زندگی شخصی و معضلات اجتماعی برابر نیست. در محیط مشابه اجتماعی بعضی اشخاص توانایی مقابله با مشکلات و موقعیت های چالش برانگیز را خیلی زود از دست می دهند و دچار افسردگی، اضطراب، استرس، رفتارهای ضد اجتماعی و خودکشی می شوند، در حالی که عده ای دیگر به راحتی قادرند از پس این موقعیت ها برآیند و بدون عارضه خاصی مشکل را برطرف کرده یا آن را پشت سر بگذارند. هر اندازه چنین ظرفیتی بالاتر یا بیشتر باشد به همان اندازه شخص قادر خواهد بود سلامت روانی و اجتماعی خود را در سطح بهتری نگه دارد و به شیوه مثبت، سازگارانه و کارآمد به حل و فصل مشکلات خویش بپردازد
از سوی دیگر نوجوانی یکی از دوره های بحرانی زندگی انسان است و برخی از روانشناسان این دوره را دوره اشوب و استرس توصیف نموده اند و معتقدند اگر نوجوان این دوره را بدون مشکل سپری نمایید، به بزرگسالی سالم تبدیل خواهد شد و نقش خود را خوب ایفا خواهند کرد، اما اگر در این گذر و دشواری های به وجود آید بهداشت روانی نوجوان از مسیر اصلی منحرف و به بیراهه کشیده می شود. در سالهای اخیر مشکلات روانی نوجوانان افزایش یافته است.
در همین راستا پژوهش ها نشان داده اند که اضطراب و افسردگی همراه با اختلال سازشی در دوران نوجوانی نمایان می شوند. مشکلات سلامت روانی در نوجوانان به طور کلی شامل حساسیت در روابط بین فردی، تنهایی، افسردگی، اضطراب، پرخاشگری است
پژوهش هایی که اخیرا درباره دگرگونی کیفی و عملکردی روابط والد-کودک، از پیش از بلوغ تا پایان نوجوانی انجام شده است، نشان دادهاند که یکی از مولفه های موثر در اختلالات روانی و هیجانی، نوع رفتار والدین است. بعضی از والدین صمیمی، گرم و دوستداشتنی و برخی سرد، پرخاشگر و طردکننده هستند. نتایج بررسی نظریهی طرد و پذیرش والدین - PAR - 1 نشان میدهدکه شیوهی ارتباطی طرد یا پذیرش والدین، پیشبینی کنندهی تمایلات اجتماعی، روانشناختی و خانوادگی افراد و بهطور کلی اعتماد به کل جهان است
در نظریهیPAR والدین، برای رفتار پدر و مادر پیوستاری تعیین شده است. در ابتدای این پیوستار والدینی هستند که مبنای رفتارشان پذیرش است. این پذیرش در رفتار جسمی، کلامی و نمادینِ ابراز احساسات آنها تاثیر میگذارد. به این ترتیب چنین والدینی، در برابر فرزندانشان افرادی گرم، بامحبت و حامی هستند. انتهای دیگر این پیوستار، طرد است که با بیتوجهی عاطفی و رفتارهای دوریگزین همراه است
نظریهپردازانPARدریافتند که نیازهای عاطفی کودک در برابر والدین در بزرگسالی پیچیدهتر و متفاوت میشود. این نیاز در بزرگسالی به شکل میل به دلبستگی عاطفی بروز میکند. کودکی که در رابطه با والدین در دوران کودکی احساس امنیت و پذیرش دارد، در بزرگسالی به روابط اجتماعی دیدگاه مثبتی خواهد داشت - همسو با نظریه دلبستگی بالبی -
این دیدگاه مثبت منجر به رفتارها، شناختها و هیجانات مثبت خواهد شد.این افراد در تعاملات اجتماعی ایمن هستند، از روابط دوستانهی خود رضایت کامل دارند و در فعالیتهای لذتبخش اجتماعی مشارکت دارند - ماستن، . - 2010 صمیمیت و همدم طلبی در روابط اجتماعی مشخصهی اصلی رفتار این افراد است - کاگان، . - 1974 از طرفی افرادی که بر اثر طرد والدین شناختها و هیجانات منفی به روابط اجتماعی دارند، دچار توجه انتخابی، ادراک انتخابی، سبکهای معیوب از اسناد علی، تحریف پردازش اطلاعات شناختی و طرد دیگران به صورت کلی خواهند شد
چنین افرادی در تعاملات اجتماعی به دو دسته تقسیم میشوند. گروه اول افرادی هستند که نیاز شدید به وابستگی دارند. این افراد شخصیتهای وابسته را تشکیل خواهند داد و گروه دوم به دلیل حساسیت به طرد ترجیح میدهند که در تعاملات اجتماعی وارد نشوند و دچار رفتارهای اجتنابی و دوری گزین خواهند شد. وقتی که افراد بر اساس شیوهی رفتار والدینشان بازنمایی ذهنی منفی از خود و جهان اطراف تشکیل میدهند، به صورت ناخودآگاه تمایل به دوری از مردم خواهند داشت.
این حالت در کودکانی که والدین طردکننده دارند بسیار مشهود است. افرادی که دارای والدین طردکننده هستند، رفتارهای بیاثر دیگران را بهصورت طرد عامدانه تفسیر میکنند. این افراد تمایل به درک دشمنی از جانب دیگران دارند و در تعاملات اجتماعی احساس بیارزشی و بیکفایتی میکنند. این بازنماییهای ذهنی تحریف شده و افکار منفی منجر به عدم اعتماد به روابط اجتماعی می-گردد و فرد دچار رفتارهای دوری گزین خواهد شد
همچنین مطالعات در زمینهی نظریهی PAR نشان میدهد که افرادی که والدین طردکننده دارند دچار حساسیت به طرد خواهند شد. این افراد در روابط اجتماعی نگرانی و خشم ناخودآگاهی نسبت به دیگران دارند و در برابر کوچکترین احساس واقعی یا خیالی طرد، واکنش اضطرابی افراطی نشان میدهند.به همیندلیل سعی در دوریگزینی از تعاملات کرده و هر روز منزویتر میشوند
انصاری و کیورشی نیز طی بررسی رابطهی درک پذیرش و طرد والدین با عزتنفس افراد 14 تا 17 ساله دریافتند، افرادی که والدین پذیرشکننده داشتند، در بزرگسالی عزتنفس بیشتر و رفتارهای برونگرایانه خواهندداشت و افرادی که والدینشان را طرد کننده درک کردهاند، عزت نفس منفی داشته و بیشتر به سمت درونگرایی و انزواطلبی تمایل دارند. با ورود چنین افرادی به زندگی اجتماعی، فقدان مهارتهای ابراز وجود اجتماعی، اعتماد اجتماعی، تسلط اجتماعی، مسئولیت پذیری، همکاری، دوستی و همدلی در آنها به چشم میخورد
بنابراین با ورود به دانشگاه بهخصوص محیطهای خوابگاهی این ناتوانیها منشا مشکلات این افراد با گروه همسالان خواهد شد. گروهی از دانشجویان جدیدالورود خوابگاهها دارای دشواریهای قابل توجه رفتاری، اجتماعی و شناختی در زمینهی تعاملات اجتماعی هستند. در پی چنین مشکلاتی گروهی از دانشجویان راهکار مقابلهای اجتناب از روابط اجتماعی و دوریگزینی را برمیگزینند و انزواطلبی را انتخاب کرده و به این صورت از گروه همسالان کنارهگیری میکنند. با این نوع دفاع همسالان نیز آنها را طرد خواهند کرد و هر روز احساسات و افکار منفی این افراد نسبت به روابط اجتماعی بیشتر شده و دچار بیاعتمادی مضاعف خواهند شد.
بعضی افراد نیز راهکار مقابلهای پرخاشگری را انتخاب کرده و نمیتوانند ارتباطات مثبتی با همخوابگاهیها برقرار کنند. از ان جا که دانشجویان قشر عظیمی از جوانان مملکت را تشکیل می دهند، مسئله پژوهش در مورد تنظیم صحیح هیجانات و سلامت روانی در میان این نسل از اهمیت ویژه ای بر خوردار است. بررسی چنین مساله مهمی می تواند والدین را در برنامه ریزی و پیشگیری از آن یاری نماید و دانشجویان جامعه را که اساسی ترین سرمایه یک کشور به حساب می آیند،
سالم، شاداب و توانمند به عرصه های کار و فعالیت هدایت نماید. در جمع بندی مبانی نظری و پژوهشی می توان گفت، دشواری در تنظیم هیجان پیامدهای منفی زیادی در پی دارد که میتواند سلامت روانی فرد را به خطر اندازد. علاوه بر این تحقیقات فیشر - 2003 - 2؛ هیرنل - 2004 - 3؛ عطار - - 1384؛ فروم - 2000 - 4؛ بشارت - - 1389؛ تیلور5و همکاران - - 2000 نشان داده اند که تنظیم صحیح هیجانات با نشانگان اختلالات روانی رابطه منفی دارد وتحقیقات بایارد-دیولو و فیبرت - - 1997، دانی و فلمدمن - - 1996، کوتراویس-جاگودیک و کرستس - - 1997، کاتلین، تیلمن و سیندی - - 2013، یانگ و پاریش - - 1977 نیز نشان داده اند که بین ادراک طرد و پذیرش والدین با سلامت روانی و هیجانی و اجتماعی رابطه مستقیم وجود دارد. طبق بررسی-هایی که توسط مولفین صورت گرفت، تحقیقات معدودی در زمینه نظریهیPARدر جمعیت دانشجویان ایرانی یافت شد. بنابراین هدف پژوهش حاضر رابطه بین ادراک طرد والدین و همدم طلبی و دوری گزینی با نشانگان اختلالات روانی دانشجویان دختر ساکن خوابگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان می باشد
روش پژوهش
با توجه به موضوع و ماهیت پژوهش، روش به کار رفته در این پژوهش، مدل سازی علی با روش تحلیل6مسیر است و همچنین در این پژوهش از طرح توصیفی - همبستگی7 استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار های SPSS 17 AMOS5 ,استفاده شده است.
جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان دختر مقطع کارشناسی ساکن خوابگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان در سال تحصیلی 1394 بوده است. ابتدا از بین مجموعه خوابگاه های دانشگاه ازاد دو خوابگاه مقطع کارشناسی به تصادف انتخاب گردید و از میان دانشجویان دختر ساکن خوابگاه250 دانشجوی دختر به روش نمونه گیری در دسترس - با استفاده از جدول مورگان - انتخاب شدند.
ابزارهای پژوهش پرسشنامه طرد وپذیرش و والدین ویژه بزرگسالان
این پرسشنامه به منظور ارزیابی ادراک افراد از طرد و پذیرش والدین شان توسط رونر - 2007 - ساخته شده است. که توسط جوانان وبزرگسالان 18تا43 سال تکمیل می گردد. این پرسشنامه دارای 29 سوال از نوع بسته پاسخ است. سوالات از همیشه نادرست - 1 - تا همیشه درست - - 4درجه بندی شده است. این پرسشنامه شامل پنج عامل پذیرش/ محبت، پرخاشگری، بی تفاوتی/غفلت کننده، طرد وکنترل می باشد، که از جمع نمرات پذیرش/محبت به صورت معکوس با نمرات خصومت، غفلت، طرد نمره کل طرد به دست می اید. ضریب الفای کرونباخ این پرسشنامه توسط روهنر - 2007 - در آمریکا 0/77 گزارش گردیده است. در ایران ضریب آلفای کرونباخ این آزمون برابر با0/91 گزارش شده است.
پرسشنامه همدم طلبی - دوری گزینی
این مقیاس 80 سوالی برای اندازه گیری سازه همدم طلبی و دوری گزینی در روابط بین اشخاص است. توسط برنشتاین - 2003 - ساخته شده است و دارای دو گزینه بله و خیر است در پژوهش ساعتی - - 1380 ضریب آلفای کرونباخ برای زیر مقیاس دوری گزینی 0/54 بدست آمد. ضریب آلفای کرونباخ برای زیر مقیاس همدم طلبی 0/59 به دست آمده بود. در این پژوهش ضریب آلفای کرونباخ برای زیر مقیاس همدم طلبی 0/53 محاسبه شد.
