بخشی از مقاله
چکیده
با توجه بهضرورت توسعه پایدار و اهمیت روزافزون آن در مسائل شهری، امروزه در شهرهای مختلف دنیا، دوچرخه بهعنوان وسیله نقلیه اصلی و پایدار جابهجایی در کنار پیادهروی روزبهروز موردتوجه بیشتری قرار میگیرد .این امر ازآنجا اهمیت بیشتری مییابد که حفظ محیطزیست، منابع طبیعی و انرژی که از ارکان مهم توسعه پایدار به شمار میآیند بهشدت تحت تأثیر حملونقل شهری قرار دارند.سیستم دوچرخهسواری یکی از قدیمیترین سیستمهای حملونقل درو نشهری است که در ابتدای شهرنشینی موردتوجه فراوان قرارگرفته بود، ولی بهتدریج با افزایش اتومبیل و وسایل نقلیهی موتوری توجه به این سیستم رو به کاهش نهاد و در پارهای از شهرهاکاملاً فراموش شد .
امروزه با توجه به محدودیتهای ایجادشده در منابع و امکانات لازم جهت پیادهسازی سایر سیستمهای جدید حملونقل و عوارض و پیامدهای نامطلوب حاصل از آنها، گرایش دوبارهای به استفاده از این سیستم کمهزینه در جابهجاییهای شهری صورت گرفته است .درواقع اینگونه حملونقل سعی در کاهش حجم ترافیکی و ترددهای درو نشهری و جلوگیری از آلودگیهای ناشی از آن در شهرهای بزرگ، بهخصوص هستههای مرکزی وپُرتراکم آنها دارد .دوچرخه وسیلهی نقلیهای کمهزینه، مناسب و ارزان است که میتوان از آن در مسیرهای کوتاه و متوسط شهری استفاده نمود.
کلمات کلیدی: دوچرخه، حملونقل شهری، حملونقل پایدار، دوچرخهسواری
مقدمه
هرگونه برنامهریزی برای شهرها میبایست در چارچوب توسعه پایدارصورت پذیرد . حملونقل، پارامتریمهم و تعیینکننده در تمامی جنبههای حیات شهری است. به عبارت بهتر زیرسامانه حملونقل شهری
در متن سامان کلی شهر، دارای ارتباطات و تأثیرگذاریها وتأثیرپذیریهای بسیار گسترده و پیچیدهای بازیرسامانه دیگر وبالطبع با کل سامانه شهر است . بنابراین در برنامهریزی از دیدگاه توسعه پایدار برای شهر، ناگزیر بایدسامانه حملونقل نیز بهگونهای طراحی شود که با ملاکهای توسعه پایدارهماهنگ باشد. بهکارگیری سامانههای مدرن و روشهای جدید حملونقل شهری، در شهرهایی که ترافیک و آلودگی شدیدی دارند، دارای جایگاهی ویژه و بااهمیت است.لیکن حجم بالای سرمایهگذاری در ایجادو راهاندازی این سامانههای مدرن حملونقل همچون مترو و ترنهای شهری بهعنوان عاملی محدودکننده رخ مینماید .ازاینرو، اولویتدهی و طرحریزی روشهای ممکن و مؤثر، که نیاز بهصرفهزینه زیادی نداشته باشد و اجزای آن در شبکه حملونقل درونشهری امکانپذیر باشد، دارای اهمیتی بسزاست. بدین ترتیب، ضرورت پرداختن به سامانههای غیر موتوری بهویژه دوچرخه،که برای سفرهای تا 5 کیلومتری میتواند جایگزین خودرو شود و در صورت ترکیب با حملونقل عمومی نیز تأثیرات مثبت بسیاری رادر پی خواهد داشت روشن میشود .
مبانی نظری تحقیق
تاریخچهی تردد دوچرخه در ایران
پس از اختراع دوچرخه در سال 1867 ، نخست این وسیلهی نقلیه بهعنوان وسیلهای تفریحی موردتوجه همگان قرار گرفت، ولی با تکامل تدریجی آن، کمکم از وسیلهی تفریحیورزشی بهوسیلهی نقلیهای که سرعت جابهجایی فردی را به چندین برابر سرعت حرکت پیاده رسانده بود، برای رفتوآمد در سطح شهرها مبدل شد .با شروع قرن بیستم و پیدایش اتومبیل، بهعنوان رقیبی برای دوچرخه، تردد با این وسیله کاهش یافت و گسترش شهر و تغییر نظام شهرسازی و برنامهریزیهای مرتبط با آن، رکود استفاده از دوچرخه را تشدید نمود .در دههی 1970 مسئلهی بحران سوخت و انرژی در جهان و توجه به مسائل زیستمحیطی از طرف دیگر، موجب گرایش مجدد به این وسیلهی نقلیه در سطح شهرها شد و تردد با دوچرخه را بهمنزلهی بخشی از سیستم حملونقل درونشهری، رسمیت بخشید[1]
امروزه در بسیاری از شهرهای جهان، تردد با دوچرخه بهعنوان یک سیستم مهم حملونقل، روزبهروزموردتوجه بیشتر قرار میگیرد و افراد نه به لحاظ ناچاری، بلکه به انتخاب خود، این وسیلهی نقلیهی مفید و باصرفه را در موقعیتهای گوناگون انتخاب میکنند .البته این نکته فراموش نشود که در سفرهای کوتاه شهری تا مساحت حدود5 کیلومتر،معمولاً سرعت متوسط دوچرخه از سرعت دیگر وسایل نقلیهی موتوری بیشتر است.ورود دوچرخه به ایران قبل از جنگ جهانی دوم شروع شد .دوچرخه در ایران بهجز مقطع کوتاهی آنهم در بدو ورود، بهعنوان وسیلهای تجملی و تفریحی مفهومی نداشت و همواره وسیلهای برای حملونقل، انجام کار و فعالیت در سطح شهرهای کشور، بهویژه آ نهایی که در مناطق مرکزی کشور واقعشدهاند - به خاطر مسطح بودن مناطق - مانند اصفهان، کاشان و یزد محسوب میشد. [2]
حتی در اصفهان مسیرهای ویژهی تردد دوچرخه به طول تقریبی 6 کیلومتر در خیابانهای اصلی آن وجود داشت .رشد سریع تعداد اتومبیل در اوایل دههی 1350 ، نبود ایمنی و امنیت کامل برای دوچرخهسواران و کمتوجهی مسئولان در برنامهریزی سطوح مختلف، موجب کاهش اهمیت دوچرخه بهعنوان یک وسیلهی نقلیه گردید .در حال حاضر دوچرخه معمول در مواردی مورداستفاده قرار میگیرد که شخص دسترسی به وسایل نقلیه، بهویژه اتومبیل و موتورسیکلت را نداشته باشد .در ضمن این امر مغایر با تشخص اجتماعی فرد به شمار میرود و باوجود چنین ذهنیتی استفاده از دوچرخه به قشر خاصی محدودشده است.
جایگاه دوچرخه در نظام حملونقل درونشهری استفاده از دوچرخه در تردد، دامنهای ازسلامتی ومزایای زیستمحیطی و اجتماعی را دربرمی گیرد در طول دو دهه گذشته، استفاده ازدوچرخه بهطور معنیداری در چند کشور [3] اروپایی نظیر دانمارک، آلمان، سوئد و هلندافزایشیافته است.برای نمونه، در آلمان سهم متوسط دوچرخه برای سفرهای 1972 از 5 درصدبه 12درصد رسیده است. امروزه، سهم دوچرخه از سفرهای محلی در - شهری، بین سالهای 1995 در این شهرها,[4]هلند 30 درصد، دانمارک 20 درصد، آلمان 12 درصدو سوئد 10 درصد است.افرادنه از روی ناچاری، بلکه به انتخاب خویش، این وسیله نقلیه سالم، مفیدو باصرفه را درسفرهای کوتاه و حتی متوسط جایگزین خودرو و دیگر وسایل نقلیه کردهاند.دوچرخه برای اولین بار قبل از جنگ جهانی دوم، بهعنوان وسیلهای تفریحی وگرانقیمت به ایران آورد شد . اما بهتدریج جدای از وسیله تفریح، بهعنوان وسیله کارنیزعمومیتیافت.بعدازپایان جنگ جهانی و به علت کاهش قیمت دوچرخه،واردات آن افزایش یافت.
