بخشی از مقاله
چکیده:
در این مقاله پس از ارائه تعریفی جامع از تکنولوژی آموزشی ،و تاریخچه و فواید آن به ارائه نظرات برخی از فلاسفه در مورد تکنولوژی می پردازد و به این می رسد که تکنولوژی آموزشی با وجود اینکه شرایط یادگیری را تسهیل می کند ؛در برخی مواقع ممکن است کنجکاوی و تفکر را در کودکان و دانش آموزان کم رنگ کند. درادامه با نگاهی اجمالی به مؤلفه های تکنولوژی آموزشی، دیدگاه های مطرح شده در خصوص تکنولوژی مدرن ، تأثیر تکنولوژی آموزشی بر ابعاد و زوایای مختلف زندگی دانش آموزان و به ویژه بر فکرآموزی آنان در مدارس بررسی شده و جایگاه و اهمیت تفکر و پرورش آن مورد مطالعه قرار می گیرد. در نهایت نشان داده می شود که این تکنولوژی دانش آموزان را در مسیرهایی پیش می برد که آموزش تفکر در آن جای چندانی نداشته و تفکر دانش آموزان را در امور مهم زندگیشان مورد تأکید و توجه قرار نمی دهد. به این ترتیب لزوم جایگزینی یا تجدید نظر در تکنولوژی آموزشی رایج روشن شده و اهمیت برنامه هایی شبیه برنامه فلسفه برای کودکان و نوجوانان مشخص می گردد.
کلیدواژه ها: تکنولوژی آموزشی، تفکر، دانش آموزان, مدرسه
مقدمه
آموزش و نحوه انجام آن از زمان های بسیار دور همواره مورد نظر نظریه پردازان و فلاسفه بوده و هست، به خصوص دردوران حاضر که علوم هرچه بیشتر به سمت تخصص و تجربه گام بر می دارند و از این رو انتقال یافته های جدید به نسل های جدید بسیار حایز اهمیت است. از این منظر ابزارها و وسایل کمک آموزشی نوین جایگاه ویژه ای در فرایند آموزش دارند. یکی از مباحث مهم در امر آموزش،به وجود آوردن شرایطی در جهت تسهیل یادگیری فراگیران است به گونه ای که آموزشگر بتواند در مدت زمان کوتاه،تغییرات مطلوب در رفتار فراگیران به وجود آورد.فلاسفهعموماً درباره تأثیر تکنولوژی بر فرهنگ و دیدگاه های مردم دربار ه جهان و نحو ه گذران زندگی صحبت کرده اند.
آنان این تأثیرها را بررسی کرده و نشان داده اند که تکنولوژی که به ظاهر ابزاری بیش برای پیشبرد اهدافمان نیست به تدریج روش ها و دیدگاه های خاصی را به کاربران خود تحمیل کرده و از این رو زندگی آنان را متحول می سازد. این تأثیرات در زمینه اخلاق بیشتر مورد توجه فلاسفه قرار گرفته است، به طوریکه آنها متذکر خنثی نبودن تکنولوژی شده اند و درخصوص تأثیر بطئی و عمیق آن به ما هشدار داده اندعموماً. دیدگاهی که تکنولوژی را خنثی می داند ، آن را ابزار و وسیله ای می داند که هرگز نمی تواند تأثیری بر دیدگاه ها، افکار و اندیشه های بنیادینکاربرِآن بگذارد .
به عنوان مثال گفته می شود اتومبیلی که سوارش می شویم، چگونه می تواند در اخلاقیات فرد تأثیر گذارد ومثلاً یک آدم یّخر را تبدیل به یک آدم بی تفاوت و بی توجه به مشکلات دیگران سازد. فلاسفه ای که خنثی بودن تکنولوژی را انکار می کنند معتقدند که تکنولوژی تنها به عنوان یک ابزار عمل نمی کند، بلکه گاهی به عنوان موضوعی مطرح می شود که فرد کاربر را برای مهار خود - به عنوان یک ابزار - به کار می گیرد . یکی از این فلاسفه ، فیلسوف معاصر، ماریو بونگه 1است که معتقد است که تکنولوژی از لحاظ فلسفی خنثی نیست. او در مقاله" ورودی ها و خروجی های فلسفی تکنولوژی "2 نشان می دهد که تکنولوژی نه تنها از لحاظ فلسفی و اخلاقی خنثی و منفعل نیست، بلکه به وجودآورند ه دیدگاه های فلسفی و اخلاقی است - Bunge, . - 2003
تأسیس گرایش تکنولوژی آموزشی برای اولین بار در سال 1372
در آبان ماه سال 1372 برنامه کارشناسی علوم تربیتی گرایش تکنولوژی آموزشی برای نخستین بار در شورای عالی برنامه ریزی وزارت فرهنگ و آموزش عالی به تصویب رسید. این برای نخستین بار است که رشته تکنولوژی آموزشی در کشور ما به عنوان یک رشته رسمی دانشگاهی مطرح می شود. مروری بر دروس تخصصی مصوب این گرایش نشان می دهد که تمام تحولات رخ داده در دوره دوم رشته در غرب در این برنامه وجود دارد - مانند: درس اصول طراحی پیام های آموزشی، آموزش با روش مبتنی بر سیستمها ، ارزیابی نظام های کوچک آموزشی، جامعه شناسی ارتباطی، آموزش برنامه ای، اصول طراحی نظام های آموزشی - .
در آبان ماه سال 1374 برنامه کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی به تصویب شورای عالی برنامه ریزی رسید و ابتدا در دانشگاه علامه طباطبایی و به دنبال آن در دانشگاه تربیت معلم به اجرا در آمد. دروس تخصصی این برنامه نشان دهنده وارد شدن مباحث نظام های آموزشی و طراحی آنها ، در کنار توجه به کامپیوتر به عنوان اصلی ترین رسانه مطرح بعد از تحولات مربوط به تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات است - مانند برنامه نویسی کامپیوتری برای آموزش و تولید برنامه های کامپیوتری آموزشی - . این توجه به کامپیوترمسلماً در کنار دروسی همچون طراحی آموزشی، اصول تهیه برنامه های آموزشی و طراحی مراکز یادگیری جهت گیری صحیح طرح مباحث نرم افزاری را در کنار ابزارهای الکترونیک نشان می دهد.
طی سالهای 1364 تا 1377 طرح های متعدد برای ایجاد تغییر در نظام آموزش و پرورش تهیه شد و گاهی به اجرا درآمد. این تغییرات به دلیل عدم ایجاد سازمان و تشکیلات جدید برای تحقق اهداف جدید، نبود فرآیند ارزیابی از نتایج و پیشرفت هر یک از مراحل اجرای برنامه های اصلاحی و به دلیل فقدان وحدت نظر و عمل و پراکندگی کانونه ای تصمیم گیری با موفقیت همراه نبوده است.از جمله مهمترین تحولاتی که در دهه ی اخیر در آموزش و پرورش و آموزش عالی کشور رخ داده روی آوری کم سابقه به مباحث فناوری اطلاعات و ارتباطات است. تعریف فناوری اطلاعات و ارتباطات عبارت است از" مجموعه ابزارها و منابعی که برای برقراری ارتباط، ایجاد، توزیع، ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرد" - بلورتن. - 3
این ابزارها شامل کامپیوتر، اینترنت، شبکه های انتشار رادیو و تلویزیونی و مخابرات است. این روی آوری همراه با تبلیغات اغواکننده، اغلب از سوی دارندگان مدارک تخصصی در زمینه های کامپیوتر، برق و ارتباطات است و کاربرد ابزارهای جدید را مترادف با تحول در فرآیند یاددهی - یادگیری در تمام مقاطع تحصیلی معرفی می کنند و با کمال تأسف بودجه کلانی را در کشور، صرف این ادعای خود کرد ه اند، بدون اینکه حتی کوچک ترین کمکی به ارتقای سطح کیفی آموزش ها کرده باشند. اینگونه اقدامات سخت افزاری که بعد نرم افزاری مباحث تکنولوژی آموزشی را نادیده می گیرند در تاریخچه رشد و توسعه این رشته کم سابقه نیستتقریباً. درپی اختراع و ساخته شدن هررسانه و ابزار آموزشی جدید، موجی از این قبیل ادعاها شروع می شود، که پس از فرونشستن التهاب ها و جو تبلیغاتی آن، اهمیت پرداختن به ابعاد نرم افزاری برنامه های آموزشی بیشتر آشکار می شود.
شاید گفته شود که زمینه و شرط لازم برای کاربرد نظریه های جدید یادگیری و ارتقای سطح فرآیندهای یاددهی - یادگیری فراهم آوردن ابزار و وسایل ارتباطی و اطلاعاتی آن است, ولی باید به این نکته توجه کرد که ایجاد تحول در فرآیند یاددهی - یادگیری به هیچ وجه متوقف به ابزار و وسایل خاصی نیست و تمامی رویکردهای نوین تدریس در کلاس درس و با حداقل امکانات و وسایل نیز قابل اجراست. این سخن به هیچ وجه به معنای بی ارزش یا بی فایده بودن ابزار و وسایل آموزشی و کمک آموزشی نیست، وسایل و ابزار آموزشی و کمک آموزشی به تسهیل امر آموزش و تدریس کمک می کند و موجب افزایش راندمان فعالیت های آموزشی می شود ولی هیچگاه جایگزین برنامه ریزی ها ی مدبرانه و طراحی های دقیق و مناسب برای ارائه ی آموزش نخواهد بود.
