بخشی از مقاله
.1 چکیده
در یک تقسیم بندی ساده، دانش حقوق را به چهار شاخه تقسیم می کنند که عبارت است از: حقوق عمومی، حقوق خصوصی، حقوق بین الملل و حقوق جزایی - کیفری - . اگرچه کتاب هایی تحت عنوان »آیات الاحکام حقوقی« یا »سیاست جنایی اسلام« نگاشته شده است، ولی تحت عناوین چهارگانه شاخه های دانش حقوق، کتابی از منظر قرآن کریم نگاشته نشده است. به عبارت دیگر، مباحث زیادی از »حقوق جزایی اسلام« در قرآن کریم بیان شده است، اما هیچ گاه نویسندگان و اندیشمندان مسلمان آن را تبویب، تحلیل و مورد بحث جدی قرار نداده اند. در پژوهش مورد نظر، همان طور که از عنوان آن پیداست، تنها یک شاخه از چهار شاخه علم حقوق یعنی حقوق جزا - کیفری - از منظر قرآن کریم مورد بررسی قرار می گیرد.
پرسش اصلی این است که: با توجه به ضرورت تدوین علم دینی، و تبیین رابطه حقوق جزا - کیفری - با قرآن کریم، دیدگاه قرآن کریم در بحث حقوق جزایی چیست؟ به عبارت دیگر، چه مباحث و مطالبی از حقوق جزای کلاسیک - حقوق جزای عمومی و حقوق جزای اختصاصی و جرم شناسی - در قرآن کریم مورد توجه قرار گرفته است؟ و تفاوت و تشابه این دو چیست؟در اهمیت و ضرورت این بحث باید گفت: .1 دانشجویان و اساتید حقوق در بحث نظریه ها و اهداف و مبانی حقوق جزایی - کیفری - ، کمتر به حقوق جزا از دیدگاه قرآن کریم توجه می کنند. بنابراین، لازم است این مباحث به طور ریشه ای و بنیادی برای این عزیزان تبیین شود؛ .2 حقوق، بویژه حقوق جزای ایران، ارتباط تنگاتنگی با فقه اسلامی دارد. یکی از منابع مهم فقه اسلامی، قرآن کریم است.
از این رو، ضرورت دارد تا دیدگاه قرآن کریم در این باره بیان شود؛ .3 از مباحث مهمی که در دهه های اخیر مطرح شده است، »علم دینی« و »رابطه قرآن با علوم انسانی« است. یکی از تعاریف این اصطلاح، آن است که »علوم اسلامی« از دیدگاه منابع اسلامی، بویژه قرآن کریم تبیین گردد؛ .4 برخی از مباحث حقوق جزای اسلام که متخذ از قرآن کریم است؛ مانند: قطع دست دزد، مجازات محارب، مجازات زناکار وغیره، در مقایسه با حقوق جزای غیر اسلامی، از مباحث چالشی و بحث برانگیز است. بنابراین، لازم است با توجه به آیات قرآن کریم و با استفاده از کلام مفسران و فقهای عظام و اندیشمندان اسلامی، این مباحث تبیین روشن و عقلایی گردد؛ .5 درمواردی که »حقوق جزای غیر اسلامی« با »حقوق جزا از دیدگاه قرآن کریم« متفاوت است، لازم است برتری »اندیشه های جزایی قرآن کریم« بوضوح روشن گردد.اهداف تحقیق ازاین قرار است:
.1 تبیین علم دینی در حوزه حقوق جزا؛ .2 بیان دیدگاه قرآن کریم در بحث حقوق جزا؛ .3 بیان برتری دیدگاه قرآن کریم در حقوق جزای اسلامی در مقایسه با اندیشه های رقیب.فرضیه تحقیق از این قرار است: .1 حقوق جزا از دیدگاه قرآن کریم، در برخی موارد مشابه حقوق جزای کلاسیک غیر اسلامی است، که این امر به دلیل ماهیت عقلایی این گونه تعالیم است؛.2 در این میان برخی تعالیم اسلامی که متخذ از قرآن کریم است، با حقوق کلاسیک غیر اسلامی دارای تفاوت ماهوی و اساسی است، که این امر به ماهیت وحیانی و آسمانی بودن آن باز می گردد.
کلمات کلیدی: حقوق جزا، حقوق کیفری، سیاست کیفری، حقوق جزای قرآنی
.2 مقدمه
در ده های اخیر، بحث هایی در خصوص »علم دینی« مطرح شده است. این امر نه تنها در ایران، بلکه در کشورهای مسلمان دیگر؛ مانند: پاکستان و مالزی مورد بحث و گفت و گوی اندیشمندان مسلمان بوده است. دلیل این امر آن است که دانشجویان مسلمان پس از ورود به دانشگاه ها، گرایش های الحادی پیدا می کنند. از این رو، به فکر اسلامی شدن علوم افتادند. پس از انقلاب اسلامی ایران، ستاد انقلاب فرهنگی و دفتر همکاری حوزه و دانشگاه به همین منظور تشکیل شد.یکی از دانش های مهم علوم انسانی، »دانش حقوق« است. در یک تقسیم بندی ساده، دانش حقوق را به چهار شاخه تقسیم می کنند که عبارت است از: »حقوق عمومی«، »حقوق خصوصی«، »حقوق بین الملل« و »حقوق جزایی - کیفری - .«
حقوق عبارت است از: مجموعه قواعد و مقرراتی که بر روابط افراد یک جامعه در زمان معین به کاربرده می شود. به دیگر سخن، حقوق مجموعه ای از بایدها و نبایدهایی است که اعضای یک جامعه ملزم به رعایت آن هستند و دولت ضمانت اجرای آن را به عهده دارد. تقریبا همه جوامع انسانی از گذشته تاکنون به نوعی با این الزام های حقوقی همراه بوده اند.»حقوق جزا« آن رشته از حقوق عمومی است که با تعریف رفتار یا ترک رفتاری که موجب اخلال در نظم عمومی است و جرم نامیده می شود و با تعیین واکنش های قانونی برای هر یک از این رفتارها سعی می نماید که از وقوع جرائم جلوگیری کند و در صورت تحقق جرم، میزان مسؤولیت مرتکب و نحوه تعقیب و انطباق این واکنشها را با توجه به شخصیت واقعی هر یک از مرتکبین مشخض نموده و نهایتاً اصلاح و تربیت آنان را فراهم سازد
در این رشته از حقوق، سخن از اعمالی است که به نظم عمومی زیان می رساند و اثر آن چنان شدید است که دولت باید به وسیله اعدام ، حبس، غرامت، تبعید، شلاق، و مجازات های تأمینی و تربیتی، فرد مجرم را کیفر دهد.حقوق جزا در طی سالیان متمادی و در نتیجهتغییر و تحوّلات متأثر از نظریات و مباحث متعدد فلسفی، حقوقی، جرم شناسی و بویژه حقوق بشری، به اصول و مبانی مشترکی دست یافته است که زیر بنای عدالت کیفری را تشکیل می دهند و امروزه اصول راهبردی در تدوین قوانین و مقررات ماهوی و شکلی جزایی محسوب می شود. آنچه مسلّم است این است که مبانی حقوق جزایی اسلام، بی شک از میان آموزه های گهربار
قرآن و اصول فقه اسلام استنباط شده و شالوده و پایه و اساس تدوین قوانین کیفری در کشورهای اسلامی می باشند.اگرچه کتاب هایی تحت عنوان »آیات الاحکام« یا »سیاست جنایی اسلام« نگاشته شده است، ولی تحت عناوین چهارگانه شاخه های دانش حقوق، کتابی از منظر قرآن کریم نگاشته نشده است. به عبارت دیگر، مباحث زیادی از »حقوق جزایی اسلام« در قرآن کریم بیان شده است، اما هیچ گاه نویسندگان و اندیشمندان مسلمان آن را تبویب، تحلیل و مورد بحث جدی قرار نداده اند.آیاتی از کلام االله مجید، مربوط به مباحث جزایی یا کیفری است. با مطالعه آیات مربوط به حقوق جزا، در می یابیم یک سری قواعد و مبانی از قرآن قابل برداشت و استنتاج است که چنان چه در اختیار قانون گذار یا قضات دادگستری قرار گیرد، می توانند قوانین جزیی تر را استنباط نماید.در پژوهش مورد نظر، همان طور که از عنوان آن پیداست، تنها یک شاخه از چهار شاخه علم حقوق یعنی »حقوق جزا از منظر قرآن کریم« مورد بررسی قرار می گرفته و در پایان یک مطالعه موردی بیان می گردد.
.3 پرسش اصلی و پرسش های فرعی تحقیق:
.1-2 پرسش اصلی:
با توجه به ضرورت تدوین علم دینی ، دیدگاه قرآن کریم در بحث حقوق جزایی جیست؟ به عبارت دیگر، چه مباحث و مطالبی از حقوق جزای کلاسیک - حقوق جزای عمومی و حقوق جزای اختصاصی و جرم شناسی - در قرآن کریم مورد توجه قرار گرفته.است؟ و تفاوت و تشابه این دو چیست؟
.2-2 پرسش های فرعی:
1.علم دینی چیست و ضرورت تدوین آن کدام است؟
2.چه ضرورتی برای تدوین حقوق جزای اسلامی از دیدگاه قرآن کریم وجود دارد؟
3.مبانی حقوق جزای اسلامی از دیدگاه قرآن کریم وجود دارد؟
4.اهداف حقوق جزای اسلام از دیدگاه قرآن کریم چیست؟
5.تفاوت های حقوق جزای کلاسیک با حقوق جزا از نظر قرآن کریم کدام است؟
6.تشابه های حقوق جزای کلاسیک با حقوق جزا از نظر قرآن کریم کدام است؟
4.ضرورت تبیین »حقوق جزا در قرآن کریم«
1.دانشجویان و اساتید حقوق در بحث نظریه ها و اهداف و مبانی حقوق جزا، کمتر به »حقوق جزا از دیدگاه قرآن کریم« توجه می کنند. بنابراین ،لازم است این مباحث به طور ریشه ای و بنیادی برای این عزیزان تبیین شود.
2.حقوق، بویژه »حقوق جزای ایران«، ارتباط تنگاتنگی با فقه اسلامی دارد. یکی از منابع مهم فقه اسلامی، قرآن کریم است. از این رو، ضرورت دارد تا دیدگاه قرآن کریم در این باره این شاخه از حقوق بیان شود.
