بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اینکه دانشجویان جمعیتی سرنوشت ساز هستند و کاهش رضایت از زندگی پیامدهاي را به همراه می آورد که می تواند زمینه ساز بسیاري از مشکلات دیگر گردد، هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه ادراك از سبکهاي فرزندپروري والدین با رضایت از زندگی دانشجویان می باشد. این پژوهش به روش توصیفی– تحلیلی طراحی شد. نمونه شامل180نفر از دانشجویان دانشکده هاي روانشناسی، ادبیات، علوم پایه، ریاضی و مهندسی دانشگاه فردوسی مشهد بودند. روش نمونه گیري در این پژوهش، نمونه گیري طبقه اي نسبتی بر حسب جنسیت بوده است. پرسشنامههاي سبکهاي فرزندپروري بامریند و پرسشنامه رضایت از زندگی داینر توسط دانشجویان تکمیل شد.
با محاسبه ضریب هبستگی پیرسون مشخص شد که بین سبکهاي فرزند پروري دانشجویان به طور کلی و عاملهاي سبک فرزندپروي سهل گیرانه و مقتدرانه با میزان رضایت از زندگی آنها رابطه مثبت و معناداري وجود دارد. اما بین سبک مستبدانه و رضایت از زندگی دانشجویان رابطه معناداري وجود نداشت. نتایج اجراي رگرسیون چندگانه نیز نشان داد که عاملهاي سبکهاي فرزند پروري - مستبدانه، سهل گیرانه و مقتدرانه - میتوانند رضایت از زندگی دانشجویان را پیشبینی کنند.
نتایج تحلیل واریانس یک راهه - ANOVA - نیز نشان داد که بین میانگین نمرهاي سبکهاي فرزندپروري دانشجویان دانشکدههاي مذکور تفاوت معناداري وجود ندارد. نتایج آزمون t نشان داد که بین دانشجویان دختر و پسر در کل مقیاس سبک هاي فرزندپروري و عاملهاي آن فقط در خرده عامل سبک فرزندپروري مستبدانه تفاوت معناداري وجود دارد. همچنین به لحاظ رضایت از زندگی تفاوت معناداري با هم نداشتند. یافتههاي این پژوهش موید این است که سبکهاي فرزندپروري با رضایت از زندگی رابطه دارد و ما از طریق سبکهاي فرزندپروري افراد میتوانیم رضایت از زندگی آنها را پیش بینی کنیم.
مقدمه
در جوامع مدرن پدیده هاي جدید به مرور زمان و به طور تدریجی در همان جوامع به اقتضاي مسائل و مشکلات و نیازهاي آنجا ابداع شدند و موجب یک رشد تدریجی در همه زمینهها از صنعت و کشاورزي و پزشکی گرفته تا فیزیک و نجوم و بیولوژي و ... در طول تقریبا 200 سال شدند. ولی در جوامع درحال توسعه از جمله کشور ایران رشد اقتصادي مستمري عملا وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد- بنابر نتایج تحقیقات- به علت شدت نابرابريهاي اجتماعی/ اقتصادي، عموما در دست درصد کوچکی از اعضاي جامعه است.
بنابراین امکان بروز نارضایتی بیشتر فراهم میآید. علاوه برآن، با قرار گرفتن در مسیر مدرنیته در کشورهاي توسعه نیافته به کاهش باورهاي تقدیر گرایانه میانجامد که آن نیز سبب نارضایتی میگردد - رفیع پور، 1377، به نقل از سید میرزایی و قهرمان، . - 1388 همچنین از آنجایی که راهبردهاي جدید سازمان بهداشت جهانی بیان میکند که کانون و تمرکز مطالعات باید چشم انداز سلامتی را مدنظر قرار دهد، این مفهوم در طبقه بندي بین المللی عملکرد قابل مشاهده است.
طبقه بندي بین المللی عملکرد ار طبقه بندي بیماريها فاصله گرفته و به سمت طبقهبندي مولفههاي سلامتی حرکت کرده است - سازمان بهداشت جهانی، . - 2001 مطابق با این دیدگاه هدف پژوهشهاي بهزیستی ذهنی مطالعه و درك چیزهایی است که باعث میشود افراد نسبت به ارزشها و استانداردهاي خود احساس خوبی داشته باشند. هدف نهایی بهبود کیفیت زندگی بشر از طریق مطالعه فرایندهاي و مکانیسمهاي ذهن و رفتار بشر است - استرنبرگ، 2001، به نقل از شیخی و همکاران، . - 1389 در سالهاي اخیر پژوهشهاي بسیاري در مورد کیفیت زندگی افراد از دو دیدگاه عینی و فاعلی انجام شده است.
دیدگاه عینی به شرایط بیرونی مانند میزان درآمد، کیفیت مسکن، شبکه هاي دوستی، و دسترسی به خدمات بهداشتی توجه میکند. در مقابل دیدگاه فاعلی بر قضاوت افراد درباره رضایت از زندگی باتوجه به کل زندگی یا حیطه هاي خاص آن مانند رضایت از دوستان، رضایت از خانواده و رضایت از تجربه هاي تحصیلی تاکید می ورزد - زولیگ، والوا، هیوبنر و درین، . - 2005 رضایت از زندگی بهعنوان ارزیابی کلی کیفیت زندگی بر اساس ملاكهاي انتخاب شده، عبارت است از مقایسه بین شرایط زندگی با ملاكهاي شخصی افراد هنگامی سطوح بالاي رضایت از زندگی را تجربه میکنند که شرایط زندگی آنها با ملاكهاي را که براي خود تعیین کردهاند، مطابقت داشته باشند.
رضایت از زندگی را میتوان به عنوان جامعترین ارزیابی افراد از شرایط زندگی خود در نظر گرفت - داینر، . - 2000 عوامل متفاوتی در رضایت از زندگی تاثیر دارند. براي مثال گیبسون - - 1986 تعامل اجتماعی، امونس و دینر - - 1985 عوامل شخصیتی، جرج - - 1981، سطح درآمد و طبقه اجتماعی، ویلتس و کراید، - 1988 - ، سلامت روانی را در میزان رضایت از زندگی موثر دانسته اند. فرزند پروري فرایند تحول و بهره گیري از دانش و مهارتهاي مناسب براي برنامه ریزي، خلق، پرورش و تدارك مراقبت از فرزند است - مورسیون، 1978، به نقل از جان بزرگی و همکاران - . شیوه فرزند پروري را می توان مجموعه یا منظومهاي از رفتارها که تعاملات والد- کودك را در طول دامنهي گستردهاي از موقعیتها توصیف می کند، در نظر گرفت - علیزاده و آندریس، . - 2002 دیانا بامریند - 1967 - در یک رشته تحقیقات، با زیرنظرگرفتن والدینی که با فرزندان پیش دبستانی خود تعامل میکردند، اطلاعاتی را در مورد شیوههاي فرزندپروري گردآوري کرد.
معلوم شد که فرزندپروري دو جنبه گسترده دارد : جنبه اول پرتوقع بودن است. برخی از والدین، معیارهایی عالی براي فرزندانشان مقرر میکنند و از آنها توقع دارند که این معیارها را برآورده سازند. والدین دیگر، توقع خیلی کمی دارند و به ندرت سعی میکنند رفتار فرزندانشان را تحت تاثیر قرار دهند. جنبه دوم، پاسخدهی است. برخی والدین، نسبت به فرزندان خود پذیرا هستند و به درخواستهاي آنها پاسخ می دهند. آنها اغلب به بحث آزاد و گفتگو با فرزندان میپردازند. برخی والدین هم، طردکننده و بی اعتناء هستند.
بهطوري که ترکیبات گوناگون پرتوقعی و پاسخدهی، چهار سبک فرزندپروري را به بار میآورد که عبارتند از: -1 فرزندپروري سختگیرانه - مستبدانه - -2 فرزندپروري مقتدرانه -3 فرزندپروري اغماضگرانه -4 سبک فرزندپروري سهل گیرانه. با مرور پیشینه پژوهشی، تحقیقی که به بررسی رابطه بین سبکهاي فرزندپروري با رضایت از زندگی به طور مستقیم پرداخته باشد، یافت نشد. اما به پژوهشهایی برخوردیم که قرابت مفهومی زیادي با پژوهش حاضر دارند.
براي مثال باقرپور و همکاران - - 1386 در پژوهشی تحت عنوان رابطه الگوهاي فرزندپروري با میزان سلامت روانی و موفقیت تحصیلی به این نتیجه رسیدند که سلامت روانی و موفقیت تحصیلی فرزندان با الگوهاي فرزندپروري قاطع و اطمینان بخش، بیش از سلامت روانی و موفقیت تحصیلی فرزندان والدین با الگوهاي فرزندپروري استبدادي و سهل گیر می باشد. رحمتی، اعتمادي و مهرابی - - 1386 در پژوهشی تحت عنوان مقایسه میزان اختلالات روانی دختران نوجوان با توجه به شیوه هاي فرزندپروري والدین در دبیرستانهاي شهر جیرفت به این نتیجه رسیدند که در افسردگی، وسواس – اجبار، حساسیت در روابط متقابل، هراس، روان پریشی و شکایات جسمانی ، دانشآموزانی که میزان بیشتري از اختلالات را نشان داده اند، داراي والدینی بی توجه و مستبدي بودند.
دانش، تکریمی و نفیسی - 1389 - در پژوهشی تحت عنوان نقش شیوههاي فرزندپروري والدین در میزان افسردگی فرزندانشان، به این نتیجه رسیدند که انواع شیوههاي فرزندپروري والدین بر میزان افسردگی دانشآموزان دختر و پسر تاثیر متفاوتی دارد. شیوههاي فرزندپروري مستبدانه و بیاعتنا بیش از شیوههاي قاطعانه و سهل گیرانه موجب افسردگی دختران و پسران می شود و دختران بیش از پسران تحت تاثیر شیوههاي فرزندپروري والدینشان دچار افسردگی می شوند.
همچنین در مقیاسهاي اضطراب، خصومت و تفکر پارانوئیدي، تفاوتی در چهار شیوة فرزندپروري مشاهده نشد. لمبورن و همکاران - 1991 به نقل از رحمتی، اعتمادي و محرابی، - 1386 در پژوهش خود که با هدف ارزیابی چارچوب نظري تئوري بامریند صورت گرفت به این نتیجه رسیدند نوجوانانی که والدین خود را بهعنوان اقتدار منطقی طبقه بندي کرده بودند، بالاترین نمره را در مقیاس کفایت اجتماعی و کمترین نمره را مقیاس اختلال روانشناختی و رفتاري کسب کردند.
در مورد نوجوانانی که والدین خود را به عنوان مسامحهکار طبقهبندي کرده بودند، عکس قضیه صادق بود. بنابراین هدف این پژوهش، بررسی رابطه بین ادراك از شیوههاي فرزندپروري والدین و رضایت از زندگی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد می باشد. سوالات پژوهش: .1 آیا بین ادراك از شیوههاي فرزندپروري والدین با رضایت از زندگی رابطه وجود دارد؟ .2 آیا بین ادراك از شیوه هاي فرزندپروري والدین دانشجویان دانشکده هاي مختلف تفاوت معناداري وجود دارد؟ .3 آیا بین ادارك از شیوه هاي فرزندپروري دانشجویان دختر و پسر تفاوت معناداري وجود دارد؟ .4آیا بین رضایت از زندگی دانشجویان تفاوت معناداري وجود دارد؟
روش
جامعه و نمونه پژوهش: جامعه مورد بررسی شامل کلیه دانشجویان کارشناسی دختر و پسر دانشکده هاي دانشگاه فردوسی مشهد در سال تحصیلی1390-91 میباشد که تعداد کل آنها 12000 بوده است. روش نمونهگیري این تحقیق از نوع نمونهگیري طبقه اي نسبتی بر حسب جنسیت است. بدین صورت از بین دانشکده هاي دانشگاه پنج دانشکده - علوم تربیتی و روانشناسی، علوم پایه، ادبیات، و مهندسی و ریاضی - به تصادف انتخاب شد و سپس 200 پرسشنامه بین دانشجویان دانشکده هاي مذکور توزیع شد اما نمونه نهایی شامل 180 نفر شد.
پرسشنامه سبکهاي فرزند پروري: پرسشنامه سبکهاي فرزند پروري توسط بامریند در سال 1967 ساخته شد. این پرسشنامه شامل 30 ماده یعنی 10 ماده براي هریک از شیوههاي فرزندپروري سهلگیرانه، مستبدانه و قاطعانه است. میزان اعتبار این مقیاس در تحقیق اسفندیاري براي شیوههاي فرزندپروري سهلگیرانه، مستبدانه و قاطعانه به ترتیب، 0/69، 0/77، و 0/73 به دست آمد - به نقل از توزنده جانی، توکلی زاده و لکزیان،. - 1390 بامریند میزان اعتبار این پرسشنامه را با روش بازآزمایی براي شیوه هاي فرزندپروري سهل گیرانه، مستبدانه و قاطعانه به ترتیب، 0/85 0/81، و 0/92 گزارش نمود.
وي همچنین در مورد میزان پایایی پرسشنامه گزارش نمود که مستبد بودن مادر با سهل گیري - 0/50 - و اقتدار منطقی او - 0/52 - رابطه معکوس دارد. در پژوهشی که توسط رئیسی 1383 - ، به نقل از توزنده جانی، توکلی زاده و لگزیان، - 1390 انجام شد، پایایی آزمون براي نمونه اي از مادران به شیوه باز آزمایی به ترتیب براي شیوه هاي فرزندپروري سهل گیرانه، مستبدانه و قاطعانه 0/69، 0/77، و 0/73 گزارش شد.
مقیاس رضایت از زندگی: این مقیاس توسط داینر و همکاران در سال 1985 براي اندازه گیري رضایت از زندگی در بعد شناختی بهزیستی ذهنی به کار گرفته شده است. مقیاس داراي 5 ماده است و هر ماده هفت گزینه دارد که پاسخد هندگان میزان رضایت خود را از یک - کاملا مخالفم - تا هفت - کاملا موافقم - نشان می دهند. میانگین یک به معناي عدم رضایت از زندگی و میانگین هفت به معناي رضایت کامل از زندگی است.
اعتبار آزمون با روش دونیمه کردن 0/87 و با روش باز آزمایی 0/82 گزارش شده است. اعتبار قابل قبولی با بهره گیري از مقیاسهاي خودگزارشی و ملاكهاي خارجی مانند گزارش همسالان، مقیاس حافظه و درجه بندي هاي بالینی گزارش شده است - پووت و همکاران، . - 1991 شیخی و همکارن - 1389 - این مقیاس را بر روي 400 دانشجو - 200 دختر و 200 پسر - اجرا کردند. نتایج نشان داد هماهنگی درونی مقیاس برابر با 0/85 و پایایی بازآزمایی آن برابر 0/77 می باشد همچنین نتایج تحلیل عاملی تائیدي و اکتشافی نشان داد که مقیاس رضایت از زندگی تک عاملی است. تجزیه و تحلیل داده ها: در این پژوهش براي تجزیه وتحلیل داده ها از روشهاي آمار توصیفی - میانگین، انحراف معیار، همبستگی - و روشهاي آمار استنباطی - تجزیه و تحلیل واریانس دو راهه MANOVA و آزمون - T استفاده شد. و براي تحلیل دادههاي فوق از نرم افزار spss استفاده کردیم.
یافته ها
آیا بین ادراك از شیوههاي فرزندپروري والدین با رضایت از زندگی رابطه وجود دارد؟ با توجه به جدول یک مشاهده می شود که میانگین و انحراف معیار کل آزمودنی ها در کل مقیاس سبک هاي فرزندپروري به ترتیب برابر 59/68 و 9/89 در سبک مستبدانه به ترتیب برابر 11/97 و 5/70، در سبک سهل گیرانه به ترتیب برابر 17/18 و 4/94، در سبک مقتدرانه، 30/53 و 6/41 می باشد. و همچنین میانگین و انحراف معیار کل آزمودنی ها در کل مقیاس رضایت از زندگی به ترتیب برابر 20/41 و 7/02 می باشد.
