بخشی از مقاله
بررسی رابطه بین سبک های تفکر با ادراک سبک های فرزندپروری والدین در دانشجویان
چکیده
محیط خانواده و شیوه های فرزندپروری نتایج مهمی را در رشد روانی- اجتماعی فرزندان به بار می آورد هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین سبکهای تفکر با ادراک سبکهای فرزندپروری والدین در دانشجویان می باشد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی طراحی شد. نمونه شامل180نفر از دانشجویان دانشکده های روانشناسی، ادبیات، علوم پایه، ریاضی و مهندسی دانشگاه فردوسی مشهد بودند. روش نمونه گیری در این پژوهش، نمونه گیری طبقه ای نسبتی بر حسب جنسیت بوده است. پرسشنامه های سبک های فرزندپروری بامریند و پرسشنامهی سبکهای تفکر استرنبرگ توسط دانشجویان تکمیل شد. سبک تفکر اجرایی و تفکر قضایی با سبک فرزندپروری مقتدرانه، تفکر تک سالاری و آنارشی با فرزندپروری سهل گیرانه و تفکر گروه سالاری با سبکهای فرزندپروری مستبدانه و سهل گیرانه، تفکر کلی با فرزندپروری مقتدرانه و سبک تفکر جزئی با فرزندپروری سهل گیرانه، تفکر درونی با سبکهای فرزندپروری مستبدانه و سهل گیرانه و سبک تفکر بیرونی با فرزندپروی مقتدرانه، تفکر آزادمنشانه با سبک فرزندپروی مقتدرانه رابطه مثبت و معناداری دارند. نتایج اجرای رگرسیون چندگانه نیز نشان داد که سبک فرزندپروری سهلگیرانه و مقتدرانه از طریق مولفه های سبکهای تفکر قابل پیش بینی هستند. همچنین نتایج آزمون مانووا نشان داد که بین دانشجویان دختر و پسر از لحاظ سبک تفکر اجرایی، تک سالاری، جزئی، بیرونی، آزادمنشانه تفاوت معناداری وجود دارد. اما بین دانشجویان دانشکدههای مختلف تفاوت معنی دار نبود. نتایج آزمون t نشان داد که بین دانشجویان دختر و پسر فقط در خرده عامل سبک فرزندپروری مستبدانه تفاوت معناداری وجود دارد. یافتههای این پژوهش موید این است که بعضی از سبکهای تفکر با ادراک سبکهای فرزندپروری والدین رابطه دارند و ما از طریق این دسته از سبکهای تفکر می توانیم ادراک سبکهای فرزندپروری والدین آنها را پیش بینی کنیم.
کلید واژه ها: سبکهای تفکر، سبکهای فرزندپروری.
مقدمه
شیوه فرزندپروری را میتوان مجموعه یا منظومه ای از رفتارها که تعاملات والد- کودک را در طول دامنه ی گسترده ای از موقعیتها توصیف می کند، در نظر گرفت(علیزاده و آندریس،.(2002 دیانا بامریند((1967 در یک رشته تحقیقات، با زیرنظرگرفتن والدینی که با فرزندان پیش دبستانی خود تعامل می کردند، اطلاعاتی را در مورد شیوه های فرزندپروری گردآوری کرد. معلوم شد که فرزندپروری دو جنبه گسترده دارد: جنبه اول پرتوقع بودن است. برخی از والدین، معیارهایی عالی برای فرزندانشان مقرر می کنند و از آنها توقع دارند که این معیارها را برآورده سازند. والدین دیگر، توقع خیلی کمی دارند و به ندرت سعی می کنند رفتار فرزندانشان را تحت تاثیر قرار دهند. جنبه دوم، پاسخدهی است. برخی والدین، نسبت به فرزندان خود پذیرا هستند و به درخواستهای آنها پاسخ می دهند. آنها غالبا به بحث آزاد و گفتگو با فرزندان میپردازند. برخی والدین هم، طردکننده و بی اعتناء هستند. به طوری که ترکیبات گوناگون پرتوقعی و پاسخدهی، 4 سبک فرزندپروری سخت گیرانه(مستبدانه)، مقتدرانه، اغماضگرانه و سهل گیرانه را به بار می آورد. استرنبرگ((1997 می گوید: سبکهای تفکر بسیار کمتر از آنچه استحقاقش بوده، مورد توجه قرار گرفته و بیشتر به عملکرد افراد اهمیت داده شده است. شکستها و موفقیتهایی که به تواناییها نسبت داده شده، اغلب ناشی از سبکهاست. یک معلم باید بداند که عملکرد ضعیف دانشآموز همیشه به علت عدم توانایی او نیست، بلکه به خاطر عدم تناسب بین سبکهای تفکر دانشآموز و انتظاراتی است که معلم از او دارد. به عبارت دیگر توانایی نمیتواند به تنهایی بیانگر عملکرد متفاوت افراد باشد(استرنبرگ،1997، به نقل از ژانگ،.(2002 بهطورکلی سبکهای تفکر به شیوههای ترجیحی افراد در استفاده از تواناییهای فردیشان اشاره می کند(گریگورنکو و استرنبرگ،.(1997 سبکهای تفکر بر نظریه »خود مدیریتی ذهنی« استرنبرگ(1998،1997، به نقل از ژانگ، (2004 استوار است و مطرح می کند همان گونه که برای مدیریت یک جامعه راههای متفاوتی وجود دارد، افراد نیز برای بهره گرفتن از
تواناییهای خود از شیوههای متفاوتی استفاده میکنند. استرنبرگ در چارچوب نظریه »خود مدیریتی ذهنی13 « سبک تفکر را توصیف میکند که در پنج بعد کارکردها، شکلها، سطوح، حوزهها و گرایشها از یکدیگر متمایز می شوند. کارکردها: برای خود مدیریتی ذهنی سه کارکرد قانونی، اجرایی و قضایی میتوان تصور کرد. شکلها: خودمدیریتی ذهنی فرد چهار شکل تک قطبی، سلسله مراتبی، الیگارشی و آنارشی به خود می گیرد. سطوح: خودمدیریتی ذهنی فرد در دو سطح کلی و جزئی انجام می پذیرد. گرایش ها: در خودمدیریتی ذهنی دو گرایش آزاد اندیش و محافظه کار وجود دارد. افراد آزاداندیش از انجام تکالیفی لذت می برند که تازگی و ابهام دارد، درحالیکه افراد دارای سبک محافظه کار، متمایل به رعایت قوانین و روشهای موجود در انجام تکلیف می باشند( ژانگ، .(2001 این 13 سبک تفکر را می توان به دو نوع سبک تقسیم کرد. اولین نوع سبک های تفکر( از قبیل قانونی، قضایی، کل نگر، سلسله مراتبی و آزاداندیش) مولد خلاقیت هستند و به پردازش اطلاعات پیچیده نیاز دارند. افرادی که این سبک تفکر را به کار می گیرند ، متمایل به چالش طلبیدن هنجارها و پذیرش خطر هستند. دومین نوع سبک های تفکر(از قبیل اجرایی، جزئی، تک قطبی و محافظه کارانه) به پردازش اطلاعات ساده نیاز دارد. افرادی که این سبک تفکر را به کار می گیرند، مایل به حفظ هنجارها و اقتدار-محور می باشند. چهار سبک تفکر باقیمانده(از قبیل آنارشی، الیگارشی، درونی و بیرونی) بسته به سبک تکلیف خاص می توانند در هریک از دو نوع سبک های تفکر پیچیده و یا ساده انگارانه قرار گیرند(ژانگ و پاستی گلیون،.(2001 با مرور پیشنه پژوهشی چه در ایران و چه در خارج از کشور پژوهشی که به طور مستقیم به بررسی رابطه مستقیم این دو متغیر با هم پرداخته باشد، یافت نشد. اما به مطالعاتی برخوردیم که به طور جداگانه به بررسی این متغیرها با متغیرهای دیگر پرداختهاند. برای مثال مطالعاتی به بررسی رابطه سبکهای تفکر و پیشرفت تحصیلی(فان و ژانگ،2009، ژانگ، (2006؛ سبک فرزندپروری با جهت گیری مذهبی(آبار، کارتر و ونسلر، 2009، غلامی جلیسه، (1386؛ سبکهای فرزندپروری با انگیزش تحصیلی(آلویرا و همکاران، 2009، کارمن و همکاران، 2006، تنهای رشوانلو و حجازی، (1388 پرداخته اند. بنابراین با توجه به آنچه که ذکر شد هدف ما در این پژوهش، بررسی رابطه بین سبکهای تفکر با ادراک سبکهای فرزندپروری والدین در دانشجویان می باشد.
روش
جامعه و نمونهی مورد مطالعه: جامعه مورد بررسی شامل کلیه دانشجویان کارشناسی دختر و پسر دانشکدههای دانشگاه فردوسی مشهد در سال تحصیلی1390-91 میباشد که تعداد کل آنها 12000 بوده است. روش نمونهگیری این تحقیق از نوع نمونهگیری طبقه ای نسبتی بر حسب جنسیت است. بدین صورت از بین دانشکدههای دانشگاه پنج دانشکده(علوم تربیتی و روانشناسی، علوم پایه، ادبیات، و مهندسی و ریاضی) به تصادف انتخاب شد و سپس 200 پرسشنامه بین دانشجویان دانشکده های مذکور توزیع شد. اما نمونه نهایی شامل 180 نفرشد.
ابزار گردآوری اطلاعات: پرسشنامه سبکهای فرزندپروری: پرسشنامه سبکهای فرزندپروری توسط بامریند در سال 1967 ساخته شد و شامل 30 ماده یعنی 10 ماده برای هریک از شیوه های فرزندپروری سهل گیرانه، مستبدانه و قاطعانه است. میزان اعتبار این مقیاس در تحقیق اسفندیاری برای شیوه های فرزندپروری سهل گیرانه، مستبدانه و قاطعانه به ترتیب، 0/69، 0/77، و 0/73 به دست آمد(به نقل از توزنده جانی، توکلی زاده و لکزیان، .(1390 بامریند میزان اعتبار این پرسشنامه را با روش بازآزمایی برای شیوههای فرزندپروری سهل گیرانه، مستبدانه و قاطعانه به ترتیب، 0/85 0/81، و 0/92 گزارش نمود. وی همچنین در مورد میزان پایایی پرسشنامه گزارش نمود که مستبد بودن مادر با سهلگیری((0/50 و اقتدار منطقی او((0/52 رابطه معکوس دارد. در پژوهشی که توسط رئیسی((1383، به نقل از توزنده جانی، توکلی زاده و لگزیان،((1390 انجام شد، پایایی آزمون برای نمونهای از مادران به شیوه بازآزمایی به ترتیب برای شیوههای فرزندپروری سهل گیرانه، مستبدانه و قاطعانه 0/69، 0/77، و 0/73 گزارش شد. پرسشنامه سبکهای تفکر: پرسشنامه سبکهای تفکر، یک آزمون مداد کاغذی است که به وسیله استرنبرگ و واگنر((1992 طراحی شده و در آن پاسخ هر سوال روی یک مقیاس هفت درجه ای مشخص و با استفاده از روش لیکرت با نمرههای 1)، 2، 3، 4، 5، 6، (7 برای هرگزینه نمرهگذاری می شود. استرنبرگ و همکاران به منظور بررسی پایایی پرسشنامه سبکهای تفکر مطالعات مفصلی انجام دادند، ضریب پایایی خرده آزمونها از 0/56 برای سبک اجرایی تا 0/88 برای سبک کلی با میانگینی برابر 0/78 به دست آمده است. برای روایی پرسشنامه سبکهای تفکر استرنبرگ و همکاران از تحلیل عاملی استفاده کردند که 5 عامل را با قدرت تبیین 0/70 درصد واریانس و با معرفی عامل اول(سبکهای محافظه کاری، اجرایی، آزادمنش و قانونگذاری)؛ عامل دوم(سبکهای قضایی، گروه سالاری)؛ عامل سوم (سبک بیرونی و سبک درونی)؛ عامل چهارم (سبک جزئی و سبک کلی)؛ و عامل پنجم (سبک سلسله مراتبی) را گزارش
نمودند. در این پژوهش ما از فرم هنجاریابی شده سبکهای تفکر(56 سوالی) توسط مهدوی شکیب((1390 استفاده کرده ایم. مهدوی شکیب((1390 برای بررسی پایایی ابزار جمعآوری دادهها از روش پایایی بازآزمایی استفاده کرد که این ضریب برابر 0/92 بهدست آمد. همچنین میانگین ضرایب آلفای کرانباخ خرده آزمونها را برابر 0/64 به دست آورد.
تجزیه تحلیل داده ها: در این پژوهش برای تجزیه وتحلیل داده ها از روشهای آمار توصیفی(میانگین، انحراف معیار،همبستگی) و روشهای آمار استنباطی(تجزیه و تحلیل واریانس دو راهه MANOVA و آزمون (T استفاده شد و برای تحلیل دادههای فوق از نرم افزار spss استفاده کردیم.
یافته ها
آیا بین سبکهای تفکر با ادراک سبکهای فرزندپروری والدین در دانشجویان رابطه وجود دارد؟
جدول (4) همبستگی بین سبکهای تفکر و ادراک سبکهای فرزندپروری والدین
همچنانکه در جدول بالا مشاهده می کنید از بین کارکردهای سبکهای تفکر، سبک تفکر اجرایی و سبک تفکر قضایی با سبک فرزندپروری مقتدرانه رابطه مثبت و معناداری دارند. همچنین از بین صورتهای سبکهای تفکر، سبک تفکر تک سالاری با سبک فرزندپروری سهل گیرانه و سبک تفکر گروه سالاری با سبکهای فرزندپروری مستبدانه و سهل گیرانه و سبک تفکر آنارشی با سبک فرزندپروری سهل گیرانه و از بین سطوح سبکهای تفکر، سبک تفکر کلی با سبک فرزندپروری مقتدرانه و سبک تفکر جزئی با سبک فرزندپروری سهل گیرانه و از بین محدودههای سبکهای تفکر، سبک تفکر درونی با سبکهای فرزندپروری مستبدانه و سهلگیرانه و سبک فرزندپروری بیرونی با سبک فرزندپروی مقتدرانه و از بین گرایشهای سبکهای تفکر، سبک تفکر آزادمنشانه با سبک فرزندپروی مقتدرانه رابطه مثبت و معناداری دارند. آیا از طریق سبکهای تفکر می توان ادراک از سبک فرزندپروری مستبدانه والدین را پیش بینی کرد؟
جدول(: (5 نتایج مربوط به تحلیل رگرسیون چند گانه
مقدار R2 برابر 0/03 می باشد یعنی 3 درصد از تغییرات متغیر وابسته به وسیله متغیرهای پیش بین تبیین می شود ولی با توجه به اینکه درجدول آنالیز واریانس رگرسیون مقدار F آن معنادار نیست ( F(13,166)=1/55, p>0/01) نمی توان گفت سبک فرزندپروری مستبدانه از طریق مؤلفه های سبکهای تفکر قابل پیش بینی است.
