بخشی از مقاله
1. مقدمه
زنان به طور کلی و بالاخص در توسعه حرفه حسابداری و حسابرسی در ایران نقش انکارناپذیری داشته و دارند که در این راستا همواره با مشکلات و حساسیتهایی نیز مواجه بوده اند. در جوامعی که موضوع جنسیت افراد مورد توجه است و تصمیمات براین مبنا اتخاذ میگردد مردان به دلایل مختلف و به طور سنتی قدرت را در اختیار دارند به زنان به عنوان یک فردی که صرفا در موضوعات خاص دارای توانایی است نگریسته و آنرا صاحب حقوق میدانند لذا مانع رشد و ترقی آنها در حرفه های مختلف می شوند - شادی طلب،. - 1381 با افزایش دموکراسی و احترام به حقوق افراد و آزادی جوامع این نحوه نگرش اصلاح شده و افراد با توجه به صلاحیت ها و توانایی هایشان ارتقا مییابد.
از سوی دیگر اهمیت نقش خانواده و تاثیر زنان به عنوان مادر و همسر خانواده که تقویت آنها، به نوعی تقویت جامعه محسوب میشود، از حساسیت بسیاری برخوردار است - مطهری ،. - 1385 با توجه به اهمیت نقش زنان و افزایش حضور آنها در حوزه های مختلف بالاخص دانشگاه ها و مراجع حرفهای، انجام پژوهشی علمی در این خصوص و بررسی موانع و مشکلات حضور آنها ضروری به نظر میرسد.چنین پژوهشی با در نظر گرفتن جایگاه خانواده و زنان به عنوان مادر در کانون خانواده اهمیت افزون تری پیدا می کند.
این گونه پژوهشها با توجه به دوره گذار جامعه ایران از وضعیت سنتی به دوره فراسنتی که افراد در آن احساس مسئولیت اجتماعی بیشتر می کنند و به آزادی و حقوق دیگران اهمیت بیشتری می دهند، دارای جایگاه خاصی است - عبدلی ،. - 1389 از طرفی تصمیم گیری مدیران رده بالای مؤسسات حسابرسی بخش مهم و حیاتی فرایند حسابرسی است ؟برخی افراد نسبت به دیگران در تصمیم گیری موفق ترند. درک این واقعیت طی بیست سال گذشته، توجه بسیاری از پژوهشگران را به متغیرهای مؤثر بر تصمیمات افراد جلب کرده است. این متغیرها در طیفی از متغیرهای فیزیولوژیک تا متغیرهای روان شناختی قرار دارند - عرب مازار یزدی و همکاران ،. - 1391در این خصوص در تحقیقات انجام گرفته به نقش جنسیت و تاثیر محتمل آن، به طور مطلوب و مؤثر پرداخته نشده است.
.2 پیشینه پژوهش
پیشینه داخلی
تنانی و نیکبخت - 1389 - ، عوامل موثر بر حق الزحمه های حسابرسی را در بین شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1382 تا 1386 آزمون کرده اند. روش آماری در این تحقیق، تحلیل همبستگی از طریق روش تخمین داده های تلفیقی - پانل - بوده است. یافته های این تحقیق نشان داد متغیرهای حجم عملیات - اندازه - شرکت، پیچیدگی عملیات شرکت، نوع موسسه حسابرسی و تورم ارتباط معنی داری با حق الزحمه حسابرسی دارند ولی متغیرهای ریسک حسابرسی و تحصیلات و تجربه مسئول تهیه کننده صورتهای مالی با متغیر وابسته - حق الزحمه حسابرسی - فاقد ارتباط آماری بودند.
حسابرسی، شهرت صاحبکار، تخصص صنعتی، بودجه زمانی صرف شده برای فرآیند صاحبکار، مبلغ ترازنامه، جمع داراییها شرکت و سابقه ی موسسات حسابرسی بر حق الزحمه دریافتی از صاحبکار تاثیر مثبت و معناداری دارد از طرفی ریسک شرکت صاحبکار، تعداد کارکنان شرکت، تعداد پرسنل موسسه حسابرسی، درآمد موسسه حسابرسی و تعداد شرکتهای بورسی مورد رسیدگی هر موسسه حسابرسی تاثیری بر حق الزحمه ی حسابرسی ندارد.علوی طبری و همکاران - 1390 - در پژوهشی به بررسی تاثیر جنسیت حسابرس بر کیفیت حسابرسی مستقل پرداختند.نتایج نشان می دهد که تفاوت های جنسیتی بر رابطه بین کیفیت حسابرسی و توانایی حل مسئله حسابرس تاثیر گذار است.
خادم - 1390 - در پایان نامه خود با عنوان تجزیه و تحلیل تفاوتهای جنسیتی در بین حسابرسان پرداخته است.نتایج پژوهش نشان می دهد خصوصیات زنانگی،زنان حسابرس نسبت به سایر زنان به طور معناداری کمتر است.نتایج پؤوهش نشان می دهد که تفاوت معناداری بین خصوصیات مردان و زنان شاغل در حرفه حسابرسی وجود ندارد لذا نمی توان انتظار داشت که تفاوت معناداری بین کیفیت کار زنان و مردان حسابرس وجود داشته باشد.
با این وجود مشاهده گردید، زنان حسابرس نسبت به مردان همکار خود ریسک گریزتر بوده و استقلال فکری بیشتری دارند که می تواند باعث شود موارد اشتباهات بیشتری را نسبت به مردان کشف و گزارش نمایند.خدادادی و حاجی زاده - 1390 - ، نیز در تحقیقی با عنوان "نظریه نمایندگی و حق الزحمه حسابرسی مستقل: آزمون فرضیه جریان های نقد آزاد" به بررسی تاثیر هزینه های نمایندگی ناشی از فرضیه جریان های نقد آزاد بر حق الزحمه حسابرسی پرداختند.
تحقیق برای دوره زمانی 1385 تا 1388 و به صورت الگوی رگرسیون داده های تلفیقی انجام گرفت و نتایج کلی آن موید وجود ارتباط مثبت و معنی دار بین هزینه های نمایندگی ناشی از جریان های نقد آزاد شرکت و حق الزحمه حسابرسی بود. همچنین شواهد نشان داد در شرکتهای دارای جریان های نقدی آزاد زیاد، بین سطح بدهی و حق الزحمه حسابرسی ارتباط مثبت و معنی دار و بین نسبت فرصت های رشد آتی و حق الزحمه حسابرسی، ارتباط منفی و معنی دار وجود دارد.موسوی و داروغه حضرتی - 1390 - ، به بررسی نقش جریان نقد آزاد شرکتها بر حق الزحمه حسابرسی پرداختند.
هدف از پژوهش، تعیین این موضوع بود که آیا بین جریان نقد آزاد و حق الزحمه حسابرسی رابطه معنی داری وجود دارد. نتایج بررسی آنها که با روش آماری رگرسیون چندمتغیره و ضریب همبستگی پیرسون انجام گرفت در بین تعداد 300 سال - شرکت طی دوره زمانی 1382 الی 1387 نشان داد که شرکت های با جریان نقد آزاد بالا دارای حق الزحمه حسابرسی بیشتری هستند. همچنین در این شرکتها، میزان بدهی و سود تقسیمی با حق الزحمه حسابرسی از لحاظ آماری ارتباط معنی داری پیدا می کند.
شهبازی - 1390 - ، به بررسی تاثیر نظام راهبری شرکتها بر حق الزحمه حسابرسی مستقل پرداخت. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که از ده عامل در نظر گرفته شده - اندازه هیت مدیره، نسبت مدیران غیر موظف، درصد مالکیت نهادهای دولتی و شبه دولتی، درصد سهام شناور آزاد شرکت، درصد مالکیت سهامدار عمده، تسهیلات دریافتی از بانکها، اظهارنظر حسابرس مستقل، نوع حسابرس، افشای معامله با اشخاص وابسته، پرداخت به موقع سود سهام - دو عامل درصد مالکیت نهادهای دولتی، شبه دولتی و نوع حسابرس با حق الزحمه حسابرس مستقل رابطه مستقیم و معنی دار نشان داد.
خشنود و رنجبر - 1394 - در پژوهشی با عنوان تاثیر جنسیت حسابرس و دوره تصدی حسابرس بر اظهار نظر گزارش حسابرسی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران نشان دادند که جنسیت حسابرس بر اظهار نظر تعدیل شده حسابرسی تاثیر مثبت و معنی داری دارد.همچنین دوره تصدی حسابرس بر اظهار نظر تعدیل شده حسابرسی تاثیر مثبت و معنی داری دارد.نیکبخت و همکاران - 1395 - به بررسی رابطه بین حق الزحمه حسابرسی و تجربه حسابرس با کیفیت حسابرسی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند.نتایج حاصل از آزمون فرضیه پژوهش ، حاکی از این است که تغییر حق الزحمه حسابرس با کیفیت حسابرسی رابطه مثبت و معناداری دارد.
نیکبخت و دیگران - 1395 - به بررسی تاثیر بیش اعتمادی مدیران بر حق الزحمه حسابرسی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند.نتایج نشان می دهد هرسه معیار بیش اعتمادی مدیران بر حق الزحمه حسابرسی تاثیر مثبت دارد. پیامد واثرریسک گزارشگری مالی که به دلیل بیش اطمینانی مدیران پدید می آید، سبب ایجاد ارتباط مثبت بین بیش اطمینانی مدیریت و حق الزحمهحسابرسی می شود.گرجی زاده و دیگران - 1396 - به بررسی تاثیر اندازه موسسه حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی بر کیفیت حسابرسی پرداختند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه پژوهش، حاکی از این است که اندازه موسسه حسابرسی و تغییر حق الزحمه حسابرس بر کیفیت حسابرسی رابطه مثبت معنا داری وجود دارد. همچنین، اندازه موسسه حسابرسی بر رابطه بین حق الزحمه حسابرسی و کیفیت حسابرسی تاثیر مثبت و معناداری دارد.
پیشینه خارجی
وو - 2003 - 1، اندازه شرکت حسابرسی شونده و اینکه آیا یک شرکت حسابرسی شونده توسط یکی از پنج موسسه بزرگ حسابرسی، حسابرسی شده است یا خیر؟ نظر حسابرسی، نسبت حسابهای دریافتی به کل دارایی ها و نسبت موجودی به کل دارایی ها را عوامل اصلی تاثیرگذار بر حق الزحمه های حسابرسی می داند.لی یو2 و همکاران - 2003 - ، 590 شرکت را مورد بررسی قرار داداند و به این نتیجه رسیده اند که اندازه و جایگاه یک شرکت پذیرفته شده و پیچیدگی معاملات تجاریش عوامل اصلی در تعیین حق الزحمه حسابرسی می باشد، در حالی که حق الزحمه حسابرسی هیچ رابطه معنی داری با نسبت موجودی به کل دارایی، نسبت بدهی بلند مدت به دارایی کل، وقوع ضرر و زیان، دوره تصدی حسابرسی و اندازه شرکت حسابرسی ندارد.
ژو و گیو - 2006 - 3 مسائل مربوط به افزایش های حق الزحمه حسابرسی در شرکت هایی که تغییراتی در بنگاه های حسابداری ندارند را بررسی کرداند و مشاهده می کنند که توسعه و گسترش شرکت و افزایش در نسبت بدهی دو عامل اصلی توضیحی هستند. علاوه بر این، آنها نشان داداند که تغییر در نسبت نقدینگی به بدهی جاری و مدیریت سود به طور معنی داری با افزایش حق الزحمه حسابرسی رابطه دارد، اما، ارتباطی بین تغییر در برگشت دارایی خالص - موجودی، سهم صاحبان - “ROE” و تغییر در نسبتهای حساب های دریافتی و موجودی کالا به کل دارایی وجود ندارد.
