بخشی از مقاله
چکیده:
در پژوهش حاضر، رابطه دوره تصدی حسابرس و حق الزحمه های حسابرسی با استقلال حسابرس در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران موردبررسی قرارگرفته است. شرط اصلی فعالیت موسسات حسابرسی در حوزه های مختلف فعالیت، استقلال از واحد مورد رسیدگی است و یا به عبارت دیگر؛ اقدام به ایفای نقش در بازارهای پول و سرمایه و اعتماد عمومی به حسابرسان مستلزم دستیابی و حفظ استقلال می باشد. اما در این میان عواملی همچون حق الزحمه حسابرسی، حفظ قرارداد، آنها را در معرض مخاطرات و ریسک عدم استقلال حرفه ای خاص اینگونه فعالیتها قرار داده است. این پژوهش بر اساس دادههای 59 شرکت پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 94 - 92 انجامشده است. پژوهش از نوع مطالعه توصیفی - همبستگی است و برای آزمون فرضیههای تحقیق از تحلیل دادههای تابلویی - پانل دیتا - استفادهشده است. یافتههای تحقیق به طور کلی حاکی از آن است که هرچه دوره تصدی حسابرس بیشتر باشد، واکنش اقلام تعهدی اختیاری به حق الزحمه حسابرسی کمتر بوده و همچنین بین حق الزحمه حسابرسی با رتبه بندی موسسات حسابرسی و ارزش بازار سرمایه شرکت، رابطه مثبت معناداری برقرار است.
واژههای کلیدی: استقلال حسابرس، دوره تصدی، حق الزحمه حسابرس، بورس اورق بهادار تهران
مقدمه
حسابرسی به عنوان حرفه ای مستقل، وظیفه خطیری در جهت اعتباردهی گزارش های مالی برای جامعه استفاده کنندگان اطلاعات مالی، بر عهده دارد. اطلاعات مالی حسابرسی شده ابزاری برای کاهش مخاطره سرمایه گذاری ها، بهبود کیفیت تصمیم گیری درون سازمانی و برون سازمانی، افزایش سطح بازده ناشی از دادوستد اوراق بهادار و بهبود ساختار سبد سرمایه گذاری افراد و گروه های مختلف است - حساس یگانه و داداشی،. - 1389 با توجه به اهمیت حرفه حسابرسی، کلمه حسابرس بیشتر مواقع با کلمه مستقل همراه و تزیین میشود. اهمیت مفهوم استقلال در حسابرسی مستقل به حدی است که برای اثبات آن بهعنوان یکی از شالودهها در ساختار تئوری حسابرسی، به توجیه اندکی نیاز داریم و این موضوع برخلاف سایر تئوریهای حسابرسی است.
اگر حسابرس مستقل از مدیریت صاحبکار جدا نباشد، چیزی به اعتبار صورتهای مالی نمیافزاید. پس این انتظار وجود دارد که حسابرسان به شایستگی و درستکاری در حرفه خود عمل کنند، بهویژه از آنها انتظار میرود که در انجام این کار اجازه ندهند که قضاوتها و تصمیمگیریهایشان زیر نفوذ و تاثیر مدیریت صاحبکار قرار گیرد - سجادی و ابراهیمی،. - 1384مطالعات دوره تصدی حسابرس به بررسی این امر میپردازند که آیا مدت طولانی رابطه حسابرس صاحبکار بر کیفیت حسابرسی تاثیر دارد یا خیر. علت و محرک این تحقیقات نیز دعوت به تغییر اجباری یا اختیاری حسابرس می باشد. استدلالی که در جهت تغییر حسابرس عنوان می شود این است که دوره تصدی بلندمدت استقلال حسابرس را خدشه دار می کند.
استدلال مخالف نیز این است که حسابرسان از انگیزه های اقتصادی قوی برای حفظ استقلال برخوردارند و سازوکارهای داخلی از قبیل چرخش پرسنل برای حفظ استقلال و تردید حرفه ای حسابرسان کافی می باشد - فرانسیس . - 2004 همچنین استدلال می شود که دوره تصدی بلندمدت تر باعث آشنایی بیشتر حسابرس با عملیات تجاری و مسائل گزارشگری صاحبکار می شود و لذا کیفیت حسابرسی افزایش می یابد - حکیم و عمری 2010، المطلیری و همکاران . - 2009 با توجه به این موارد می توان متصور بود که دوره تصدی حسابرس بر کیفیت اطلاعات مالی یا تاثیر مثبت داشته و یا اینکه سرمایه گذاران، دوره تصدی بلند مدت تر را به عنوان علامتی منفی ارزیابی کرده و سبب عدم اطمینان اطلاعاتی گردد.
سازمان حسابرسی به عنوان شخصیت قانون گذاری اصول و ضوابط حسابداری و حسابرسی در کشور، در نشریه 123 آئین رفتار حرفه ای چنین بیان شده است: بکارگیری کارکنان ارشد در ارتباط با یک صاحبکار برای سالهای متمادی ممکن است تهدید برای استقلال باشد و در چنین شرایطی حسابدار حرفه ای مستقل باید اقداماتی را به منظور حصول اطمینان از حفظ استقلال و بیطرفی انجام دهد. از جمله اقدامات کنترلی و حفاظت هایی که می توان در این زمینه انجام داد چرخش اعضای ارشد تیم اطمینان، درگیر نمودن یک حسابدار حرفه ای اضافی جهت مرور کار انجام شده اعضای ارشد یا مشورت در صورت لزوم، و در نهایت مرور کیفیت کار به صورت داخلی اما مستقل میباشد - قیطاسی و استا، . - 1392
و اما به نقل از بنی مهد و همکاران - - 1391؛ حق الزحمه حسابرس بر اساس بهای تمام شده خدمات بکار رفته در فرآیند حسابرسی بعلاوه تخمینی از زیان های آتی ناشی از مسئولیت حسابرس در برابر گزارش صادر شده، تعیین خواهد شد. میزان حق الزحمه حسابرسی نیز می تواند بر استقلال حسابرس تأثیرگذار باشد. افزایش حق الزحمه حسابرسی و وابستگی هرچه بیشتر درآمدهای موسسه حسابرسی به یک صاحبکار می تواند استقلال حسابرس را خدشه دار و منجر به اظهارنظر نامناسب حسابرس نسبت به صورتهای مالی گردد.باتوجه به موارد گفته شده، بررسی رابطه حق الزحمه حسابرسی و دوره تصدی حابرس بر استقلال حسابرس، ضروری به نظر می رسد.
پیشینه پژوهش پیشینه نظری
یکی از مهمترین عوامل محرک در توسعه نقش حسابرسی، تفکیک کامل مدیریت از مالکیت است. این موضوع باعث شکل گیری تئوری نمایندگی شده است؛ بر اساس تئوری مذکور بین مالک و مدیر رابطه نمایندگی وجود دارد. مالکین منابع را در اختیار مدیران قرار می دهند؛ و نگران این هستند آیا مدیران در راستای منافع مالکان تصمیم می گیرند یا خیر. این نگرانی با افشای اطلاعات بر طرف می شود - کردستانی،. - 1388 یکی از مهمترین ابزار جهت اطمینان از افشای اطلاعات مطلوب به منظور کاهش تضاد منافع، حسابرسی توسط حسابرس مستقل است؛ بنابراین حسابرس از طریق گزارشگری حرفه ای باعث تصمیم گیری آگاهانه استفاده کننده گان از صورت های مالی می شود.
از این روست که سازمان ها در سرتاسر جهان به طور داوطلبانه صورت های مالی خود را بدون آنکه الزام قانونی وجود داشته باشد؛ با یک گزارش حسابرسی همراه می کنند .محققان بحث می کنندکه صورت های مالی حسابرسی شده ،منجر به یک صرفه جویی واقعی هزینه ها در جذب سرمایه به قیمت پایین تر می شود ؛چون اطلاعات قابل اتکا است - گری،. - 2003 حسابرس تعیین می کند ؛که آیا اطلاعات افشا شده به نحوه مطلوب تهیه گردیده است یا خیر. بنابراین گزارش حسابرس نیز باید قابل اتکا باشد و شرط اصلی قابلیت اتکا گزارش حسابرسی،استقلال حسابرس از واحد مورد رسیدگی است .سازمان حسابرسی ایران استقلال حسابرس را این گونه تعریف می کند: هنگامی که حسابداران حرفه ایی مستقل مسئولیت انجام کاری را به عهده می گیرند؛ که مستلزم گزارشگری حرفه ای است ؛باید فاقد هرگونه نفع و علاقه ایی ،صرف نظر از آثار واقعی آن باشند؛ که ممکن است بر درستکاری ،بی طرفی و استقلال تاثیر گذارد؛یا به نظر رسد که تاثیر می گذارد.
هدف استقلال حسابرس پشتیبانی از اتکای استفادهکنندگان بر فرایند گزارشگری مالی و افزایش کارایی بازار سرمایه است. یعنی استقلال هدف نیست؛ بلکه ابزاری برای دستیابی به هدفی خاص است.مهمترین هدف، دفاع از منافع ذینفعان در مقابل تحریف های با اهمیت مدیران می باشدوشرط اصلی تحقق هدف مذکور،استقلال حسابرس از واحد مورد رسیدگی است.رسوایی های مالی اخیر در سطح جهان، از انرون و ورلدکام در آمریکا تا پارلامات در اروپا،نگرانی هایی را در رابطه با قابلیت اتکای صورت های مالی ایجاد کرده است. درحالی که مسئولیت اصلی تهیه صورت های مالی بر عهده مدیریت شرکت است؛ اما در پی این وقایع انگشت اتهام به سوی حسابرسان نشانه رفته است؛ تا جایی که عموماً از این وقایع به عنوان "شکست حسابرسی"یاد می شود.
برداشت عموم این است؛ که فقدان استقلال و کیفیت ضعیف حسابرسی، موجب وقوع چنین وقایعی شده است. و همچنین رقابتی شدن حرفه حسابرسی به دلیل افزایش افراد حرفه ایی و موسسه های حسابرسی توجه نظارت کنندگان و محققان را به خود جلب کرده است ؛که آیا استقلال حسابرس، در نتیجه حق الزحمه های حسابرسی - حسابرسی و مشاوره - و حفظ صاحبکار تضعیف می شود.استقلال حسابرس مدتها است ؛که چالش اصلی حرفه حسابرسی است.؛و از چشم اندازهای حق الزحمه های حسابرسی و غیر حسابرسی و دوره تصدی حسابرس مورد بررسی قرار گرفته است.مطالعات موجود در مورد حق الزحمه های حسابرسی بالاتر بحث می کنندکه حق الزحمه های بالاتر ، یک پیوند اقتصادی را میان حسابرس و
