بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش ، بررسی رابطه سبکهای هویتی و همدلی با احساس تنهایی در دانش آموزان پسر ناحیه یک شهر شیراز بوده است . جامعه آماری این پژوهش ، شامل کلیه دانش آموزان پسر دوره دوم متوسطه نظری ناحیه یک شیراز بوده است که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای 250 نفردانش آموز به عنوان نمونه انتخاب شدند . روش پژوهش همبستگی است و برای گرد آوری اطلاعات از سه مقیاس سبک های هویتی - وایت و همکاران ، - 1998 ، همدلی - دیویس ، - 1983 و تنهایی - راسل ، - 1996 استفاده گردید.
نتایج نشان می دهد که بین سبک های هویتی و همدلی با احساس تنهایی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد . همچنین میان ابعاد همدلی با احساس تنهایی دوبعد دیدگاه گرایی وآشفتگی شخصی با احساس تنهایی رابطه معناداری وجود دارد . همچنین نتایج حاصل از رگرسیون نشانگر آن است که میان سبک های هویتی هیچ یک نمی توانند احساس تنهایی را پیش بینی کنند و در میان همه ابعاد همدلی هرسه بعد همدلی احساس تنهایی را پیش بینی می کنند.
مقدمه
یکی از ضروریات وجودی همه ما انسانها ، احتیاج به معاشرت و آمیزش با دیگران است . منشا ء این ضرورت ، زندگی اجتماعی ماست . بعضی از افراد که از معاشرت می گریزند و بیشتر اوقات را در تنهایی به سر می برند ممکن است در فکر و وجود خود نقصی را برای خود تصور کنند که انزوا بر شدت آن می افزاید . عزلت و انزوا از قوای روحی و فکری می کاهد و اگر مانند حبس ، اجباری و متمادی باشد ، سخت ترین مکافات و رنج آور ترین عذابها ست.
کسانی که از جمعیت می گریزند از معاشرت بدشان نمی آید بلکه از تکرار تجربه های تلخ و ناملایمات گذشته می ترسند مثلاً. نمی توانند ببینند که دیگران از آنها باهوش تر و لایق تر باشند یا نمی توانند در صحبت و عمل با دیگران رقابت و مبارزه کنند و یا اینکه شیوه انزوا و تنهایی را در خانه از پدر و مادر گرفته و بدان مانوس شده اند . اینگونه اشخاص برای تسلی خاطر خود دلایلی بر حسن انزوا و بر مصلحت گوشه گیری می آورند و خواه ناخواه خود را قانع و راضی می کنند که رنج تنهایی کمتر از رنج همنشینی است.
احساس تنهایی از فقدان فرصت برای ایجاد رابطه صمیمانه با دیگران وناتوانی دراظهار افکار وهیجانات فرد برمی آید دراین مواقع فرد نمی تواند بدون ترس واضطراب با دیگران رابطه برقرار نماید ومعمولا به گوشه گیری وانزوای فرد می انجامد همدلی نوع خاصی از توجه داشتن به دیدگاه دیگران است.فرد از طریق ادراک واکنش های عاطفی دیگران ، واکنش های عاطفی از خود نشان می دهد. به منظور برقراری روابط همدلانه فرد باید بتواند خود را جای دیگران گذاشته ، امور را از دیدگاه آنان ببیند و از خودبپرسد که اگرجای او بودم چه احساسی داشتم - مرادی،. - 1392
بیان مساله
احساس تنهایی، بر اساس بسیاری از تعاریف ، تجربه ای آزارنده وپریشان کننده است که مشکلات روان شناختی و جسمانی شدیدی را به دنبال دارد.احساس تنهایی با افسردگی ،خودکشی،سوء مصرف مواد ، احساس تیره روزی و بدبختی و تعدد بیماریهای جسمی همبسته است . آمار نشان می دهد که از هر 4 نفر یک نفر از احساس تنهایی رنج می برد - دیتوماسو و همکاران - 2004 همدلی گام نهادن با فرد دیگر به مکان های عمیق تر وجود اوست - در حالی که هنوز جدایی نیز تا اندازه ای، حفظ می شود - همدلی، به معنای تجربه کردن احساسات طرف مقابل بدون ازدست دادن هویت خود و پاسخ دقیق به نیازهای او، بدون آلوده شدن به آنهاست . شخص همدل، رنج فرد دیگر را حس می کند، اما به واسطه آن نا توان نمی شود.
او سردرگمی، خشم، ترس و یا عشق فرد دیگر را، چنان که گویی احساسات خود اوست حس می کند، اما ماهیت »چنان که گویی « مشارکتش رااز دست نمی دهد - بولتون ،ترجمه سهرابی ، 1386 ؛ به نقل از رنگریز ،. - 1388 بنابراین همدلی در زمینه تعاملات اجتماعی مفهوم اساسی است . یکی از متغیرهایی است که در ایجاد ارتباط و همکاری با دیگران تاثیر گذار می باشد - کرمی نوری وهمکاران ،1381 ؛ به نقل از رنگریز ، - .1388 اریکسون معتقد است در سنین نوجوانی فرد نسبت به هویت خود آگاهی به دست میآورد و خود با وحدت بزرگتری از گذشته, در ارتباط با گروه, شغل, جنس, فرهنگ و مذهب در نوجوانی شکل میگیرد. تعارض روانی این دوره مربوط به شکلگیری احساس هویت و پراکندگی اجزای مختلف آن است.
وظیفه حیاتی نوجوان این است که این تعارض را حل کند و یک هویت واحد و منسجم برای خویشتن ایجاد نماید. او باید بتواند زندگی گذشته و هویت دورههای قبلی زندگی خویش را با وضع حال جدیدش پیوند مناسبی بزند و پاسخهای مناسبی برای سوالات مهم - جای من در هستی کجاست؟ از زندگی خود چه میخواهم؟ - بیابد. برخلاف دورههای قبلی که کودک این پرسشها را از بزرگترها داشت, اینک از خود میپرسد.نوجوان نوعی احساس تنهایی داشته و همین امر موجب میشود که با خود بگوید هیچکس فکر و احساس مرا ندارد. نتیجه چنین احساسی از خود راضی بودن نوجوان است در جریان تشکیل هویت به ویژه در آغاز آن, نوجوان به نفی ارزشهای والدین نیز میپردازد. اگر والدین صبر و تحمل خود را از کف بدهند و او را زیر فشار شدید نظرها و اعتقادات خود بگذارند, ممکن است مشکلات بیشتری بروز کند.
این اختلاف بین نوجوانان و والدین را برخی از نویسندگان به تعارض نسلها نیز تعبیر کردهاند اما واقعیت این است که چنین دشمنی موهومی بین نسلها وجود ندارد و این تعارضها در صورتی که واکنش عاقلانه و صبورانه در مقابل آنها نشان داده شود به سود نوجوان و شکلگیری درست هویت است - کروگر حال با در نظر داشتن موارد ذکرشده و اینکه در مطالعات پیشین سابقه ای از انجام بررسی رابطه سبکهای هویتی با احساس تنهایی و همدلی در دانش آموزان مشاهده نگردیده است ، محقق در نظر دارد رابطه سبکهای هویتی با احساس تنهایی و همدلی در دانش آموزان ناحیه یک شهر شیراز را مورد بررسی قرار دهد .
اهمیت و ضرورت پژوهش در این دوره نقش جوانان و نوجوانان به عنوان با ارزش ترین نیروی انسانی و آینده سازان جامعه بر هیچکس پوشیده نیست و عدم توجه کافی به هویت و سلامت جسمی روانی آنها موجب بروز مشکلات زیادی در خانواده و جامعه خواهد شد. لذا ضرورت ایجاب می کند که پژوهش های دقیق علمی و همه جانبه مبتنی بر هر جامعه ای انجام گیرد تا بتوان عوامل موثر بر سلامتی آنها و موانع موجود را شناسایی و اصلاح نمود و همچنین گستردگی و ابعاد مساله هویت ایجاب می کند که درهر تحقیق از دریچه ای خاص با آن نگریسته شودو رابطه آن با متغیرهای مختلف سنجیده شود.
اگر بدانیم چه رابطه ای بین ابعاد هویت افراد از نظر درون وبرون گرایی و میزان تعهد و تلاش آنها وجود دارد،می توانیم جامعه را در رسیدن به اهداف خودیاری رسانیم - ایزدی ، این احساس بی کفایتی را سالیوان، تجربه ای نا خوشایند و عمیقی می داند که می تواندناشی از عدم ارضای نیاز ذاتی به تماس فیزیکی باشد . نیاز به تماس فیزیکی برخی از احتیاجات کودک را برآورده می سازد . به نظر سالیوان این نیاز در بزرگسالی به شکل نیاز به مشارکت درفعالیت های اجتماعی بروز پیدا می کند و عدم ارضای آن، منجر به احساس تنهایی می شود.اوج نیاز به هم نوع، در قالب احتیاج و نیاز به عشق و نسبت به فردی دیگر متجلی می شود.
ریشه تنهایی به نظر در عدم ارضای محبت دیگران و تبادل محبت به منظور برقراری روابط دوستانه صمیمی در بالاترین سطح آن یکی از این نیازها در مراحل مختلف است. همه آنها می توانند در قالب نیاز اساسی به تماس و صمیمیت بررسی شوند - قربانی ،1387 ؛ به نقل از ناصحی ، - .1391 فرام - 1985 - ضمن ارائه شواهدی در تأیید نظریه سالیوان اظهار کرد که، همه انسان ها ازتنها شدن هراس دارند و آستانه احساس تنهایی را متأثر از تاریخچه رشدی افراد می داند . به نظر وی فقدان مستمر تماس فیزیکی در دوران کودکی ممکن است، به ناراحتی های جسمانی و نیز عاطفی اعم از احساس تنهایی منجر شود - حجت ،1989 ؛قربانی ، 1387 ؛ به نقل از ناصحی ، - .1391از طرفی علاوه بر پدیده تنهایی در دوران نوجوانی، مسئله مهم دیگر دراین دوران ، هویت یابی است.
براساس نظریه اریکسون - 1968-1956 - اواخر نوجوانی حس ثابت و روشنی ازهویت خود شامل ادراکات خود و اکتشاف درباره ارزش ها ، باورها و جهت گیری شغلی و دیگرمسائل مرتبط با هویت، شکل می گیرد - وایت ،2009 ؛ به نقل از ناصحی ، - .1391 اهمیت این پژوهش در آن است که رابطه سبکهای هویتی و همدلی با احساس تنهایی در دانش آموزان ناحیه یک شهر شیراز توصیه ها و راهکارهای کاربردی وپژوهشی برای حفظ و ارتقای سلامت فردی و اجتماعی دانش آموزان به عنوان آینده سازان مملکت به مسولان استانی وکشوری - وزارت آموزش و پرورش استانی و کشوری - را می توان ارائه کرد.
اهداف پژوهش هدف کلی این پزوهش بررسی رابطه بین سبکهای هویتی و همدلی با احساس تنهایی دانش آموزان ناحیه یک شیراز اهداف جزئی بررسی رابطه بین ابعاد همدلی با احساس تنهایی دانش آموزان ناحیه یک شیراز پیش بینی احساس تنهایی دانش آموزان براساس سبک های هویتی پیش بینی احساس تنهایی دانش آموزان براساس ابعاد همدلی فرضیه های پژوهش فرضیه اصلی : بین سبکهای هویتی و همدلی با احساس تنهایی رابطه معناداری وجود دارد.
فرضیه فرعی:
بین ابعاد همدلی با احساس تنهایی رابطه معناداری وجود دارد. سبکهای هویتی می توانند پیش بینی کننده احساس تنهایی باشند. ابعاد همدلی می توانند پیش بینی کننده احساس تنهایی باشند
مبانی نظری پژوهش الف - احساس تنهایی مفهوم تنهایی:
احساس تنهایی تجربه ناخوشایندی است که در پاسخ به نارسایی های کمی وکیفی در روابط اجتماعی پدیدار می شود - پرلمن و پپلو ، - .1981 احساس تنهایی، بر اساس بسیاری از تعاریف ، تجربه ای آزارنده وپریشان کننده است که مشکلات روان شناختی و جسمانی شدیدی را به دنبال دارد.احساس تنهایی با افسردگی ،خودکشی،سوء مصرف مواد ، احساس تیره روزی و بدبختی و تعدد بیماریهای جسمی همبسته است - دیتوماسو و همکاران - . 2004 یانگ - 1982 - تنهایی را، عدم روابط اجتماعی رضایتمند و یا عدم ادراک روابط اجتماعی رضایتمند توصیف می کند - تاراریل ،2011 ؛ به نقل از ناصحی ، - . 1391 احساس تنهایی ، مجموعه ای پیچیده از احساس ها وشناخت ها ، پریشانی ها وتجربه هیجانهای منفی است که از کمبود ها ی ادراک شده فردی در روابط خصوصی واجتماعی ناشی می شود.
