بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین سبک های هویتی و هوش هیجانی با رفتارهای پرخطر در دانش آموزان تیزهوش شهرستان یزد انجام شد. این پژوهش از نوع پژوهش های توصیفی–همبستگی وجامعه آماری آن شامل کلیه دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان شهرستان یزد بود که از بین آن ها نمونه ای به تعداد 104 نفر به شیوه تصادفی طبقهای انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه سنجش سبک هویت برزونسکی - 1998 - و مقیاس هوش هیجانی شوت و همکاران - - 1998 و پرسشنامه رفتارهای پرخطر محمدخانی - - 1385 استفاده شد.
از آزمونهای همبستگی پیرسون، رگرسیون و t مستقل به منظور تجزیه و تحلیل دادهها استفاده شد. یافتهها نشان دادکه رابطه معناداری بین سبکهای هویتی - اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم یا اجتنابی - با رفتارهای پر خطر دانش آموزان تیز هوش شهرستان یزد وجود داشت و نمره کل رفتارهای پر خطر با دو زیر مقیاس سبک هنجاری - p<0/01 - و زیر مقیاس تعهد - p<0/05 - معکوس و معناداربود. همچنین رابطه معناداری بین هوش هیجانی و زیرمقیاسهای آن - نظم بخشی ،ارزیابی و استفاده از هیجان ها - با رفتارهای پرخطردر بین دانش آموزان تیز هوش شهرستان یزد وجوداشت و نمره کل هوش هیجانی نیز همانند زیرمقیاس های هوش هیجانی باافسردگی - p<0/01 - خودکشی - p<0/01 - و فرار از خانه و مدرسه - - p<0/05 همبستگی منفی معنادار داشت.
مقدمه
نوجوانی یک دوره بحرانی در زندگی است زیرا الگوهای رفتاری مهم که می توانند بر سراسر زندگی فرد تاثیر بگذارند،در این دوران شکل می گیرند،مصرف مواد و الگوهای رفتار نادرست جنسی از این دوره آغاز می شوند - . - Juan Pablo & Stafan,2004درنوجوانی فرد جایگاه خویش را درخانواده،دوستان و جامعه تعیین میکند،عوامل اجتماعی،خانوادگی واقتصادی نقش مهمی در سوگیری رفتاری افراد به عهده دارند.
اغلب نوجوانان با خانواده،جامعه و بستگان دچار چالش هستند و ممکن است فشار مشکلات نوجوان،خانواده را با نیازهای فراوان رو به روکند.در دوره نوجوانی افراد تجربه آموزی می کنند از این رو با خطرهای گوناگونی روبه رو می شوندو تصمیم گیری های نادرست ممکن است آنان را به سمت رفتارهای پرخطر سوق دهد - فتحی و ذاکری پور،. - 1393 رفتارهای پرخطر به رفتارهایی اطلاق می شود که احتمال نتایج مخرب جسمی،روانشناختی و اجتماعی برای فرد را افزایش می دهد.
این رفتارها در نوجوانان با یکدیگر به شدت همبسته اند.رفتارهای پرخطر شامل مصرف مواد،خشونت و رفتارهای جنسی هستند که عامل بسیاری از مرگ و میرها در سنین نوجوانی و بزرگسالی به شمارمی آیند - زاده محمدی و احمد آبادی،. - 1387 بخشانی وهمکاران - - 1386،درپژوهشی تحت عنوان شیوع رفتارهای پرخطر مرتبط با آسیب های عمدی و غیر عمدی در دانش آموزان دبیرستانی سیستان و بلوچستان که بر روی 1855دانش آموز دبیرستانی استان سیستان و بلوچستان 930 - دختر و 925 پسر - انجام شده بود،نشان دادند که بسیاری از دانش آموزان دبیرستانی دست به رفتارهای پر خطر میزنند که سلامت آنها را به خطر می اندازد.
در نوجوانی رشد خود به طور خاصی پیچیده می شود و نوجوانان علاوه بر توجه به اسنادهایی که خود پنداره آن ها را می سازد باید دیدگاههای جاری را با مجموعه انتظاراتی که سال های بعد آنها رامی سازد ،چه مسیری را در زندگی انتخاب کنند ،چه شیوه ای از زندگی را تعقیب کنند و چه باورهایی را بپذیرند توجه کنند،این فرایند متضمن آزمون ایده ها , عقاید و رفتار است. هویت احساس عمیقی از تعهدات ایدئولوژیکی را در نوجوان به وجود می آوردو این امکان را برای اوبه وجود می آورد که جایگاه خودرا در زندگی بشناسد،هویت چیزی است که می سازد،بر می انگیزد وهدایت می کندو دلایل شخص را برای زیستن ارائه می دهد.
بر اساس نظریه Berzonskyسه سبک هویت ازهم متفاوت هستند : سبک هویت اطلاعاتی، سبک هویت هنجاری، سبک هویت سردرگم یا اجتنابی .نوجوانان با سبک اطلاعاتی در مورد ساختار خود تردید داشته اند و به طور فعال اطلاعات مربوط به خود را جستجو کرده و ساخت های خود را آزمون می نمایند. درسبک هویت هنجاری ،نوجوانان ارزش ها ,هنجارهاو انتظارات افراد مهم زندگی شان رادر مورد مسائل مربوط به هویت به کار می گیرند،با آن همنوا شده و نسبت به مراجع قدرت تعهد دارند.
نوجوانی که سبک هویت اجتنابی را به کار می گیرند از پرداختن به بحث و بررسی مسائل مرتبط با هویت اجتناب می کنند , نسبت به مواجهه با تصمیمات و مسائل شخصی بی میل هستند , در تصمیم گیری تعلل می کنند تا هنگامی که عوامل موقعیتی رفتار آن ها را معین می کند،در پژوهشی تحت عنوان سوء مصرف مواد مخدر و پایگاه هویت در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس که بر روی160 نفر دانشجوی پسر انجام شده بود،نشان دادندکه هویت های تحمیل شده و پراکنده، پیش بینی کننده مثبت و معنادار سوء مصرف مواد هستند و هویتهای موفق و معوق نتوانستند سوء مصرف مواد را پیش بینی کنند. هوش هیجانی نیز یکی دیگرازعوامل تعیین کننده در بسیاری از واکنش های انسان نسبت به محیط اجتماعی می باشد،هوش هیجانی توانایی حفظ انگیزه،پایداری در برابر ناملایمات،کنترل در مقابل تکانش ها،به تعویق انداختن کامیابی ها، همدلی با دیگرانو امیدوار بودن است.
در مدل گلمن پنج حوزه اساسی هوش هیجانی مورد بررسی قرار گرفته است: خودآگاهی،خودمدیریتی،خودانگیزشی، دیگرآگاهی، دیگر مدیریتی. در پژوهش تحت عنوان رابطه هوش هیجانی و مکانیسم های دفاعی با اعتیاد که بر روی296 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران انجام شده بود نشان دادند که هوش هیجانی با پذیرش اعتیاد رابطه منفی داشت وبا کنترل اثر هوش هیجانی و مولفه های آن،بین مکانیزم های دفاعی رشد یافته و رشد نایافته و پذیرش اعتیاد به ترتیب رابطه منفی و مثبت معنادار مشاهده شداما با کنترل اثر مکانیزم های دفاعی , هوش هیجانی , مولفه های ادراک هیجانی و پذیرش اعتیاد رابطه منفی وجود داشت. با توجه به پژوهش های انجام شده و نتایج حاصل ازآن و توجه به این که40 درصد جامعه در گروه سنی زیر 20 سال هستند لزوم بررسی ارتباط بین سبک های هویتی و هوش هیجانی با رفتارهای پرخطر در نوجوانان ضروری است تا با تدوین راهبردها و مداخله های علمی،رفتارهای پرخطردر این گروه سنی که آینده سازان جامعه به شمار می روند،کاهش یابد.
روش تحقیق:
طرح پژوهش حاضر از نوع پژوهش های توصیفیBهمبستگی می باشد. جامعه آماری کلیهدانش آموزان مجتمع استعدادهای درخشان شهرستان یزد می باشند که از بین آن ها نمونه ای به تعداد104نفر به صورت طبقه ای نسبی وبه روش تصادفی انتخاب شدندابزار جمع آوری اطلاعات عبارت بود: از پرسشنامه سنجش سبک هویت برزونسکی - 1981 - ،مقیاس هوش هیجانی شوت و همکاران - 1998 - و پرسشنامه رفتارهای پرخطر محمدخانی - . - 1385 پرسشنامه سنجش سبک هویت برزونسکی 3 - 1981 - سبک هویت اطلاعاتی , سردرگم اجتنابی , هنجاری و میزان تعهد فرد را مورد سنجش قرار می دهد . دارای 40 سوال وهر سوال دارای 5 گزینه است که به ترتیب به صورت کاملا موافقم5،تا حدودی موافقم 4، مطمئن نیستم3،تا حدودی مخالفم 2، کاملا مخالفم ،1 نمره گذاری می شود .
برزونسکی در سال - 2000 - ضریب آلفای کرونباخ سبک هویت اطلاعاتی را 0/71، سبک هنجاری را /65،0 سبک سردرگم را /75 و مقیاس تعهد را /78 به دست آورد. آقاجانی - 1381 - روایی پرسشنامه را به سه روش تحلیل عاملی , روایی افتراقی و روایی همزمان با استفاده از آلفای کرونباخ نشان داد که آزمون از همسانی درونی مناسبی برخوردار است - کمترین ضریب مربوط به سبک هویت سردرگم 0/69 و بالاترین ضریب مربوط به تعهد 0/76 برآورده شده است - ،پایایی از طریق بازآزمایی بر روی 68 دانشجو با فاصله سه هفته ضریب همبستگی نسبتا بالایی بین نمرات در اجرای اول و دوم به دست داد - بین دو جرا برای حداقل تعهد 0/52 و حداکثر هویت هنجاری با 0/71 محاسبه شده است که در سطح خطاپذیری کوچکتر از 0/01 و معنادار بود - در این پژوهش به منظور بررسی پایایی از الفای کرونباخ - به منظور بررسی همسانی درونی - استفاده به عمل آمد و نتایج به ترتیب زیر است : ضریب آلفای کرونباخ برای سبک هویت اطلاعاتی 0/68 ، سبک هنجاری 0/69و سبک سردرگم /اجتنابی 0/65 به دست آمده است .
