بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش تعیین رابطه بین سبک های هویتی با سرمایه روانشناختی دانش آموزان دختر متوسطه دوم شهرستان آمل بوده است. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر متوسطه دوم شهرستان آمل در سال تحصیلی 1396-1397 بود که از این 246 نفر به صورت نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شد. دادههای پژوهش به وسیله پرسشنامه سرمایه روان شناختی - یوسف و لوتانز، - 2007 و پرسشنامه سبکهای هویت وایت و همکاران - 1998 - جمعآوری شدند.
داده های جمع آوری شده به وسیله آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه و SPSS-20 تجزیه و تحلیل شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که 26 درصد از پراکندگی نمرات سرمایه روانشناختی را متغیرهای تعهد هویت، سبک سردرگم، سبک اطلاعاتی و سبک هنجاری پیش بینی نموده اند . - P<0/05 - همین طور بین تعهد هویت و سبک اطلاعاتی با سرمایه روانشناختی رابطه مثبت و معنادار و بین سبک هنجاری و سبک سردرگم– اجتنابی با سرمایه روانشناختی رابطه منفی و معناداری وجود داشته است . - P<0/05 - با توجه به نتایج پژوهش می توان نتیجه گرفت که سبک های هویتی در سرمایه روانشناختی دانش آموزان دختر نقش دارد.
مقدمه
بلوغ دوره ای برای انتقال از مرحله کودکی به بزرگسالی است. نوجوانی به دلیل آنکه ارتباط بسیار نزدیکی با سلامتی دارد، مرحله ای بسیار مهم از زندگی هر فرد است - حیدری، بختیارپور، مکوندی، نادری و حافظی، . - 1395 از طرفی در تحقیقات روان شناختی در چند دههی اخیر، با ظهور روان شناسی مثبت، تغییرات بسیاری صورت گرفته و علاقه به تحقیق در این حیطه افزایش یافته است. روانشناسان مثبت نگر علاقمند به ارتقای قوای بالقوه و ذاتی انسان ها شدند و بر این نکته تاکید داشتند که، توانمندیهای انسان، ثانوی، فرعی، فریبنده، پس آیندی، و طفیلی نیستند.
روانشناسی مثبتنگر بهعنوان رویکردی تازه در روانشناسی، بر فهم و تشریح شادمانی و احساس ذهنی بهزیستی و همچنین پیشبینی دقیق عواملی که بر آنها مؤثرند و چگونگی به حداکثر رسانی شادکامی سروکار دارد - نلسون و لیوبومیرسکی2، . - 2012 بدین ترتیب روی آوردن به کنشوری های مثبت، تجربههای مثبت و نیرومندهای سازش یافته انسانی بطور فزآینده در حال گسترش است - لومان1، . - 2016 یکی از متغیرهای مطرح در بستر روانشناسی مثبت نگر، سرمایه روانشناختی2 می باشد.
پژوهشگران برای سرمایه روانشناختی چهار مولفه، امید3، خوشبینی4، خودکارآمدی 5 و تابآوری6 در نظر گرفتهاند - اوی، ریچارد، لوتانز و ماتره7، . - 2011 برخوردار بودن از سرمایه روانشناختی افراد را قادر می سازد تا علاوه بر مقابله بهتر در برابر موقعیتهای استرس زا، کمتر دچار تنش شده، در برابر مشکلات از توان بالایی برخوردار باشند، به دیدگاه روشنی در مورد خود برسند و کمتر تحت تاثیر وقایع روزانه قرار بگیرند - عظیمی، قدیمی، خزان و درگاهی، . - 1396 از طرفی از میان همه این احساس نیازها، نیاز به برخورداری از یک هویت مستقل، بیشترین تأثیر را در سرنوشت افراد و در نتیجه در سرنوشت جوامع بشری دارد.
اگر هویت شخصی جوان در طی زمان و بر اساس تجربیات حاصل از برخورد صحیح اجتماعی به تدریج ایجاد شود و نوجوان بتواند خود را بشناسد و از دیگران جدا سازد، تعادل روانی وی تضمین می شود ولی اگر سرخوردگی و عدم اعتماد جایگزین اعتماد گردد و به جای تماس با مردم، نوجوان گوشه گیر و منزوی شود و به جای تحرک، به رکود گراید و به جای خودآگاهی و تشکیل هویت مثبت، دچار ابهام در نقش خود شود، هماهنگی و تعادل روانی وی به هم میخورد - محمدی و قربانی، . - 1396 اریکسون1963 - 8؛ به نقل از غلامی و غفاری، - 1396 هویت را احساس نسبتاً پایدار از یگانگی خود تعریف میکند. به این ترتیب، علی رغم تغییر رفتارها، افکار و احساسات، برداشت فرد از خود همواره مشابه است - غلامی و غفاری، . - 1396 برزونسکی برای مطالعه شباهت و یا تفاوت افراد در شکلدهی فرایند هویت سه سبک هویت را شناسایی کرده است؛ سبکها به راهبرد حل مسأله یا مکانیزم مقابله بر میگردند.
این سبکها عبارتند از: سبک هویت اطلاعاتی9، سبک هویت هنجاری10 و سبک هویت سردرگم/اجتنابی11 - برزونسکی و همکاران، - 2013 که این سبک ها ناشی از استراتژی حل مسئله یا مکانیستم مقابله ای است و در واقع این نظریه عنوان می کند که نوجوانان از یکی از این سبک ها در جهت اداره کردن موقعیت های روزانه استفاده می کنند - محسن تبار فیروزجایی، فرح بخش، سلمآبادی و محسن تبار فیروزجایی، . - 1396 در این راستا حسنی - 1395 - در پژوهشی نشان داد که بین نمرات سبک هویت اطلاعاتی، هنجاری و تعهد هویت با تاب آوری نوجوانان ارتباط مستقیم و معنی دار وجود دارد و همچنین بین تمام مولفه های هوش هیجانی با تاب آوری نوجوانان ارتباط معنی دار است. به نظر می رسد همه افراد در مسیر زندگی با مشکلات و موانعی مواجه میشوند.
نوع برخورد انسانها با این موانع و مشکلات به ویژگیهای شخصیتی آنها باز میگردد. باورهای افراد دنیای آنها را سازمان میدهد و به تجربیاتشان معنا میبخشد. اینکه چگونه این باورها میتواند دنیای روانشناختی را در افراد ایجاد کند و آنها را در موقعیتهای مشابه به تفکر، احساس و عمل متفاوتی هدایت کند، موضوعی بسیار مهم است . در این راستا به نظر می رسد که سرمایه روانشناختی می تواند در دوره نوجوانی در جهت برون رفت از این دوره بحرانی، به نوجوانان کمک نمایدعلی رغم پژوهش های صورت پذیرفته در این زمینه، هنوز پژوهشگران به درستی نقش سبک هویت را در سرمایه روانشناختی نوجوانان بررسی ننموده اند که در این پژوهش به این پرسش پاسخ داده می شود که آیا بین سبک های هویتی با سرمایه روان شناختی دانش آموزان دختر متوسطه دوم شهرستان آمل رابطه وجود دارد؟
روش پژوهش
روش پژوهش با توجه روش گردآوری داده ها از نوع همبستگی و با توجه به هدف، کاربردی میباشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان دختر متوسطه دوم شهرستان آمل در سال تحصیلی 1396-1397می باشد که حجم جامعه بر اساس استعلام از اداره آموزش و پرورش شهرستان آمل تقریباً برابر با 3500 نفر می باشد. نمونههای پژوهش بر اساس جدول مورگان و با توجه به حجم جامعه، تعداد 246 نفر محاسبه شده که با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی خوشهای گزینش شدند.
بدین ترتیب که ابتدا از منطقه شرق شهر آمل 3 مدرسه و از منطقه غرب نیز 3 مدرسه دخترانه متوسطه دوم انتخاب شدند. سپس از هر مدرسه 3 کلاس - از هر مقطع 1 کلاس - و در مجموع 18 کلاس انتخاب شدند و در نهایت از هر یک از کلاسها، نمونه مورد نظر انتخاب شدند. پس از انتخاب نمونه، توضیحاتی در رابطه با پایان نامه برای شرکت کننده گان ارائه شد و به سئوالات ایشان پاسخ داده شد و بر »بدون نام« بودن پرسش نامه تاکید شد. سپس پرسش نامه ها در اختیار ایشان قرار گرفت.
پرسش نامه سرمایه روانشناختی:
سرمایه روانشاختی یک حالت روانشناختی مثبت و رویکرد واقع گرا و انعطاف پذیر نسبت به زندگی است که از چهار سازه امید، خوش بینی، تاب آوری و خودکارآمدی تشکیل می شود و هر کدام از آنها به عنوان یک ظرفیت روانشناختی مثبت در نظر گرفته می شود، دارای مقیاس اندازه گیری معتبر است، مبتنی بر نظریه و تحقیق است و قابلیت رشد دارد و به طور چشمگیری با پیامدهای عملکردی ارتباط دارد. این پرسشنامه شامل 24 سوال میباشد که آزمودنی به هر گویه در مقیاس 6 درجهای - کاملا مخالفم تا کاملا موافقم - لیکرت پاسخ میدهد.
در ایران پس از ترجمه و بازنگری، روائی محتوایی آن توسط 5 نفر از متخصصان روان شناسی صنعتی سازمانی و مدیریتی تأیید شد. لوتانز و همکاران پایایی پرسشنامه را بالای 0/90 گزارش کرده اند . در پژوهشی نسبت کای دو این آزمون برابر با 24/6 و آمارههای CFI و RMSEA در این مدل به ترتیب 0/97 و 0/80 به دست آمد - یوسف و لوتانز1، . - 2007 همچنین در پژوهش هاشمی 1391 - ؛ به نقل از غلامپور، - 1393 میزان پایایی این پرسشنامه بر اساس آلفای کرونباخ 0/85 به دست آمده است.
سبکهای هویت وایت و همکاران : - 1998 - - ISI-6G -
این پرسشنامه 30 سئوالی برگرفته از مدل برونسکی - 1992 - است و دارای سه مؤلفه سبک پردازش هویت و یک مولفه تعهد هویت میباشد. زیر مقیاسهای پرسشنامه عبارت است از: سبک اطلاعاتی 11 - سئوال - سبک هنجاری 9 - سئوال - سبک سردرگم – اجتنابی 10 - سئوال - و تعهد هویت 10 - سئوال - بوده است. در مقابل هر گویه یک طیف 5 گزینهای مقیاس لیکرت 5 درجهای میباشد که شامل کاملاً مخالف 1 =تا کاملاً موافق 5 = است.
