بخشی از مقاله
چکیده
یکی از چالشهای اساسی در نظام بانکی، افزایش کارایی است. اکنون بانکها ناگزیرند تا میزان کارایی فعالیتهای خود را به منظور رقابتپذیری بیشتر در عرصه داخلی و بینالمللی افزایش دهند. از نظر اقتصادی کارایی به مفهوم تخصیص بهینه منابع، حداکثر استفاده از منابع، تحمل حداقل هزینه با فناوری موجود است. بنابراین محاسبه کارایی بانکها و شناخت عوامل مؤثر بر آن از اهمیت فراوانی برخوردار است. از این رو در این تحقیق به بررسی رابطه بین مدیریت دارایی و بدهی با عملکرد اقتصادی و کیفیت گزارشگری مالی در بانکها طی سالهای 1388-1393 پرداخته شد و نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که بین مدیریت دارایی و بدهی با ارزش افزوده بازار رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ اما بین مدیریت دارایی و بدهی با کیفیت گزارشگری مالی رابطه معناداری یافت نشد.
کلمات کلیدی: مدیریت دارایی و بدهی، کیفیت گزارشگری مالی بانکها، تحلیل پوششی دادهها، عملکرد اقتصادی بانکها
-1 مقدمه
اخیراً بانکداری با توجه به پیشرفتهای سریع فناوری، توسعه اقتصادی، تنوع عملیات بانکی و افزایش رقابت و یا ارتباط بین مؤسسات مالی پیچیدهتر شده است؛ به خصوص در شرایط بیثبات اقتصادی، موفقیت یک بانک علاوه بر مدیریت سایر متغیرها بستگی به کیفیت مدیریت دارایی و بدهی3 آن دارد. افزایش موجودی نقد بانکها، مطالبات سررسید گذشته، حجم انبوه سپردههای بدون سررسید، ریسک نرخ سود بانکی و فشار بر سودآوری ایجاب میکند که مدیریت دارایی و بدهی به نحو نظامیافته و هدفمند، در بانکهای ایران بهکارگرفته شود - اسلامی بیدگلی و همکاران، . - 1390 از سوی دیگر امروزه، مدیریت نقدینگی4 یکی از بزرگترین چالشهایی است که سیستم بانکداری با آن روبرو است. دلیل اصلی این چالش این است که بیشتر منابع بانکها از محل سپردههای کوتاهمدت تأمین مالی میشود. علاوه بر این تسهیلات اعطایی بانکها صرف سرمایهگذاری در داراییهایی میشود که درجه نقدشوندگی به نسبت پایینی دارند - عرب مازاریزدی و همکاران، . - 1392
در فرآیند بانکداری جهانی، موضوع چگونگی مدیریت دارایی و بدهی در بانکها و مؤسسات مالی همواره به عنوان یک موضوع بااهمیت مورد توجه بوده است. مدیریت صحیح داراییها و بدهیها در بانکها، منجر به جلوگیری از هدر رفتن فرصتهای سرمایهگذاری، استفاده از مقادیر نقدینگی مازاد برای سرمایهگذاری، اعطای تسهیلات جدید به منظور کسب بازدهی بیشتر و انعطافپذیری بیشتر در شرایط بحرانی میشود. از این رو انتظار میرود مدیریت هرچه صحیحتر داراییها و بدهیها، بهبود عملکرد مالی5 بانکها را به دنبال داشته باشد. از طرفی دیگر به دنبال پایداری مالی به دست آمده از اجرای صحیح مدیریت دارایی و بدهی، مدیران به منظور جذب سرمایهگذاران و مشتریان بیشتر، افزایش توانایی رقابت در بازار و کسب شهرت، اقدام به افشای اطلاعات حقیقیتر و واقعیتر مینمایند؛ و همین امر میتواند موجب افزایش کیفیت گزارشگری مالی6 شود. از این رو، در این تحقیق به دنبال بررسی رابطه بین مدیریت دارایی و بدهی با عملکرد اقتصادی و کیفیت گزارشگری مالی در بانکها هستیم.
-2 مبانی نظری
-1-2 مدیریت دارایی و بدهی
از زمانی که تفکر حاکم بر صنعت بانکداری از دغدغه در مورد بزرگتر شدن حجم ترازنامه بانک به توجه به نرخهای بازده سرمایه و کنترل ریسک انتقال پیدا کرد، دانش مدیریت دارایی و بدهی تبدیل به یک ضرورت برای همه بانکداران شده است؛ درواقع مدیریت دارایی و بدهی شامل مجموعه ای از ابزارها و روش های فنی است، که خلق ارزش برای سهامداران و تحت کنترل بودن ریسکها را تضمین میکند. مدیریت دارایی و بدهی، با نگاه یکپارچه و همزمان به دارایی و بدهی، ترکیب آنها و عوامل مؤثر بر آن از جمله ریسک، اعمال یک رویکرد مدیریتی سازمانیافته و نظاممند است که هدفگذاریهای انجام شده در زمینههای سودآوری یا کاهش ریسک را محقق میسازد - بیتی7، . - 2012
مدیریت دارایی و بدهی مجموعهای از اهداف را دنبال میکند که توسط کمیته دارایی و بدهی این اهداف پیگیری میشوند. مدیریت دارایی و بدهی در نظام بانکی با چهار هدف در سطح کلان و دو هدف در سطح خرد روبهرو است، چهار هدف کلان در نظام بانکی شامل مدیریت ریسک نرخ بهره، مدیریت ریسک نقدینگی، مدیریت سرمایه و مدیریت سرمایهگذاری میباشد. عملیاتی کردن سیستم مدیریت دارایی و بدهی در سطح خرد، مستلزم مدیریت ریسک نرخ بهره8 و مدیریت ریسک نقدینگی9 است. - گروه مطالعات و مدیریت ریسک بانک اقتصاد نوین، . - 1387 برای مدیریت صحیح نقدینگی لازم است ابزار مناسب و عوامل موثر این کار به درستی مورد شناسایی قرار گیرد. یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر نقدینگی بانکها، موقعیت دارایی و بدهیهای بانکها است. از سوی دیگر، مدیریت دارایی و بدهی یکی از عوامل کلیدی در توضیح پایداری مالی بخش بانکی و اقتصاد است - جایسوال10، . - 2010
-1-1-2 اجزای مؤثر در سودآوری بانکها
سود بانک مانند هر بنگاه اقتصادی، تفاضل بین درآمدهای بانک و هزینههای بانک است. در ادامه عمده عوامل و منابع ایجادکننده درآمد و هزینه در بانک، به اختصار مورد اشاره قرار میگیرند.
-1-1-1-2 ساختار و ترکیب بدهیها در بانک به عنوان منبع هزینه
عمدهترین اقلام بدهی بانکها، انواع سپردههایی است که از سوی بخشهای مختلف اعم از حقیقی و حقوقی، خصوصی و دولتی سپردهگذاری شدهاند. در بانکداری اسلامی، سپردهها را میتوان به طور کلی به سپردههای قرضالحسنه و سرمایهگذاری تفکیک نمود. سپردههای قرضالحسنه - اعم از جاری یا پسانداز - ، فاقد هزینه مالی برای بانک خواهد بود. نوع دیگر، سپردههای سرمایهگذاری هستند که بانکهای اسلامی بر اساس سازوکار مشارکت در سود و زیان، میتوانند به عنوان واسطه وجوه در بخشهای مختلف اقتصادی بهکارگیرند و بازدهی حاصل از آن را به نسبت زمان و سهمالشرکه به سپردهگذار پرداخت نماید - بیدآباد و اللهیاری، . - 1387
-2-1-1-2 ساختار ترکیب داراییهای بانک، به عنوان منبع درآمد
اقلام عمده داراییهای بانک عبارتند از: موجودی نقد، داراییهای با درجه نقدشوندگی بالا و تسهیلات اعتباری. موجودی نقد در بانکداری به منظور پرداخت تعهدات بانک نگهداری میگردد. داراییهای با نقدشوندگی بالا مانند اوراق مشارکت به این خاطر مورد توجه قرار گرفته و سهمی از دارایی را به خود اختصاص میدهند که در شرایط خاص مانند نوسانات غیرقابل پیشبینی اقتصادی به سرعت به وجه نقد تبدیل میشوند و البته دارای بازدهی نیز هستند. عمده درآمد بانکها، از طریق پرداخت تسهیلات گوناگون کسب میشود و از این جهت تسهیلات در سودآوری بانکها نقش تعیین کنندهای ایفا مینمایند. همچنین درآمد حاصل از کارمزد خدمات و مبادلات و سپردههای ارزی نیز از سایر محلهای درآمدی بانکها می باشند - بیدآباد و اللهیاری، . - 1387
