بخشی از مقاله
چکیده
سالمندی دوران حساسی از زندگی است و توجه به مسائل و نیازهای این مرحله یک ضرورت اجتماعی است. در این سن احساس تنهایی که در اثرکمبود روابط اجتماعی ایجاد می شود، علاوه بر سلامت جسمانی بر نحوه زندگی و میزان رضایت از زندگی آن ها تأثیر می گذارد، لذا این مطالعه با هدف تعیین ارتباط هوش معنوی و احساس تنهایی با رضایت از زندگی در سالمندان انجام شده است. در این مطالعه توصیفی- همبستگی، نمونه ای به حجم 380 نفر از سالمندان ساکن شهر اراک با استفاده از نمونه گیری در دسترس انتخاب شد و اطلاعات از طریق مقیاسهای احساس تنهایی یوکلا - 2008 - ، رضایت از زندگی - - 1985 و هوش معنوی کینگ - 1980 - جمع آوری شدند.
برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داد ، بین هوش معنوی و رضایت از زندگی سالمندان، رابطه مثبت معنادار وجود دارد r=0/46 - ، - P<0/01، بین هوش معنوی و احساس تنهایی، رابطه منفی معنیدار r= -0/24 - ، - P<0/01 و همچنین بین احساس تنهایی با رضایت از زندگی سالمندان ارتباط منفی معنی داری - P<0/01,r= -0/43 - وجود دارد. علاوه براین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد احساس تنهایی و هوش معنوی سهم معناداری در پیش بینی رضایت از زندگی سالمندان دارند. به طور کلی میتوان نتیجه گرفت که هوش معنوی و احساس تنهایی عناصر روانشناختی مهمی در پیش بینی رضایت از زندگی سالمندان میباشند.
مقدمه
با ورود به هزاره جدید، سالمندی1 به یک مسئله جمعیت شناختی و اجتماعی تبدیل شده است. انسان ها طی فرایند زیستی با مرحلهای به نام سالمندی روبرو میشوند که در گذرگاه رشد طبیعی به دست میآید به طوری که با سرنوشت آدمی عجین شده و ضرورتی اجتناب ناپذیر محسوب میشود. این پدیده در کلیه ادوار تاریخی وجود داشته، اما امروزه بر خلاف گذشته، پیشرفتهای علمی پزشکی، وضعیت تغذیه و اعمال روشهای درمانی موجب ازدیاد تعداد سالمندان در جوامع مختلف شدهاست و به قول سووی جامعه شناس اروپایی، سالمند شدن یکی از پدیده های زمان ماست که جای کمترین مقابله در آن وجود دارد. پیشرفت آن به طریق مطمئنی صورت می گیرد به راحتی میتوان وضع آن را در آینده پیش بینی کرد وشاید بیشترین عواقب را در خود پنهان دارد - دوبوارس، . - 1374
در آغاز قرن بیستم امید به زندگی در ثروتمندترین کشورها بیش از 50 سال نبود در صورتی که امروزه این رقم به 75 سال رسیده است. طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت در کشورهای در حال توسعه جمعیت سالمندان در طی 50 سال آینده 9 برابر افزایش خواهدیافت ودر کشورهای توسعه یافته نیز جمعیت سالمندان پیر یعنی افراد 75 ساله و بیشتر بالاترین میزان رشد را خواهد داشت. پیر شدن جمعیت بویژه جمعیت کهنسال، برای تمامی کشورهایی که خواستار فراهم آوردن امنیت و رفاه برای تعداد روبه رشد افراد سالمند خود هستند، یک چالش واقعی محسوب می شود.
بنابراین سالمندی و شرایط ویژه افراد سالمند وتامین بهداشت روانی و جسمانی آن ها از جمله مسایلی است که توجه ویژه ای را می طلبد - اصولی، . - 1386 اگر در حالات انسان با دقت نگریسته شود او موجودی است که به تنهایی قادر به ادامه حیات نیست و تنها در کنار همنوعان خود می تواند نیازهای متنوع زیستی Bروانی و اجتماعی خود را بر آورده سازد. روابط اجتماعی بخشی از زندگی بشر است و انسان ها به عنوان موجودی اجتماعی، از بسیاری جهات به هم وابسته اند.
اکثر انسان ها در مجموعه ای از روابط اجتماعی زندگی می کنند که تا حدود زیادی هویت آن ها - مثل من دختر، همسر، مادر، دانشجو هستم - و شخصیت آن ها - مثل من فردی برونگرا، مهربان و دوست داشتنی هستم - را تعریف می کند - میلور2، . - 2008 با افزایش سن و آغاز سالمندی، افراد برخی از کارکردهای فیزیولوژیک و روانی اجتماعی خود را از دست میدهند. محرومیت از فعالیتهای اجتماعی، سالمندان را نسبت به افسردگی مستعد میکند و سبب افزایش احساس تنهایی3 در آن ها میشود - ریاحی، . - 1389 هسته اصلی بیشتر اختلال های عاطفی، احساس تنهایی است، زیرا آدمیان موجودات اجتماعی هستند که به پشتیبانی، آرامش و اطمینان خاطری که در همکاری های گروهی از جانب دیگران فراهم میشود نیاز دارند.
بنابراین از میان مسایل سالمندان احساس تنهایی آن ها نیاز به توجه خاص دارد - چیانگ4، . - 2009 لذا عدم پذیرش از سوی دیگران و انزوای اجتماعی از علل مهم بیماری های روانی در سنین سالمندی به شمار می روند - فخار، . - 1388 شیوع احساس تنهایی در بین سالمندان از 2 تا 10 درصد گزارش شده است - رو تاسالو1، . - 2006 اشر و پاکت - 2003 - 2 نیز یکی از شایع ترین شکایت های سالمندان را احساس تنهایی بیان کرده اند و معتقدند تنهایی، هم می تواند یک تجربه زندگی و هم بالقوه آسیب زا باشد .
احساس تنهایی همچنین می تواند باعث نارسایی و ضعف محسوس در روابط بین فردی شود که به نارضایتی از زندگی و روابط اجتماعی منجر می شود - هوپ مهیر3، . - 1991 یافته های پژوهشی مؤید آن است که تنهایی یک عامل سبب شناختی در سلامت بهزیستی جمعیت های گوناگون می باشد و پیامدهای جدی و درازمدتی در بهداشت روانی دارد - هنریچ4 ، . - 2006 یکی از عوامل تاثیر گذار بر احساس تنهایی می تواند بهزیستی معنوی وهوش معنوی1 باشد. پالوتزین و الیسون - 1982 - 5 بیان می کنند معنویت و تنهایی در حقیقت جنبه هایی از یک سازه کلیتر به نام کیفیت زندگیهستند. اخیراً نیز روان شناسان سازه ای به عنوان عامل مهم و تاثیر گذار بر سلامت روان به نام هوش معنوی معرفی کرده اند که توجه و علاقه ی جهانی را برانگیخته است.
همه روزه به شمار افرادی که باور دارند معنویت راه درمان روان نژندی ها و درماندگی های روانی میباشد و متخصصانی که برای درمان بیماری های روانی و ارتقای بهداشت روان بر باورها و رفتارهای معنوی توجه دارند، افزوده می شود - عبدالهی و محمدپور، . - 1385 هوش معنوی بیانگر مجموعه ای از تواناییها و ظرفیتها و منابع معنوی است که موجب افزایش انطباق پذیری و در نتیجه سلامت روان افراد میشود - ملانی6، . - 2007
عبارت هوش معنوی را اولین بار زوهر و مارشال - 2000 - 7 مطرح کردند و معتقد بودند هوش معنوی با یکپارچه کردن هوش عقلانی و هوش هیجانی، تعامل بین فرایندهای تفکرمنطقی وهوش هیجانی را تسهیل میکند و میتواند موجب رشد و دگرگونی شخصیت شود. هوش معنوی تصویر کامل هوش انسانی است که ظرفیت های سازگاری روانی فرد را افزایش میدهد و قادر است هوشیاری یا احساس پیوند با یک قدرت برتر یایک وجود مقدس را تسهیل کند هوش معنوی از روابط فیزیکی و شناختی فرد با محیط پیرامون خود فراتر میرود و وارد حیطهی شهودی و متعالی دیدگاه فرد به زندگی خود میگردد.
این دیدگاه شامل همه رویدادها و تجربههای فرد میشود که تحت تأثیر یک نگاه کلی قرار گرفتهاند. فرد میتواند از این هوش برای چارچوبدهی و تفسیر مجدد تجربههای خود بهره گیرد. این فرایند قادر است از لحاظ پدیدارشناختی به رویدادها و تجربههای فرد غنا و ارزش شخصی بیشتری بدهد - نازل8، . - 2004 هوش معنوی سازههای هوش و معنویت را در یک سازه ترکیب مینماید، در حالی که معنویت جست وجو برای یافتن عناصر مقدس، معنایابی، هشیاری بالا و تعالی است، هوش معنوی شامل توانایی برای استفاده از چنین موضوعات است که می تواند کارکرد و سازگاری فرد را پیش بینی کند و به تولید و نتایج ارزشمندی منجر گردد.
