بخشی از مقاله
مقایسه احساس تنهایی و بهزیستی معنوی در مردان متأهل دارای روابط فرازناشویی و فاقد روابط فرازناشویی
چکیده
هدف از پژوهش حاضر مقایسه میزان احساس تنهایی و بهزیستی معنوی در مردان متأهل دارای رابطه فرازناشویی و فاقد رابطه فرازناشویی بود. بدین منظور، 100 نفراز مردان متأهل(50 نفر دارای رابطه فرازناشویی و 50 نفر فاقد رابطه فرازناشویی) شهر اصفهان به شیوه ی نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و در مقیاس تنهایی راسل((1996 ومقیاس بهزیستی معنوی پالوتزین و الیسون (1982) مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که میزان احساس تنهایی در مردان متأهل دارای رابطه فرازناشویی بیشتر از مردان فاقد رابطه فرازناشویی است و میزان بهزیستی معنوی مردان دارای رابطه فرازناشویی کمتر از مردان متأهلی است که فاقد رابطه فرازناشویی می باشند.
واژگان کلیدی: روابط فرازناشویی، احساس تنهایی، بهزیستی معنوی، مردان متأهل
1
-1 مقدمه
خانواده اصلی ترین هستهی هر جامعه و کانون حفظ سلامت و بهداشت روانی است، و نه تنها محل تأمین نیازهای عاطفی، مادی، تکاملی و معنوی اعضای خود است بلکه مبدأ بروز عواطف انسانی و کانون صمیمانه ترین روابط و تعاملات بین فردی نیز است. اگر در اعتماد و احساس امنیت خانواده (زوجین) شکافی به وجود آید، زندگی پویایی و نشاط خود را از دست داده و باعث زخم خوردگی در یکی و یا شاید هردوی آنها می شود . روابط فرازناشویی1 اساسی ترین جزء رابطه زناشویی که همان اعتماد است را خدشه دار میکند، افزون براین، روابط فرازناشویی یکی از دلایل عمده ی طلاق و ازهم پاشیدن خانواده است (گلاس و رایت2،.(1997
روابط فرازناشویی یکی از بحرانی ترین مسائلی است که زوجین با آن مواجه میشوند. این روابط میتواند صورتهای مختلفی داشته باشد. یک نوع روابط فرازناشویی میتواندصرفاً جنبه عاطفی داشته باشد، بدین صورت که یکی از زوجین با شخصی به غیر از همسرشیک رابطه عاطفی و صمیمانه ای داشته باشد.این روابط عاطفی میتواند به صورت در میان گذاشتن احساسات و عواطف باشد تا رفتارهایی چون عاشق شدن را در برگیرد. صورت دیگر میتواند این باشد که فرد باکسی به غیر از همسرش رابطه جنسی داشته باشد، رفتارهای جنسی مثل بوسیدن تا مقاربت جنسی از این مواردند. نوع دیگری از روابط فرازناشویی میتواند هم جنبههای عاطفی و هم جنبههای جنسی را دربرگیرد که به آن روابط فرازناشویی ترکیبی میگویند(دریگوتاس و بارتا 3،.(2001
علی رغم آن که عقاید و رفتارهای افراد مختلف، نسبت به روابط فرا زناشویی و پیامدهای آن، منفی است ولی روابط خارج از حیطه ی زناشویی هم برای زنان و هم برای مردان اتفاق می افتد و نرخ وقوع آن بر اساس نمونه گیری و تعریف از آن، متفاوت است و از میزان تقریبی %12 تا %75 برای افراد متاهل که حداقل یک بار با آن مواجهه شده اند، تغییر می کند(آلن و بوکام4،.( 2004 نتایج تحقیقی که در 15 استان کشور انجام شده است، نشان می دهد که خیانت علت %67 قتل مردان از سوی همسرانشان بوده است؛ %33 مردان هم با واکنش در برابر خشونت حمله ی ناگهانی و تهدید از سوی همسر رو به رو بوده اند(آرمان5،2005، به نقل از اکبری و همکاران،.(1390
فهم دلایل روابط فرا زناشویی و فاکتورهای تاثیرگذار آن، برای هر دو زوج اهمیت زیادی دارد و مزایایی از قبیل کاهش شناخت های اشتباه، افزایش آگاهی از وسعت مشکل و کمک به احساس توانایی در پیشگیری و کنترل این موضوع در آینده را شامل می شود . عوامل متعدد شخصیتی، اجتماعی و خانوادگی از عوامل سبب ساز روابط فرا زناشویی است که از آن میان می توان به احساس تنهایی 6و بهزیستی معنوی7 اشاره نمود.
2
گاتمن1 تنهایی را معادل انزوای اجتماعی میداند. پرلمن و پیلائو2 تنهایی را بر حسب تفاوت و شکاف بین سطح مطلوب و سطح موجود روابط اجتماعی تعریف کردند.به نظر آنها مبنای احساس تنهایی فاصله و شکاف بین آرمانهای فرد(آنچه میخواهد) و دستاوردهای او(آنچه به دست آورده است) در روابط و صمیمیتهای بین فردی است.هرچهاین فاصله بیشتر باشد،احساس تنهایی بیشتر است(چاری و خیر،.(1381
و پرلمن و پیلائو (1982)، تنهایی را احساس ناخوشایندی میدانند که در نتیجه کاستی در شبکه روابط اجتماعی فرد به صورت کمیو کیفی و عدم دسترسی به روابط نزدیک و مطلوب با دیگران بوجود میآید. اغلب محققان حوزه روان شناسی، تنهایی را نتیجه ضعف مهارتهای ارتباطی درون فردی و نیز ناتوانی در برقراری روابط مناسب خانوادگی و اجتماع میدانند(آلشتودر و دمینگ3،1976؛ به نقل از کاظم زاده،(1391
پژوهشها نشان میدهند افرادی که مشکلات مداومیدرایجاد و حفظ ارتباط با دیگران دارند و در ارضای نیازهای تعلق پذیری شان مشکل دارند، رشد هیجانی و اجتماعی شان با مشکل مواجه میشود و به آشفتگنی روان شناختی از قبیل تنهایی و افسردگی منجر میشود (گوزنز و همکاران 4 ،.(2009
از طرف دیگر، بهزیستی معنوی، به عنوان دیگر متغیری که دراین پژوهش به بررسی رابطهی آن با روابط فرازناشویی پرداخته میشود نقش مهمیدر بهبود سلامت روان و سازگاری اجتماعی افراد به عهده دارد. طرفداران نقش معنویت در بهبود سلامت روانی و سازگاری بین فردی، تلاشهای متعددی را جهت برقراری ارتباط بین دو مفهوم سلامت و معنویت تحت عنوان سازه بهزیستی معنوی انجام داده اند. اغلب این تعاریف قائل به دو بعدی بودن معنویت هستند. بعد اول، معنویت مذهبی است که در آن مفهوم فرد از وجود مقدس یا واقعیت غایی به سبک و سیاق مذهبی بیان میشود و بعد دوم معنویت وجوی است که در آن تجربیات روان شناختی خاصی که در واقع ارتباطی با و جود مقدس یا واقعیت غایی ندارد مد نظر میباشد(هارتز5،.(2005
طبق نظر الیسون(1991)6 بهزیستی معنوی شاملیک عنصر روانی اجتماعی ویک عنصر مذهبی است. بهزیستی مذهبی نشانه ارتباط بایک قدرت برتر یعنی خدا است. بهزیستی وجودی عنصر روانی اجتماعی است و نشانه احساس فرد است از اینکه کیست، چه کاری و چرا انجام میدهد و به کجا تعلق دارد.این دو بعد در عین منفک بودن با هم تعامل و همپوشی دارند (دهشیری و همکاران،.(1387
تحقیقات در زمینه بهزیستی معنوی نشان میدهند سازگاری اجتماعی، داشتن مهارتهای مقابلهای قوی و انعطاف پذیری در موقع استرس و بحرانهای شخصی همه با سطوح بالاتر بهزیستی معنوی ارتباط داشتند(ولف7 و استونس8،2001 و کلی و همکاران9،.(2006
مرور تحقیقات پیشین در خصوص روابط فرازناشویی نشان میدهد که دراین پژوهشها نقش احساس تنهایی و بهزیستی معنوی مورد توجه قرار نگرفته است، بنابراین هدف این پژهش نیز پاسخ بهاین سوال است که آیا بین احساس تنهایی و بهزیستی معنوی در مردان متاهل دارای رابطه فرازناشویی و فاقد آن تفاوت وجود دارد.
-2 روش
-1-2 جامعه ی آماری، نمونه و روش نمونه گیری در این پژوهش، 50 نفر مرد متأهل شهر اصفهان که در طول زندگی مشترک حداقل یک رابطه فرازناشویی داشتند به روش نمونه
گیری در دسترس انتخاب شدند و سپس با 50 نفر مرد دیگر که رابطه فرازناشویی نداشتند، مورد مقایسه قرار گرفتند. متغیرهای همگام
3
پژوهش نیز عبارتند از: سن آزمودنی، مدت ازدواج، وضعیت اولاد(بر اساس داشتن و نداشتن فرزند)، سطح تحصیلات(بر اساس سالهای اشتغال به تحصیل) و وضعیت اقتصادی (بر اساس در آمد ماهانه خانواده) که به عنوان متغیرهای کنترل مورد بررسی قرار گرفته اند.
-2-2 ابزار برای جمع آوری اطلاعات و اندازه گیری متغیرها از 3 ابزار بدین شرح استفاده شد. (1 برگه اطلاعات جمعیت شناختی، (2مقیاس
تنهایی راسل((1996 و (3 مقیاس بهزیستی معنوی پالوتزین و الیسون((1982 که در اختیار افراد نمونه قرار گرفت. برگه اطلاعات جمعیت شناختی
برای گردآوری اطلاعات فردی و جمعیت شناختی افراد شرکت کننده در پژوهش، برگهای طراحی گردید که در آن سن، مدت ازدواج، وضعیت اولاد، میزان تحصیلات و سطح اقتصادی و دیگر اطلاعات شخصی افراد مشخص گردید.
مقیاس احساس تنهایی(1 (UCLA
جهت سنجش تنهایی از مقیاس تنهایی راسل((1996، استفاده شد که شناخته شده ترین مقیاس تنهایی است و نسبت به سایر مقیاسها سلامت روانسنجی بیشتری دارد(هارت شورن2،.(1993این مقیاس از بیست ماده تشکیل شده است که 11 ماده دارای محتوی منفی و 9 ماده دارای محتوای مثبت است. سؤالات بسته پاسخ بوده و پاسخها روی طیف چهار درجهای» هرگز، به ندرت، گاهی، اغلب« تنظیم شده اند.
نحوه نمره گذاری سؤالات به این صورت است که سؤالات شماره ی 20،19،16،15،10،9،6،5،1 که محتوایی مثبت دارند» هرگز4، به ندرت3، گاهی2، اغلب«1 و مابقی سؤالات با محتوای منفی، نمره گذاری معکوس شده » هرگز1، به ندرت2، گاهی3، اغلب«4 میگیرد.نمره بالاتر نشان دهندهی احساس تنهایی بیشتر و نمرهی پائین حاکی از احساس تنهایی کمتر است.
این پرسشنامه در سال 1378 بر روی 420 نفر از دانشجویان دانشگاههای علامه طباطبائی، دانشگاه تهران، دانشگاه آزاد واحد تهران، دانشگاه شهید رجائی، دانشگاه جامع علمیکاربردی و دانشگاه صنعتی شریف هنجاریابی شده است(بحرایی،.(1378
برای سنجش اعتبار سؤالات ضرایب همبستگی بین هریک از مواد پرسشنامه با نمرهی کل محاسبه شد و محاسبات در سطح P 0/001 معنادار به دست آمد. بنابراین اعتبار سؤالات قابل قبول است. ضریب آلفای کرونباخ، برای تعیین پایایی، 0/88 و ضریب همبستگی بین نمرات افسردگی و احساس تنهایی نیز 0/67 محاسبه شد. بنابراین اعتبار همزمان پرسشنامه نیز تأئید گردید (بحرایی،.(1387
مقیاس بهزیستی معنوی(SWBS)3
دومین ابزار مورد استفاده دراین پزوهش پرسشنامه بهزیستی معنوی بوده است کهاین مقیاس توسط پالوتزین و الیسون (1982) ساخته شده است و دو خرده مقیاس را شامل میشود.سؤالهای فرد مقیاس مربوط به خرده مقیاس بهزیستی مذهبی و سؤالات زوج مربوط به خرده مقیاس بهزیستی وجودی می باشد.
پاسخگویی بهاین سؤالها بر اساس مقیاس لیکرت 6 درجهای از "کاملا موافقم" تا "کاملا مخالفم" و از نمره ی 1 تا 6 است. در عبارت های با فعل مثبت پاسخهای »کاملا موافقم« نمره 6 و »کاملا مخالفم« نمره 1 را می گیرند و بقیه عبارت ها که با فعل منفی هستند، پاسخ های »کاملا موافقم« نمره 1 و »کاملا مخالفم« نمره 6 را می گیرند.
پالوتزین و الیسون (1982) در پژوهشی ضرایب آلفای کرونباخ بهزیستی مذهبی و وجودی و کل مقیاس را به ترتیب 0/91، 0/91 و 0/93 گزارش کردند. اعتبار مقیاس در بین دانشجویان ایرانی با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای کل مقیاس و خرده مقیاس بهزیستی مذهبی و خرده مقیاس بهزیستی وجودی به ترتیب 0/90، 0/82، 0/87 و با روش بازآزمایی به ترتیب 0/85، 0/78، 0/81 گزارش شده است(دهشیری و همکاران،.(1386
