بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه کیفیت زندگی کاری و سلامت روانی بر عملکرد شغلی معلمان ابتدایی شهرستان سپیدان بود. این پژوهش با توجّه به هدف، از نوع کاربردی بوده و با استفاده از روش همبستگی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی معلمان دوره ابتدایی شهر سپیدان بود. حجم نمونه بر اساس جدول مورگان تعداد 100 نفر به دست آمد. روش نمونهگیری در این پژوهش تصادفی بود. ابزارگردآوری اطلاعات در این پژوهش عبارتند از: پرسشنامه کیفیت زندگی کاری - سازمان جهانی بهداشت - ، سلامت روان - مقیاس R؛ًُ؛SCL و پرسشنامه عملکرد شغلی - پاترسون - بود. روایی ابزار پژوهش با استفاده از نظر متخصصان و کارشناسان سنجیده شده است. پایایی ابزار با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ سنجیده شد. اطلاعات با استفاده از روشهای ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون تجزیه و تحلیل شد که برای پرسشنامه کیفیت زندگی کاری ./84، سلامت روان ./82 و عملکرد شغلی ./79 به دست آمد. به طور کلی نتایج بیانگر آن بود که بین کیفیت زندگی کاری و سلامت روانی با عملکرد شغلی معلمان رابطه معناداری وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که تمامی ابعاد سلامتروان با عملکرد شغلی معلمان رابطه منفی و معناداری دارند. تمامی مؤلفههای کیفیت زندگی کاری با عملکرد شغلی رابطه مثبت و معناداری داشتند و در این بین مؤلفه توسعه قابلیت انسانی قوی ترین پیش بینی کننده برای عملکرد شغلی بود.
کلیدواژهها: کیفیت زندگی کاری، سلامت روان، عملکرد شغلی، معلمان دوره ابتدایی.
مقدمه
معلمان مهمترین و مؤثرترین عامل در مدرسه شناخته شده و در برابر عملکرد شغلی خود و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان، و اعمال هدفمند در سازمان مسئول میباشند. لذا معلمان برای کسب عملکرد شغلی بالا مجبورند که برانگیخته شوند و با انگیزه کار کنند. ایجاد انگیزه باعث تاثیرگذاری مؤفقیت فردی بر اثربخشی کلی مدرسه میشود - احمدی، . - 1374 یکی از مسائل مهمی که اکثر نظامهای آموزشی در جوامع مختلف با آن روبروهستند کاهش کارایی درونی نظام آموزشی است که معمولا با شاخصهایی نظیر افت و شکست تحصیلی بیان میگردد،طبیعی است معلمینی که با عدم رضایت کافی و دل مشغولیهای فراوان در سر کلاس درس حاضر میشوند تمام موجودیت، قابلیت و توان خود را بکار نمیگیرند - حاجیپور، . - 1391 هر فردی سعی دارد شغلی را انتخاب کند که علاوه بر تأمین نیازهای مادی، از نظر روانی نیز او را ارضا نماید. بدین لحاظ برای نیل به این هدف یعنی گماردن افراد در مشاغل مناسب، بررسی خصوصیات آنها ضروری است در غیر اینصورت با سپردن مشاغل به افرادی که علاقهای به انجام شغل مورد نظر ندارند و یا فاقد توانایی و استعداد لازم برای انجام آن هستند، فردی بی- علاقه بر سر کار گمارده میشود که این مساله موجب از بین رفتن سرمایه کشور نیز میگردد.
یافتههای بالینی نشان میدهد که فشار روانی ناشی از رویدادهای روزمره زندگی به تدریج کارکردهای شغلی را تحت تأثیر قرار داده و آنها را تضعیف و مختل میسازد. از جمله مقولاتی که بر عملکرد افراد اثرگذار است کیفیت زندگی کاری است. این اصطلاح در طیف وسیعی از زمینهها، از جمله حوزههای توسعه بینالملل، بهداشت، و سیاست مورد استفاده قرار میگیرد. کیفیت زندگی نباید با مفهوم استاندارد زندگی کهعمدتاً بر درآمد استوار است، اشتباه گرفته شود. در عوض، شاخصهای استاندارد کیفیت زندگی نهتنها شامل ثروت و استخدام هستند، بلکه شامل محیط زیست، سلامت جسمی و روانی، تحصیلات، تفریح و اوقات فراغت و تعلق اجتماعی نیز می شوند.
کیفیت زندگی، به نوعی بیانگر وضعیت افراد ساکن در یک کشور یا منطقه می باشد. نظریات اولیه مربوط به کیفیت زندگی، بیشتر بر نگرانیها و اولویتهای فردی تاکید داشتند؛ اما در سالهای اخیر مباحث نظری، از فرد محوری به سمت نگرانیهای اجتماعی نظیر امنیت، آزادی، گستردگی کیفیت زندگی و ساختار و کیفیت روابط اجتماعی افراد در جامعه تغییر یافته است - باسخا و دیگران، . - 1390 سلامت روان،نیازی اساسی و برای بهبود کیفیت زندگی انسان،امری حیاتی است. مطالعات روانشناسان نشان داد که بین رویدادهای استرسزا و اختلالات روانشناختی،عوامل تعدیل کننده ای وجود دارد که موجب میشود رویدادهای استرسزا، اثرات متفاوتی بر افراد به جای بگذارند. کیفیت زندگی و سلامت روان بر عملکرد شغلی و فردی افراد تاثیر گذار است. مهمترین مسئله در هر سازمانی عملکرد شغلی آن است. اهمیت عملکرد شغلی، پژوهشگران را به پژوهش هر چه بیشتر دربارهی آن واداشته است. سازمانها، نهادهای اجتماعی هستند که مانند سایر نهادها از افراد تشکیل شدهاند که نقش اصلی انسان به عنوان گرداننده این نهادها است.
به عبارت دیگرسازمان منهای انسان به هیچ وجه توان غلبه و مقابله بر مشکلات و از طرف دیگر تحقق اهداف سازمان را نخواهد داشت. هر سازمان برای دستیابی به اهداف خود نیاز دارد که کارکنانش مشاغل خود را در سطح قابل قبولی از بهرهوری انجام دهند.از دیدگاه اجتماعی، بهترین خواستهی هر فرد برای سازمانها، برخورداری از کارکنانی است که کار خود را خوب انجام دهند. عملکرد خوب، بهرهوری سازمان را افزایش میدهد و این نیز مستقیماًباعث ارتقای اقتصاد ملّی و همین طور ارتقای خدمات سازمان میشود. باید اذعان داشت که آموزش و پرورش نیز به عنوان یکی از مهمترین نهادهای آموزشی و خدماتی یک کشور جایگاه مهمی در بهسازی و شکوفایی جامعه دارد وجود انگیزه و دلگرمی و در نتیجه افزایش راندمان کاری و آرامش در محیط زندگی کاری کارکنان از راه های گوناگون، میتواند موجب افزایش عملکرد و بهرهوری آنها گردد.
و بی تردید شناسایی این عوامل میتواند به دانش نظری این موضوع بیفزاید و سازمانهای مرتبط نیز در این زمینه میتوانند از نتایج آن برای مقاصد عملیاستفاده نمایند. امروزه اکثر جوامع برای افزایش کارایی افراد در مشاغل مختلف به این مقوله توجّه داشته و در تحقیقات علمی و آموزشی بدان پرداختهاند - یزدانی، . - 1391 بنابراین هدف این پژوهش بررسی ارتباط بین کیفیت زندگی کاری با سلامت روان و عملکرد شغلی معلمان است. نظرسنجیها مشخص کرده است که بیش از 50 درصد کارکنان سازمانها نمیدانند ماموریت سازمانی که در آن کار میکنند چیست؟ 84 درصد آنان اینگونه تصور میکنند که آگاهی از ماموریت سازمانی تاثیر چندانی بر روی کیفیت کارشان نمیگذارد و 44 درصد کارمندان سازمانها هیچگونه همدلی و ارتباط عاطفی بین خود و مدیران ردههای بالاتر سازمانی که درآن کار میکنند، نمیبینند. بررسی دیگری درهمین زمینه نشان میدهد که دو پدیده زندگی کاری و زندگی شخصی اثرات متقابل و تشدید کنندهای بر یکدیگر دارند. فردی که در زندگی خانوادگی و شخصی خود مشکلات زیادی دارد، به طور قطع این مشکلات، بر روی تمرکز، رضایت از کار، بهره وری و شادابی وی در محیط کار اثر میگذارد - پرداختچی، احمدی و آرزومندی،. - 1388 از جمله نهادهای مؤثر در رشد و ترقی کشور نهاد مدرسه است. مدرسه یکی از مهمترین نهادهای سازمانیافته و رسمی اجتماعی است که باید با فراهم نمودن محیطی سالم، به جسم و روان کودکان جامعه امکان شکوفایی داده و آنان را نسبت به خود، خانواده
