بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ شیوه گردآوری و تحلیل داده ها ، توصیفی همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش عبارت از کلیه معلمان ابتدایی ناحیه 2 شهر شیراز بود که در سال تحصیلی - 1391-1392 - در دبستان این ناحیه به کار اشتغال داشتند - 1288 نفر - . بر اساس جدول مورگان و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، تعداد 297 پرسشنامه پخش شد که از این تعداد،272 پرسشنامه به صورت کامل برگردانده شد - نرخ بازگشت:91 درصد - . بهمنظور گردآوری دادهها از پرسشنامه هوش معنوی عبداله زاده - - 1387 پرسشنامه کیفیت زندگی کاری قاسم زاده - 1384 - و پرسشنامه عملکردشغلی پاترسون - - 1990 استفاده شد. روایی پرسشنامهها با استناد به نظر متخصصان و پایایی آنها از طریق ضریب آلفای کرونباخ بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. همچنین جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد که بین هوش معنوی با کیفیت زندگی کاری و عملکرد شغلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
مقدمه
مساله هوش به عنوان یک ویژگی اساسی که تفاوت فردی را در بین انسان ها موجب می شود از ابتدای تاریخ مکتوب زندگی انسان مورد توجه بوده است . اما از آغاز مطالعه هوش غالبا بر جنبه های شناختی آن نظیر حافظه، حل مساله و تفکر تاکید شده، در حالی که امروزه نه تنها جنبه های غیر شناختی هوش یعنی توانایی عاطفی، هیجانی، شخصی و اجتماعی مورد توجه قرار می گیرد بلکه در پیش بینی توانایی فرد برای موفقیت و سازگاری در زندگی نیز مورد اهمیت واقع شده است - ونگ و لاو4،. - 2003 هوش معنوی 5 به عنوان یکی از مفاهیم جدید هوش در بردارنده نوعی سازگاری و رفتار حل مساله است که بالاترین سطح رشد را در حیطه های مختلف شناختی، اخلاقی، هیجانی، بین فردی و ... شامل می شود و فرد را در جهت هماهنگی با پدیده های اطراف و دستیابی به یکپارچگی درونی و بیرونی یاری می نماید.
این هوش به فرد دید کلی در مورد تجارب و رویدادهای زندگی می دهد و او را قادر می سازد به چارچوب بندی و تفسیر مجدد تجارب خود پرداخته، شناخت و معرفت خویش را عمق ببخشد - غباری بناب و همکاران، . - 1387 کار بخش مهمی از زندگی هر فردی به شمار می آید، چرا که کار کردن، صرف نظر از کسب درآمد، بخشی از نیازهای اساسی آدمی مانند تمرین روانی و جسمی، پیوندهای اجتماعی، احساس ارزشمندی، اعتماد به نفس و احساس کفایت یا صلاحیت را برآورده می سازد. اصطلاح کیفیت زندگی کاری در سالهای اخیر رواج زیادی داشته است. ضرورت توجه به کیفیت زندگی کاری و بهبود آن، یک منطق دارد و آن هم این است که 65 درصد عمر مفید انسان ها در محیط کار سپری می شود. عدم رضایت کارکنان از کیفیت زندگی کاری مشکلی است که تقریبا به همه همکاران بدون توجه به مقام وجایگاه آنها آسیب می رساند.
هدف بسیاری از سازمان ها افزایش رضایت کارکنان در تمام سطوح است، اما این مساله پیچیده ای است، زیرا تفکیک وتعیین اینکه چه مشخصه هایی با کیفیت زندگی کاری رابطه دارند امری دشوار است - سراجی و درگاهی6،. - 2006 عملکرد شغلی7 که در واقع میزان بازده ای است که به موجب اشتغال فرد در سازمان اعم از خدماتی و تولیدی حاصل می شود، تحت تاثیر دو عامل یعنی توانایی کارکنان برای انجام دادن وظایف شغلی و نیز وجود انگیزه در آنان می باشد. افراد اگر صرفا توانایی و انگیزه های لازم را داشته باشند کارهای خود را خوب انجام می دهند. - اسپکتور8،2006، ترجمه محمدی، . - 1387 در حال حاضر یکی از مشکلات اساسی سازمانها پایین بودن میزان عملکرد شغلی و به تبع آن بعضا ترک خدمت کارکنان و به ویژه کارکنان متخصص و ارزشمند است.
مدیران و محققان کناره گیری از کار را پرهزینه مشکل آفرین و از عوامل تهدید کننده کارآیی سازمان می دانند - مصباحی،. - 1375 هوش معنوی به عنوان یکی از توانایی های انسان در سازگاری با محیط و درک و تحمل مشکلات میتواند نقش مهمی در عملکرد شغلی و مطلوب تر شدن کیفیت زندگی افراد داشته باشد، با این رویکرد و با توجه به این که معلمان از عناصر اصلی حوزه تعلیم و تربیت هستند پژوهش حاضر به مطالعه هوش معنوی و تاثیر آن بر کیفیت زندگی کاری و عملکرد شغلی معلمان دوره ابتدایی ناحیه 2 شهر شیراز پرداخته است.
پیشینه پژوهش الف - پیشینه خارجی
نیکول - 2001 - در پژوهشی درباره تاثیرات امنیت شغلی بر عملکرد کارکنان یک شرکت صنعتی آمریکا نشان داد که بین امنیت شغلی و عملکرد مناسب کارکنان شرکت رابطه مثبت و مستقیمی وجود دارد، بدین معنی که هرچه کارکنان شرکت دارای امنیت شغلی بالاتری باشند عملکرد مفیدتری خواهند داشت . کینونن و همکاران - 2002 - طی تحقیقی نتیجه ی وجود امنیت شغلی در بستر سازمان را در سه سازمان فنلاند مورد بررسی قرار دادند و نشان دادند بین امنیت شغلی و عملکرد کاری کارمندان رابطه مستقیمی وجود دارد. کورتینا و همکاران - 2003 - در پژوهشی بر روی 308 نفر از کارکنان یک شرکت تجاری به نتایج ذیل دست یافتند:
-1 بین عملکرد کارمندان زن و مرد تفاوت معنی داری وجود دارد.
-2 زنان دقت بیشتری نسبت به مردان در عملکرد مناسب ارائه می دهند.
-3 زنان عملکرد بهتری نسبت به مردان داشتند.
در تحقیقی که در سال 2004 در دانشگاه وندربیت توسط ریچ فدریکو در زمینه ی کیفیت زندگی کاری انجام شده، ضمن بیان این نکته که هدف کیفیت زندگی کاری نیروی کار، به کارگیری توانایی و مهارت کارمندان، خلاقیت، ارزیابی و ترکیب برنامه ها و خدماتی است که کیفیت زندگی کاری را برای اعضای وندربیت افزایش می دهد. موک جلی - 2005 - تحقیقی با عنوان »کیفیت زندگی کاری در میان کارکنان آفریقای جنوبی« انجام داد. نتایج این تحقیق بیشتر، بهبود کیفیت زندگی کاری و تاثیر آن در عملکرد سازمانی است و این باعث می شود که سازمان ها بهتر بتوانند در محیط بیرونی رقابت کنند. سوزان - 2008 - در پژوهشی به مقایسه عملکرد کاری 1200 مرد و زن در سازمان های صنعتی آمریکا پرداخت و نشان داد میان عملکرد زن و مرد با توجه به حمایت های محیط کار تفاوت معناداری وجود ندارد.
حسینی و همکاران - 2010 - ، در پژوهشی به بررسی رابطه میان هوش معنوی با بزرگسالی و نظریه های وابسته به آن در کشور مالزی پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که داشتن معنویت به عنوان گونه ای از آگاهی می تواند درک روان شناسی را در مورد معنویت افزایش داده، تا به او کمک کند تا در حل مسائل و رسیدن به اهداف که جزئی از روند خردگرایانه و ادراکی می باشد او را یاری نماید. طبرسا - 1388 - در تحقیقی با عنوان سنجش و تجزیه و تحلیل و تبیین رابطه کیفیت با عملکرد کارکنان به این نتایج رسید: بین پرداخت عادلانه، محیط کار امن، امنیت شغلی، قانون گرایی با عملکرد رابطه معنادار وجود دارد.
یعقوبی و همکاران - 1388 - در پژوهشی بیان می دارد که عملکرد کارکنان دارای نقش بسیار حیاتی در بهبود و افزایش عملکرد سازمان داشته علاوه بر آن سرمایه گذاری بر روی بهبود عملکرد نیروی رسیدن به هدف های استراتژیک سازمان را نیز میسر می سازد. اژدهاکش - 1390 - تحقیقی با عنوان بررسی نقش واسطه گری کیفیت زندگی کاری در هوش معنوی و سلامت روان دبیران زن آموزش متوسطه شهر شیراز انجام داد. در این پژوهش 130 دبیر زن شهر شیراز به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج نشان داد که %54 از واریانس استرس، %61 از واریانس اضطراب و % 66 از واریانس افسردگی توسط متغیرهای هوش معنوی و کیفیت زندگی کاری قابل پیش بینی هستند.
همچنین کیفیت زندگی کاری نقش واسطه گری معناداری را برای هوش معنوی و سلامت روان بازی می کند. صیدی سارویی - 1391 - پژوهشی با عنوان رابطه هوش معنوی با کیفیت زندگی کاری و تاب آوری میان کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی شیراز انجام داد. در این پژوهش 156 نفر از کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی شیراز به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج نشان داد که بین ابعاد هوش معنوی - ارتباط با سرچشمه هستی، اتکا به هستی درونی - با ابعاد تاب آوری - شایستگی فردی، شایستگی اجتماعی، انسجام خانواده، حمایت اجتماعی، ساختار فردی - و سه بعد از ابعاد کیفیت زندگی کاری - روابط انسانی، توازن کار و زندگی و تعهد کاری - رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.
همچنین اتکا به هسته درونی قدرت پیش بینی کنندگی معناداری را برای ابعاد تاب آوری شامل: شایستگی فردی، انسجام خانواده، ساختار فردی و ابعاد کیفیت زندگی کاری شامل: روابط انسانی و پیشرفت شغلی دارد و سرچشمه هستی تنها از قدرت پیش بینی کنندگی معناداری برای توازن کار و زندگی که از ابعاد کیفیت زندگی کاری است برخوردار می باشد. از طرف دیگر هر دو بعد هوش معنوی نیز قدرت پیش بینی کنندگی معناداری برای ابعاد دیگر تاب آوری از جمله: شایستگی اجتماعی و حمایت اجتماعی و ابعاد دیگر کیفیت زندگی کاری مانند مشارکت را دارا می باشند اما دو بعد هوش معنوی توانایی پیش بینی کردن را برای ابعاد کیفیت زندگی کاری شامل: امنیت شغلی، منزلت انسانی، تعهدکاری و مسائل مالی ندارند.
اسفندیارپور - 1391 - پژوهشی با عنوان رابطه بین هوش معنوی و انتظارات شغلی با رفتار اخلاقی معلمان اداره آموزش و پرورش شهرستان حاجی آباد انجام داد. نتایج به دست آمده نشان داد که بین هوش معنوی و انتظارات شغلی با رفتار اخلاقی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین بین ابعاد هوش معنوی و انتظارات شغلی با رفتار اخلاقی رابطه معنی داری وجود دارد و هوش معنوی و انتظارات شغلی، قادر به پیش بینی رفتار اخلاقی کارکنان می باشند.
سوال پژوهش
هوش معنوی چه تاثیری بر روی کیفیت زندگی کاری و عملکرد شغلی معلمان دارد؟
روش پژوهش
از آنجایی که در پژوهش حاضر رابطه هوش معنوی باکیفیت زندگی کاری و عملکرد شغلی معلمان ابتدایی ناحیه 2 شهر شیراز مورد نظر می باشد روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است.
جامعه آماری
جامعه آماری شامل کلیه معلمان ابتدایی ناحیه2 شهر شیراز است که 1228 نفرمی باشند و در سال تحصیلی 1391-1392در 120 دبستان این ناحیه مشغول تدریس هستند.
