بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین هوش معنوی، افکار ناکارآمد و کیفیت زندگی با سلامت روانی معلمان مقطع متوسطه شهرستان بهبهان در سال 1394 بود. نمونه آماری شامل 150 نفر از معلمان مقطع متوسطه شهرستان بهبهان بود که به روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شدند. طرح پژوهش از نوع همبستگی میباشد. ابزار پژوهش پرسشنامه هوش معنوی عبدااللهزاده، کشمیری و عرب احمدی - 1387 - ، پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی - 1989 - ، پرسشنامه نگرشهای ناکارآمدی وایزمن و بک - 1978 - و پرسشنامه سلامت روانی SCL-25 بود. برای تحلیل دادهها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شد.
نتایج نشان داد بین هوش معنوی در زمینههای درک و ارتباط با سرچشمهی هستی و زندگی معنوی با سلامت روانی رابطه مثبت معنی داری یافت شد؛ بین افکار ناکارآمد در زمینههای کمال طلبی، نیاز به تأیید دیگران، نیاز به راضی کردن دیگران و آسیب پذیری-ارزشیابی عملکرد با سلامت روانی رابطه معنی داری یافت نشد، بین کیفیت زندگی در زمینههای سلامت جسمانی، سلامت روان شناختی، محیط زندگی و روابط با دیگران با سلامت روانی رابطه مثبت معنی داری یافت شد. همچنین نتایج رگرسیون چندگانه نشان داد که هوش معنوی و کیفیت زندگی به ترتیب پیش بینی کننده سلامت روانی معلمان میباشند.
مقدمه
واژه سلامتی 1، همیشه انسان را در طول تاریخ به خود مشغول کرده است، تدوین برنامههای تربیتی - بهداشتی برای حفظ سلامتی و پیشگیری و درمان بیماریها، نمونهای از این اقدامات بشری است - بیابانگرد، . - 1390 سلامت انسان در یک تقسیم کلی به دو نوع سلامتی جسمانی2 و سلامت روانی3 تقسیم میشود، ولی آن ها بر یکدیگر تأثیر میگذارند؛ سلامت روانی از آن جهت که رابطه مستقیمی با عملکرد فردی-اجتماعی و آسیبهای روانی-اجتماعی دارد، از اهمیت زیادی برخوردار است و مقوله ای است عام، که تمام اقشار جامعه را در بر میگیرد و ضرورت رعایت آن وظیفهای است که بر عهده تمام اقشار جامعه است تا با سالم نگه داشتن روان، بتوانند جسم سالمی نیز داشته باشند.
موضوع سلامت روانی و تأمین آن برای مردم، سازمآن ها و دولتها بسیار مهم است، چرا که با کارایی فردی و اجتماعی افراد و در کنار آن با پیشرفتهای علمی، صنعتی و... جامعه گره خورده است - شاملو، . - 1388 امروزه اکثر کشورها، منابع زیادی را برای بهبود سلامت روانی جامعه صرف میکنند و در کنار آن با تدوین برنامههای جامع از سازمآن ها و منابع محلی - اجتماعی نیز استفاده میکنند - یاسایی، . - 1389 - کیاروچی2004 - 4؛ به نقل از شاملو - معتقد است سلامت روانی، مقوله ای است برای بهتر زیستن و رفاه اجتماعی که تمام زوایای زندگی از اولین لحظات حیات جنینی تا مرگ را در بر میگی رد.
سلامت روانی، دانش یا هنری است که به افراد کمک میکند تا با ایجاد روشهای صحیح روانی و عاطفی بتوانند با محیط خود سازگاری نموده و راه حلهای مطلوب تری را برای حل مشکلاتشان انتخاب نمایند - میلانی فر، . - 1388 در واقع تعاریف سلامت روانی، طیف وسیعی را از عدم وجود اختلال روانی تا استفاده از حداکثر توانایی در شخص را شامل میگردد، این تعاریف با توجه به شرایط و موقعیتهای اجتماعی، سن و فرهنگ بهنجار ارائه شدهاند، تعریف و مفاهیم بهداشت و اختلالات روانی بطور چشمگیری در قرون اخیر تفاوت کردهاند، برای مثال در قرن 15 اختلالات روانی شامل تسخیر شدن و مورد تملک واقع شدن بود و لذا، شکار ساحره و بیرون کشیدن شیاطین از جمله راه هایی بودند که برای درمان این گونه اختلالات به کار میرفتند.
در قرن حاضر، فرد سالم از نظر سازمان بهداشت جهانی2000 - 6؛ به نقل از شاملو، - 1388 کسی است که علاوه بر نداشتن بیماری جسمانی، اختلال روانی نیز نداشته باشد و در ضمن از افکار، احساسات، هیجانات و...سالمی برخوردار باشد. این طرحواره ها پنهان باقی میمانند تا یک موقعیت تنیدگی زا به فعال شدن آن ها بینجامد. همچنین در طول 20 سال اخیر علاقمندی به ارزیابی و بهبود کیفیت زندگی25، افزایش چشمگیری یافته است و بهبود عملکرد روزانه و کیفیت زندگی به صورت یک هدف در آمده است. مفهوم کیفیت زندگی در بسیاری از علوم مانند جامعه شناسی، روانشناسی، اقتصاد، بهداشت و درمان، استفاده میشود.
واژه کیفیت زندگی وابسته به محدوده فیزیکی، روانی و اجتماعی سلامت انسان، اشاره دارد که تحت تأثیر تجربیات، عقاید، انتظارات و ادراکات افراد قرار میگیرد، این مفهوم یکی از نشانههای اندازه گیری سلامتی انسان میباشد - درویش پور کاخکی، . - 1383 سازمان بهداشت جهانی 2000 - ؛ به نقل از شاملو، - 1388 بیان میکند که کیفیت زندگی یک احساس خوب بودن است که از رضایت یا عدم رضایت از جنبههای مختلف زندگی که برای شخص مهم هستند ناشی میشود. کیفیت زندگی حوزههای سلامتی و کار، شرایط اقتصادی، اجتماعی، روانی، درجه عدم تکامل اجتماعی و وابستگی شخص به دیگران را شامل میگردد - میلانی فر، . - 1388 تعریف کیفیت زندگی کار مشکلی است چرا که یک مفهوم وسیع و پیچیده میباشد که با داشتن احساس خوشحالی و رضایت شناسایی میشود.
- شفیع آبادی، . - 1385 شخصیت سالم آینهای از تجربیات فردی در طول زندگی و عوامل وراثتی26 میباشد که این دو با هم، تصور ذهنی فرد، از خوب بودن یا ضعیف بودن کیفیت زندگی را میسازند - براون27،. - 2010 احساس امنیت، تعارضات هیجانی28، عقاید شخص و اهداف و میزان تحمل ناکامی، همگی در تعیین نوع درک فرد از خود - احساس خوب بودن یا احساس نا خوشی - تأثیر دارند، زمانیکه فردی در زندگی احساس رضایت یا خوشحالی میکند و از بیمار بودن خود احساس نا رضایتی ندارد، انرژی بیشتری برای مراقبت از خود دارد و زمانیکه که فرد خود مراقبتی خوبی داشته باشد، سالم تر باقی میماند، لذا کیفیت زندگی بهتری نیز خواهد داشت - حیدری،.
بدنه اصلی مقالات
جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه معلمان مرد مقطع متوسطه شهرستان بهبهان در سال تحصیلی 1393-94 میباشد. باتوجه به جدول مورگان از بین تعداد کل 250 نفر معلمان مقطع متوسطه شهرستان بهبهان، تعداد 150 نفر به عنوان نمونه آماری به روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شدند؛ بدین ترتیب که از تمامی 15 دبیرستان شهرستان بهبهان، تعداد 10 دبیرستان به طور تصادفی انتخاب شدند و از هر مدرسه، 15 معلم انتخاب گردید؛ لازم بذکر است که عملیات آماری نیز، روی 150 پرسشنامه صورت گرفته است در این پژوهش به منظور اندازه گیری متغیرهای مورد نظر از ابزارهای زیر استفاده شده است:
پرسشنامه هوش معنوی عبدااللهزاده، کشمیری و عرب احمدی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی29 پرسشنامه نگرشهای ناکارآمدی وایزمن30 و بک پرسشنامه سلامت روانی 31SCL پرسشنامه هوش معنوی عبدااللهزاده، کشمیری و عرب احمدی پرسشنامه هوش معنوی در ایران، با توجه به ویژگیهای فرهنگی این جامعه، توسط عبدااللهزاده، در سال 1387 ساخته شد - ساعتچی، . - 1391 این پرسشنامه دارای با 29 ماده می باشد، حداقل نمره 29 و حداکثر نمره 203 می باشد.
این پرسشنامه دارای دو خرده متغیر "درک و ارتباط با سرچشمه هستی" - 12 سؤال اول - و "زندگی معنوی" - 17 سؤال دوم - می باشد. نمره گذاری این پرسشنامه در طیف لیکرت از کاملا مخالفم - نمره - 1، خیلی مخالفم - نمره - 2، کمی مخالفم - نمره - 3، بی نظر - نمره - 4، کمی موافقم - نمره - 5، خیلی موافقم - نمره - 6 و کاملا موافقم - نمره - 7 می باشد. نمره آزمودنی در خرده مقیاس "درک و ارتباط با سرچشمه هستی" به این صورت است که، نمره بین 1 تا 30، نشانگر ضعیف بودن فرد، از 60-30 بیانگر حد متوسط و 60 تا 84 بیانگر قوی بودن فرد در این خرده مقیاس، می باشد؛ نمره آزمودنی در خرده مقیاس "زندگی معنوی" به این صورت است که، نمره بین 1 تا 40، نشانگر ضعیف بودن فرد، از 40 تا 90 نشانگر حد متوسط و از 90 تا 119 نشانگر قوی بودن فرد در این خرده مقیاس، می باشد.
همچنین، نمره کلی فرد چنانچه بین 100-1 باشد نشانگر ضعیف بودن، از 160-100 نشانگر حد متوسط و از 203-160 نشانگر قوی بودن فرد در هوش معنوی به طور کلی می باشد. در ایران توسط توسط عبدااللهزاده و همکاران 1387 - ؛ به نقل از ساعتچی، 1391 - ، این پرسشنامه روی 280 نفر گروه نمونه اجرا شد، پایایی در این مرحله 0/89 به دست آمد. برای بررسی روایی علاوه بر روایی محتوا که سوالها با نظر متخصصها تأیید شد. از تحلیل عاملی نیز استفاده شد. در چرخش واریماکس 2 عامل اصلی "درک و ارتباط با سرچشمه هستی" با 12 سوال و "زندگی معنوی یا اتکاء به هسته درونی" با 17 سوال بدست آمد.
رابطه همبستگی بین عامل اول این پرسشنامه با پرسشنامه هوش معنوی جامع 83 سوالی آمرام32 و درایر2007 - 33؛ به نقل از ساعتچی، - 1391 به میزان 0/76 در سطح 0/01 بدست آمده است. رابطه همبستگی بین عامل دوم این پرسشنامه با پرسشنامه هوش معنوی جامع 83 سوالی آمرام و درایر - 2007 - به میزان 0/71 بدست آمده است. این موضوع بیانگر اعتبار همگرا پرسشنامه است. همچنین، در پژوهش مردانپور 1393 - ؛ به نقل از ساعتچی، - 1391 پایایی پرسشنامه در هوش معنوی کلی، درک و ارتباط با سرچشمه هستی و زندگی معنوی به ترتیب 0/58، 0/60 و 0/91 بوده است.
