بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه: از بین انواع استرس، استرس ناشی از کار و محیط کار، بسیار شایع است، زیرا محیطی که در آن فشار جسمی و روانی زیاد حاکم باشد، علاوه بر اینکه دستیابی به اهداف شغلی مشکل می شود، کاکنان نیز دچار معضلات جسمی و روانی خواهند شد. هدف: پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین کیفیت زندگی کاری و کنترل شغل با استرس شغلی در کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان ابهر بود. روش: در این پژوهش از روش همبستگی استفاده شد.
جامعه آماری این پژوهش تمامی کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان ابهر به تعداد 130 نفر بوده اند که به علت کوچک بودن مقدار حجم جامعه تمام افراد به عنوان نمونه انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده ها در ایین پژوهش از پرسشنامه کیفیت زندگی کاری از قاسم زاده - 1384 - پرسشنامه کنترل شغل از جکسون و همکاران - 1993 - پرسشنامه استرس شغلی از استاینمتز - 1977 - استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده از روش آماری همبستگی پیرسون، رگرسیون به روش گام به گام استفاده شد.
یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که بین کیفیت زندگی کاری با استرس شغلی رابطه منفی معناداری وجود دارد همچنین از مولفه های کیفیت زندگی کاری تنها مشارکت، توازن بین کار و زندگی، مسائل مالی و رفاهی قادرند استرس شغلی را پیش بینی کنند و از مولفه های کنترل شغل تنها کنترل روش، درخواست نظارت مسئولیت تولید قادرند استرس شغلی را پیش بینی کنند. نتایج: بررسی نتایج بیانگر ضروریت توجه به بهبود کیفیت زندگی و کنترل شغلی کاری در جهت کاهش استرس شغلی به خصوص در کارکنان اداره آموزش و پرورش می باشد.
-1 مقدمه
استرس اثرات فراوانی بر عملکرد و فعالیت های اعضای سازمان دارد. مدیران، کارکنان و ارباب رجوع سازمان تحت تاثیر فشارهای عصبی دچار حالات روانی خاصی می شوند و دست به اعمالی می زنند که مستقیما در بازدهی سازمان منعکس می گردد. فشارهای عصبی دارای آثار جسمانی نیز هست و از این طریق به سازمان لطمعات شدیدی می آورد . - 1 - همچنین کیفیت زندگی کاری به عنوان بخش مهمی از تجربیات کارکنان در محیط کار از سال 1970 وارد ادبیات شد و در طول چند دهه ای که از پیدایش آن می گذرد از آن به عنوان یک متغیر که بتواند استرس شغلی کاهش و رضایت مندی کارکنان را تامین یاد شده است .
نارضایتی از کیفیت زندگی کاری یک مشکل اساسی است که بدون توجه به پست و موقعیت، می تواند کنترل شغلی همه کارکنان را بطور منفی تحت تاثیر قرار دهد. کنترل متغیر سازمانی مهمی است که اخیرا مورد توجه روانشناسان صنعتی و سازمانی قرار گرفته است. کنترل شغلی اشاره به باور افراد در مورد اثرگذاری بر محیط کار دارد و لذا ادراکات افراد از محیط کار تاثیر قابل توجهی بر کنترل شغلی اعمال می نمایند و واکنش های آن ها به محیط کار را تحت تاثیر قرار می دهد.
بنابراین بهبود کیفیت زندگی کاری و آشنایی با کنترل شغلی سبب نیل به توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی و ارتقا سطح سلامت افراد خواهد شد و هرچه فرد کنترل بیشتری بر روی رویدادها داشته باشد، از میزان استرس وی کاسته خواهد شد و کارایی وی افزایش خواهد یافت که این امر به باورها و قضاوت های فرد، و به توانایی های خود در انجام وظایف و مسئولیت بستگی دارد، در این میان کیفیت زندگی کاری یا نوع نگرش فرد به شغل خود نیز تاثیر گذار بوده، یعنی هرچه اعتماد متقابل، توجه، قدرشناسی بیشتر بوده، و هرچه فرصت های مناسب برای سرمایه گذاری در محیط کار توسط مدیران برای کارکنان فراهم شود، باور به انجام بهتر کارها در افراد ایجاد گشته که این امر نیز به نوبه خود در کاهش استرس ناشی از شغل تاثیرگذار خواهد بود.
همچنین با توجه به اینکه آموزش و پرورش از جمله سازمان هایی است که در همه جوامع از حساسیتی خاص برخوردار است و آموزش و پرورش پویا، سالم و اثر بخش نقش کلیدی در تعلیم و تربیت نیروی انسانی مفید و متخصص برای جوامع در حال تغیر و تحول دارد و تمامی صنایع و سازمان ها وابسته به اداره آموزش و پرورش می باشند، ایجاب می کند کسانی که در این اداره کار می کنند از کیفیت زندگی کاری بالایی برخوردار باشند تا بتوانند بدون استرس و هوشیاری کامل کارهای خود را به نحو احسن و بی کم و کاست انجام دهند. لذا با توجه به اهمیت کیفیت زندگی کاری و نقش استرس در سازمان ها و احساس کنترل شغلی، اعضا پژوهش حاضر به دنبال کشف رابطه ای بین متغیرهای کیفیت زندگی کاری، کنترل شغل با استرس شغلی کارکنان اداره آموزش و پرورش می باشد.
در تحقیقی تحت عنوان " تاثیر تنن آرامی بر استرس و کیفیت زندگی دانشجویان مقیم خوابگاه های دانشجویی " آزمون t اختلاف معناداری را از نظر سطح استرس - P = 0/06 - و کیفیت زندگی - - P = 0/87 در دو گروه نشان نداد اما این تفاوت ها پس از مداخله معنادار بود . - P = 0/05 - پس از مداخله، به جز در حیطه سلامت جسمی - P = 0/02 - تغیر معنادار دیگری در میانگین نمرات حیطه های کیفیت زندگی گروه کنترل ایجاد نشد اما نمرات همه حیطه های گروه آزمایش افزایش یافت.
این افزایش در بیشتر حیطه ها به غیر از حیطه های روانی و اعتقادی، از نظر اماری معنی دار بود - - P < 0/001 در مجموع کیفیت زندگی گروه ازمایش بعد از مداخله به طور معناداری بالاتر از گروه کنترل بود - . - 2 - - P < 0/05 همچنین تحقیقی با عنوان " بررسی رابطه استرس شغلی و کیفیت زندگی کاری پرستاران شاغل در بیمارستان منتخب نیروهای مسلح " نشان داد که همبستگی منفی بین استرس شغلی با کیفیت زندگی کاری پرستاران - - P<0/01 - - r = -0/637 و همچنین همبستگی مثبت بین اکثر ابعاد کیفیت زندگی کاری با یکدیگر بود . - 3 - - P < 0/01 - در پژوهشی تحت عنوان " اثر معکوس کنترل شغلی بر استرسوهای کاری با توجه به نقش کلیدی خود کارآمدی " در هنگ کنگ به این نتیجه رسیدند که بین کنترل شغلی و استرس شغلی رابطه معکوس وجود دارد و همچنین افزایش کنترل شغلی باعث بالا رفتن خودکارآمدی می گرد.
در تحقیقی تحت عنوان " مدل تقاضا و کنترل در ساختار تندرستی : اثر کار سخت بر کیفیت زندگی کاری در پرستاران " به این نتیجه رسیدند که در پرستارانی با افزایش کار سخت، تعهد در سازمان، تندرستی و کیفیت زندگی کاری افزایش می یابد . همچنین تحقیقات نشان دادند که رابطه منفی و معناداری بین مولفه فشار با کنترل شغلی و حیزه های کنترل زمان، نظارت، توانایی حل مساله و مسئولیت تولید وجود دارد. در تحقیقی تحت عنوان " کنترل شغلی و حمایت اجتماعی روشن کننده رابطه ی بین استرس شغلی و رضایت شغلی " یافته ها نشان دادند که حمایت اجتماعی با افزایش درک کنترل شغلی رابطه مستقیمی دارد و حمایت سرپرست - وابسته به نظارت و سرپرستی - با رضایت شغلی رابطه مستقیمی دارد ولی حمایت تنها زمانی که دارای خشنودی ویژه ای است بر کاهش استرس تاثیر می گذارد و نیز اینکه افرادی که به حمایت اعتقاد دارند بر کنترل شغلی و نتیجه کار تاثیر گذار است.
تحقیقی تحت عنوان " رابطه بین وضعیت کاری - تقاضای شغل، کنترل شغل و حمایت اجتماعی - ، استرس، اضطراب و افسردگی و درک کردن کیفیت زندگی - سلامت جسمانی، روانشناسی تندرستی، روابط اجتماعی و حالت محیط - " یافته ها نشان می دهد که حمایت اجتماعی با کیفیت زندگی رابطه مستقیم و با افسردگی و استرس رابطه معکوس دارد. استرس با اضطراب و افسردگی و سلامت جسمانی رابطه مستقیم و با وضعیت محیطی و روابط اجتماعی رابطه معکوس دارد همچنین اضطراب با افسردگی و سلامت فیزیکی رابطه مستقیم و با کیفیت زندگی رابطه معکوس دارد و در نهایت استرس، اضطراب و افسردگی با تقاضا و کنترل شغل رابطه غیر مستقیم دارد.
بنابراین حمایت اجتماعی بالا، گزارشات کیفیت زندگی کارکنان افزایش می دهد و کنترل شغل بالا، رابطه اجتماعی افزایش در حالی که کنترل شغلی بالا، استرس را کاهش می دهد و اینکه بین افسردگی، اضطراب، استرس با وضعیت کاری و کیفیت زندگی رابطه غیرمستقیم وجود دارد. با توجه مطالب فوق، پژوهش حاضر به دنبال کشف رابطه بین کیفیت زندگی کاری و کنترل شغلی با استرس شغلی کارکنان آموزش و پرورش شهرستان ابهر می باشد.
فرضیه های پژوهشی
بین کیفیت زندگی کاری و استرس شغلی رابطه معناداری وجود دارد.
