بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف بررسی میزان مهارت های مدیران از نظر معلمان و رابطه ی آن با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال سوم دبیرستان های دخترانه دولتی شهر ملایر انجام شده است. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق کلیه ی معلمان و دانش آموزان سال سوم دبیرستان های دولتی دخترانه شهر ملایر در سال تحصیلی 92-93 است که بر اساس جدول کرجسی و مورگان از بین جامعه 250 نفری معلمان،152نفر و از بین جامعه 400 نفری دانش آموزان، 196نفر انتخاب شده اند. روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی است و ابزار مورد استفاده، پرسشنامه سنجش میزان مهارت های سه گانه مدیران ساخته - ستاری و واعظی ، - 1384 بوده است؛ پایایی این پرسشنامه با استفاده از ضرایب آلفای کرونباخ محاسبه گردید که برابر 0/86 به دست آمد.
برای اطمینان از روایی این پرسشنامه نیز چند نفراز صاحب نظران که دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری در شاخه های مختلف مدیریت بوده اند آن را مورد ارزشیابی قرار داده اند که همه ایشان روایی آن را خوب ارزیابی نمودند. نتایج حاصل از تحلیل داده ها با استفاده از آزمون خی 2 نشان داد که از نظر معلمان، مدیران مدارس از نظر مهارت فنی، در حد بالایی هستند ولی از نظر مهارت های انسانی و ادراکی سطح مهارت های ایشان را کم، ارزیابی نموده اندضمناً. نتایج دیگر تحقیق نشان داد که بین مهارت های مدیران و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود نداشته است.
کلید واژه ها: مهارت مدیران، پیشرفت تحصیلی دانش آموزان
مقدمه
پیشرفت تحصیلی و مسایل مربوط به آن یکی از دغدغه های اصلی نظام آموزش و پرورش کشورهاست؛ چرا که مسئولین و تصمیم گیرندگان سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در سراسردنیا، توسعه و پیشرفت جامعه را در توسعه و پیشرفت نظام آموزشی می دانند و این توسعه و پیشرفت از طریق پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در مدرسه و کلاس درس عملیاتی می گردد.
یکی از عوامل مؤثر بر کیفیت روانی انسان و خصوصیات عاطفی وی چگونگی مدیریت آموزشگاه می باشد. مهارت های مدیر، یکی از مسائلی است که بر روند تحصیل دانش آموز مؤثر است، بنابراین پیش بینی پیشرفت تحصیلی براساس متغیر مهارت های مدیریتی به عنوان یک پدیده ی متداول و مهم آموزشی رابطه ی تنگاتنگی با عملکرد و پیشرفت تحصیلی میلیون ها دانش آموز در مراکز آموزشی دارد.
امروزه مدیریت به درجه ای اهمیت یافته است که صاحب نظران، قرن بیست و یکم را عصر مدیریت دانسته اند و بر این باورند که تحقق اهداف و ایجاد تحول در امور با مدیریت صحیح و علمی امکان پذیر است. کشور ما نیز بهدلیل موقعیت خاص جغرافیایی و برنامه هایی که برای بازسازی و نوسازی آن در دست اجرا دارد، به مدیریت و مدیران توانمند نیاز دارد.
در این میان آموزش و پرورش به دلیل نقش و رسالتی که بر عهده دارد از اهمیت و حساسیت ویژه ای برخوردار است - صافی ،.1373 - در نظامهای آموزشی، معمولاً افراد از مسیر معلمی به مناصب و سمت های مدیریت و رهبری آموزشی دست مییابند و از اینرو احتمالاً مفهوم درستی ازمدیریت و رهبری در ذهن ندارند. آنها کار مدیریت و رهبری آموزشی را از دیدگاه معلمان مینگرند. گرچه این نگرش خوب و لازم است ولی کافی نیست.
نقش مدیریت و رهبری آموزشی باید با توجه به همهی عناصر و عوامل مؤثر در محیط آموزشی ایفا شود؛ از این رو لازم است افرادی که به مدیریت مراکز و سازمان های آموزشی گمارده میشوند، بهدانش و معلومات و نگرشها و مهارتهای ویژهای مجهز باشند - علاقه بند، . - 137در نظام آموزشی ما نیز، مدیریت آموزشی نقش و جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است.
در بهترین شرایط مدیریت سازمان آموزش و پرورش و دوایر وابسته بهآن به افرادی سپرده میشود که سابقه و تجربهی معلمی داشته ولی در زمینهی مدیریت و رهبری آموزشی دانش و مهارت لازم و کافی ندارند.
از این رو لازم است افرادی که به مدیریت مراکز و سازمانهای آموزشی گمارده می شوند به دانش و معلومات حرفه ای - اندیشه ها و نظریه های مدیریت و رهبری آموزشی - نگرش علمی - تخصصی - و مهارتهای سه گانه - فنی، انسانی و ادراکی - مجهز باشند تا بتوانند در همهی رده های نظام آموزش و پرورش رسمی عهده دار نقشهای مدیریت و رهبری آموزشی شوند، به عبارت دیگر مدیران سازمان آموزش و پرورش و سایر نهادهای وابسته علاوه برپیشینه ی معلمی و تجربه های ناشی از آن باید در حیطه ی معارف، علوم و فنون و مهارتهای مرتبط با آموزش و پرورش و مدیریت به اندازه ی کافی آموزش ببینند. دراین رابطه بهرنگی میگوید:
"مدیریت کسانی که شرایط و صلاحیت کار در سازمانهای آموزشی را کسب کرده باشند، باعث بهبود شرایط کار، افزایش رضایت و ایمنی خاطرکارکنان از مدیر و کار، هماهنگ ساختن تلاش ها در شکل دهی بهامکانات و منابع موجود جهت تحقق اهداف سازمان و در نتیجه تقویت روحیه ی کارکنان و آمادگی برای شکوفایی خلاقیت، نوآوری و تحرک کاری کارکنان میشود" - بهرنگی، .1374 -
هر کوششی در جهت چگونگی بهتر اداره کردن سازمانها مستلزم کشف نیازهای اساسی، درک انگیزه های رفتار افراد و واکنش گروه های مختلف کاری است. برای این منظور سازمان باید از محرک هایی استفاده کند که یکی از بهترین آنها جهت افزایش کارآیی و اثربخشی سازمان استفاده از نیروی انسانی ماهر و متخصص در امور سازمان است.
جهت ترغیب افراد باید انگیزه های لازم را در آنان به وجود آورد ویقیناً زمانی که انگیزه به مقدار کافی فراهم باشد، زمینه ی جذب نیز فراهم می گردد . انگیزه حالت درونی است که انرژی بخش، فعال کننده و جهتده بوده و موجب کشاندن رفتار به سوی اهداف میشود. به این صورت وقتی مدیر، کارکنانِ تحت مسؤولیت خویش را بر میانگیزد، با اقدام خود موجبات ارضای کششها و تمایلات کارکنان و ترغیب آنان بهرفتار در جهت مطلوب را فراهم می نماید - بهرنگی، .1374 -
در آموزش و پرورش به عنوان اساس پیشرفت و توسعه ی جوامع، که با تربیت افراد برای آینده جامعه سروکار دارد، وجود مدیران ماهر و دارای تخصص موجب می شود تا تعلیم و تربیت افراد بهتر صورت گیرد و زمینه برای شکوفایی استعدادهای افراد جامعه و به تبع آن توسعه جامعه فراهم شود. بدیهی است اثر بخشی و کارآیی نظام آموزشی در گرو مدیریت اثربخش و کارآمد این نظام است امروزه.
با تغییراتِ شگرف و بی سابقه ای که در اقتصاد، سیاست، علم و تکنولوژی به خصوص در چند دهه ی اخیر به وقوع پیوسته، وظایف و کارکردهای مدیریت به مراتب گسترده تر، پیچیده تر و دشوار تر از گذشته شده است به طوری که تنها افرادی که از نظر حرفه ای برای این مسئولیت آموزش دیده و تربیت شده اند، با اثربخشی و کارآیی قادر به انجام وظایف و کارکرد های محوله خواهند بود.
به همین لحاظ، مدیریت امروز بر اساس ویژگی هایی که دارد نوعی حرفه یا کار تخصصی تلقی می شود که مبتنی بر مجموعه ای دانش سازمان یافته است - پرداختچی، .1374 - پیچیدگی فزاینده جامعه، پیشرفت علم و تکنولوژی، و به تبع آن نیازمندی ها و گسترش سازمان ها ایجاب می کند که از مدیران ماهر و کارآمد در اداره ی مؤثر سازمان ها استفاده شود، زیرا بازده عملکرد معقول مدیران است که موجب بقاء و رشد سازمان می شود - ایران نژاد پاریزی و ساسان گهر،.1371 -
اثربخشی و کارآیی مدیران نیز مستلزم داشتن مهارت های اساسی مدیریتی است و نقصان هر یک از مهارت ها احتمال موفقیت مدیر و نهایتاً احتمال موفقیت سازمان را به عنوان یک کل کاهش می دهد. بنابراین، هر یک از مهارت ها جهت انجام وظایف مدیریت اهمیت دارند 1998 - ، اندرسون - .
این مهارت ها و توانایی ها فعالیت های مدیران را در شغل خود، و در خارج از محیط شغلی، کارآمد می سازد؛ وجود این مهارت ها برای نیل به بهره وری سازمان ضروری است و به مدیران رضایت مندی بیشتری میدهد و آنها را مطمئن می سازد که به پیشرفت و ترقی نیاز دارند - مارسی، :1974 ترجمه رشیدی نیک، . - 1376
مدیریت بر سه محورِ علم و هنر و تجربه قرار دارد، بنابراین صرفنظر از تجربه باید علم مدیریت را آموخت و از نگرش و مهارت خاصی برخوردار گردید تا سازمانی کارآ و اثربخشداشت. بنابراین، مدیران مدارس نیز با توجه به نقش حساسی که در اداره مدارس دارند باید دارای توانایی ها و مهارت های خاصی باشند تا بتوانند به طور اثر بخش و کارآمد وظایف خود را در مدرسه انجام دهند.
از طرف دیگر، یکی از ملاک های اثربخشی مدرسه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است که تحت تأثیر عوامل مختلف موجود در مدرسه قراردارد - صافی ، . - 1371
ازجمله ی مهارت هایی که مدیران باید داشته باشند: مهارت های فنی، انسانی، ادراکی. منظور از مهارت فنی، ادراک و استادی در فعالیت خاصی است که لازمه آن کار برد روش ها، فرایند ها و فنون است.
مهارت فنی مستلزم داشتن معلومات تخصصی، قدرت تحلیل در محدوده تخصص مورد نظر و استادی در کاربرد فنون و ابزار های مربوط به رشته ای خاص است - کاتز، 1986؛ ترجمه محمود توتونچیان،.1370 - مهارت انسانی یعنی داشتن قدرت و توانایی در زمینه ایجاد تفاهم و همکاری و انجام کار به وسیله دیگران، فعالیت مؤثر به عنوان عضوگروه، درک انگیزه های افراد و تأثیرگذاری بر رفتارآنان است - علاقه بند، .1386 -
مهارت ادراکی عبارت از توانایی درک مشکلات سازمان همراه با جزئیات تشکیل دهنده ی آن در موقعیتی مرتبط است - سید عباس زاده، . - 1374
در این تحقیق، مهارت فنی مدیران بر اساس وظایف شش گانه مدیران آموزشی مورد بررسی قرار گرفته است:
-1 برنامه آموزشی تدریس
-2 امور کارکنان آموزشی
-3 امور دانش آموزان
-4 روابط مدرسه و اجتماع
-5 تسهیلات و تجهیزات آموزشی
-6 اموراداری و مالی - علاقه بند، .1386 -
همچنین میزان مهارت انسانی مدیران با 6 شاخص کلی زیر مورد بررسی قرار گرفته است:
-1 توان بر قراری ارتباط وگوش دادن مؤثر -2 شناخت واحترام به افراد -3 دوست داشتن آنها -4 جو سازمان مناسب -5 درک نیاز ها، استعدادها و تفاوت های افراد -6 تأمین بهداشت روانی افراد - میرکمالی، .1378 -
