بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه بین ارزشیابی توصیفی وپیشرفت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدایی می باشد. این مطالعه با روش توصیفی - همبستگی انجام شد. گروه نمونه این پژوهش شامل 100 نفر از دانش آموزان مقطع ابتدایی شهر شهرکرد که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای انجام این پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد.
تحلیل داده ها به روش توصیفی و استنباطی شامل آزمون های همبستگی و تحلیل واریانس و سایر آزمون های مرتبط با استفاده نرم افزار spss18انجام شد. یافته های این تحقیق نشان داد که، بین ارزشیابی توصیفی وپیشرفت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدایی رابطه وجود دارد. ارزشیابی توصیفی باعث بهبود عملکرد ، کاهش استرس ، بهبود یادگیری و بهبود تعامل اجتماعی دانش آموزان دوره ابتدایی می شود.
مقدمه:
براساس مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش، ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در دورهی ابتدایی به شیوهی توصیفی پس از پنج سال اجرای آزمایشی از سال تحصیلی 88-89 به صورت پلکانی آغاز شده است.
تعریف ارزشیابی توصیفی:شیوهای از ارزشیابی تحصیلی- تربیتی است که اطلاعات لازم، معتبر و مستند برای شناخت دقیق و همهجانبهی فراگیران در ابعاد مختلف یادگیری، با استفاده از ابزارها و روشهای مناسب مانند کارپوشه، آزمونها - با تأکید بر آزمونهای عملکردی - و مشاهدات در طول فرآیند یاددهی- یادگیری به دست میآید؛ تا براساس آن بازخوردهای توصیفی مورد نیاز برای کمک به یادگیری و یاددهی بهتر در فضای روانی و عاطفی مطلوب برای دانشآموز، معلم و اولیا حاصل آید .
فرایند جمع آوری ، تجزیه و تحلیل و تفسیر اطلاعات حاصل از به کار گیری ابزارهای مختلف - آزمونهای مداد کاغذی ، آزمون های عملکردی ، ثبت مشاهدات ، بررسی تکالیف و فعالیتهاو... - از ابعاد مختلف جریان یادگیری وتصمیم گیری و ارائه بازخوردهای توصیفی مفید و مؤثر در جهت هدایت این جریان به سوی تحقق بهتر اهداف".در این نوع ارزشیابیمعلّم به دنبال اطلاعاتی است که براساس آن بتواند درباره بهبود فرایند یاددهی یادگیری دانشآموزان در کلاس تصمیمهای مناسب بگیرد.
این نوع ارزشیابی برای تشخیص ضعف ها، قوت ها و مشکلات فرایند یادگیری و اصلاح و بهبود آن به کار میرود. مهم ترین ویژگی این نوع ارزشیابی، جهتگیری اصلاحی و درمانی آن است که درموقع مناسب به معلّم و دانشآموز این فرصت و امکان را میدهد که تغییرات مطلوب را در روند فعالیتهای خود، در راستای تحقق بهتر اهداف و انتظارات آموزشی به عمل آورد. ارزشیابی کیفی و توصیفی، مقیاس ترتیبی جایگزین نمره می شود. این مقیاس کمتر ایجاد رقابت مینماید و انعطاف پذیری بیشتری دارد.
نکته مهم این که در حین فرآیند یاددهی یادگیری،دانشآموزان بازخورد ترتیبی - رتبه - یا فاصلهای - نمره - دریافت نمیکنند؛ زیرا تصور میرود که دریافت این نوع بازخوردها از سوی معلّم، فرآیند یادگیری دانشآموزان را سست مینماید. خلأ این نوع بازخوردها را بازخوردهای توصیفی، که بامعنا و مؤثرند، پر می کنند و دانشآموزان را در جهت شناخت وضعیت پیشرفت یادگیری خود قرار میدهند. آنان نیز از این طریق رهنمودهایی برای بهبود یادگیری دریافت میدارند. این گزارش بر خلاف کارنامه ی کمّی که شامل فهرستی از نام دروس ونمره ها ست، گزارش پیشرفت تحصیلی دانشآموز را که شامل توصیفی از وضعیت وی است، به والدین بازخورد میدهد. هم چنین در این گزارش تنها به وضعیت درسی صرف توجه نمیشود، بلکه به ابعاد عاطفی، جسمانی و اجتماعی توجه می شود. در گزارش پیشرفت تحصیلی،والدین به روشنی درمی یابند که در چه بخش از انتظارات آموزشی، قوت و ضعف دارد
.در این الگوی ارزشیابی ابزارهای جمعآوری اطلاعات متنوع شده اند و علاوه بر آزمون های مداد کاغذی ابزارهای دیگری چون پوشه ی کار، ابزارهای ثبت مشاهده، تکالیف درسی و آزمون های عملکردی و خود سنجی نیز مورد استفاده قرار میگیرند. این ابزارها اطلاعات بیشتر و وسیعتری را برای معلّم، فراهم میسازد و در نتیجه هم اعتبار اطلاعات به سبب تنوع در ابزارها، بیشتر میشود و هم قضاوت و داوری معلّم واقعی تر و منصفانهتر می گردد .تنوع بخشی به ابزارهای جمع آوری اطلاعات برای این هدف نیز صورت میگیرد که به ابعاد مختلف پیشرفت دانشآموزان توجه شود.
اساساً،پیشرفت تحصیلی دانشآموزانامری چند بعدی است و اگر بخواهیم نگاهی صرفاً کمّی به یادگیری و دانشآموزان نکنیم و تنها خطاهای او را شمارش ننمائیم، لازم است ابعاد کیفی یادگیری و پیشرفت دانشآموزان رامدّ نظر قرار دهیم این که :چگونه یاد میگیرند؟ چگونه بهتر یاد میگیرند؟مهارت های مختلف آنها چگونگی رشد می کنند؟ در الگوی ارزشیابی کیفی و توصیفی به سبب این که اطلاعات جمعآوری شده متنوع اند و شامل دادههای کمّی و کیفی است، تحلیل و ترکیب این دادهها و تصمیم های آموزشی مبتنی بر آن، از جمله تصمیمگیری درباره ارتقا یافتن یا ارتقا نیافتن دانشآموزانبه عهده ی معلّم و شورای مدرسه است. لذا اختیار تصمیمگیری به معلّم تفویض میشود، زیرا وی لایقترین فردی است که دربارهی دانشآموز میتواند تصمیم بگیردمعلّم. براساس شواهد گردآوری شده از فرآیند پیشرفت دانشآموز به دانشآموز اجازه ارتقا میدهد
«. ارزشیابی توصیفی«الگوی جدیدی است که تلاش می کند زمینه ای را فراهم سازد تا دانش آموزان در کلاس درس با شادابی و نشاط بهتر و بیشتر و عمیق تر مطالب درسی را یاد بگیرند. بنابراین، به جای توجه افراطی به آزمون های پایانی و نمره، روند یاددهی و یادگیری را در طول سال تحصیلی مورد توجه قرار می دهد و در راستای این توجه، رشد عاطفی و اجتماعی و حتی جسمانی دانش آموز را نیز در نظر می گیرد. این طرح با هدف بهبود کیفیت یادگیری و یاددهی و افزایش بهداشت روانی محیط یاددهی و یادگیری، تغییرات اساسی را در نظام ارزشیابی فعلی پیشنهاد کرده است.
از جمله تغییر مقیاس فاصله ای - 0تا - 20به مقیاس ترتیبی، تغییر ساختار کارنامه و تبدیل آن به کارنامه توصیفی تحت عنوان گزارش پیشرفت تحصیلی، تغییر و تنوع بخشی به ابزارها و روش های جمع آوری اطلاعات از وضعیت تحصیلی دانش آموز، مانند: پوشه کار، آزمون های عملکردی، فهرست وارسی و برگ ثبت مشاهدات، تغییر در رویکرد کلی ارزشیابی از ارزشیابی پایانی به ارزشیابی تکوینی و فرآیندی تغییر در مرجع تصمیم گیرنده در ارتقای دانش آموزان.
در این طرح، به جای امتحانات پایانی، معلم و شورای مدرسه، مرجع صاحب صلاحیت تصمیم گیری تعیین شده اند. ارزشیابی توصیفی چگونه می تواند در بروز و رشد خلاقیت دانش آموزان مؤثر واقع شود؟
اجرای آزمایشی طرح ارزشیابی توصیفی در مقطع ابتدایی از سال تحصیلی 82-83 با تحت پوشش بردن 200 کلاس پایه اول آغاز شد و در سال تحصیلی 83-84، 500 کلاس درس شامل 300 کلاس پایه اول و 200 کلاس پایه دوم و در سال تحصیلی 84-85 نیز یکهزار کلاس درس شامل 500 کلاس اول، 300 کلاس دوم و 200 کلاس سوم را تحت پوشش برد که در این سال شاهد افزایش 200 کلاس درس پایه اول به شکل غیررسمی با توجه به تقاضای استانها برای اجرای طرح بودیم.پس از پژوهش های انجام شده در خصوص نحوه اجرای طرح از سوی پژوهشگاه آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش وپرورش مصوب کرد تا این طرح بدون هیچ افزایش پوششی در سالهای تحصیلی 85-86 و 86 - 87 نیز به مدت 2 سال به اجرای آزمایشی درآید و مجددا ارزیابیهایی از روند اجرا صورت گیرد. همچنین این شورا مقرر کرده است :
شورای سیاستگذاری پیشگیری امور طرح ارزشیابی توصیفی" در معاونت آموزش و پرورش عمومی وزارت آموزش و پرورش تشکیل گردد. کمیتههایی برای تغذیه این شورا اعم از کمیته علمی و مبانی نظری،کمیته بازنگری در روشها و بویژه کارنامه توصیفی، کمیته اجرایی و پشتیبانی نیز تشکیل شده است.بر این اساس در سال تحصیلی جاری، 1076 کلاس درس تحت پوشش طرح رفتند که از این بین 200 کلاس درس پایه سوم تحت پوشش طرح به چهارم انتقال یافته و از پوشش خارج شدند و هم اکنون 300 کلاس پایه سوم، 500 کلاس پایه دوم و 500 کلاس پایه اول تحت پوشش طرح هستند و 206 کلاس درس اضافی نیز جزء همان آمار افزایش داوطلبانه کلاسهای درس بودهاند؛
لذا بر اساس دستورالعمل شورای عالی آموزش و پرورش جذب پایه اول در طرح صرفا به تعداد خروجیهای این پایه در سال گذشته بوده است. همچنین در بخشنامه ای درخصوص دانش آموزانی که به پایه چهارم دبستان رفته و از پوشش طرح ارزشیابی توصیفی خارج شده اندآمده است که امسال این دانشآموزان با روش معمول اما با تاکید بر ارزشیابیهای مستمر، آزمونهای عملکردی و پرهیز از اضطراب امتحان تحت آموزش قرار گیرند و سعی شود معلمانی که نگاه توصیفی دارند در این حوزه به کار گرفته شوند.
در گزارش تحقیقات گروه اندازه گیری و ارزشیابی آموزشی پژوهشکده تعلیم وتربیتِ پژوهشگاه مطالعات آموزش وپرورش عمده نقطه قوت به عنوان دستاورد طرح، کاهش محسوس و بالای اضطراب دانشآموزان، بهبود نسبی نگرش دانشآموزان نسبت به کسب علم و دانش و گرایش به تحصیل ذکر شده است.بر مبنای گزارش اخیرالذکر وضعیت دروس انشا، جملهنویسی، خواندن، علوم و ریاضی دانشآموزان مشمول طرح ارزشیابی توصیفی نسبت به دانشآموزان غیر مشمول تفاوت داشته است بعلاوه روشهای کیفی یاددهی - یادگیری در کلاسهای مشمول طرح بهتر اجرا شده و زمینه گرایش دانشآموزان به ارزشیابی گروهی و فرایندی، اجرای روش تدریس فعال از سوی معلم، افزایش انگیزه و بازخورد های فرایندی را فراهم کرده است.
ضرورت تحقیق : .1 فراهم آوردن محیط مناسب برای رشد فکری دانش آموزان..2نظارت بر علاقه و اشتیاق دانش آموزان به یادگیری و سوق دهی مناسب به آن .3.ایجاد انگیزه و تشویق دانش آموزان در جهت ارتقاء پیشرفت تحصیلی که از اهداف تحقیق به شمار می آید و وجود آسببها و کاستیهای موجود نظام ارزشیابی تحصیلی که در آن متاسفانه امتحان خود تبدیل به هدف گردیده است.
