بخشی از مقاله
چکیده: امروزه اعتیاد به اینترنت - - internet addictionبه عنوان یک اختلال روانشناختی در علم روانشناسی و پزشکی مطرح شده است . اعتیاد به اینترنت مشکلی است که در جوامع و فرهنگهای مختلف به چشم میخورد .مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطه اعتیاد به اینترنت و سلامت روان در250 نفر دانش آموزان مقطع دبیرستان شهرستان ارومیه در سال تحصیلی 1392 ،طراحی و اجرا شده است که به روش نمونهگیری تصادفی خوشهای انتخاب شدند .
ابزار پژوهش شامل دو پرسشنامه اعتیاد اینترنتی است . تحلیل داده ها از طریق نرم افزار SPSS انجام گرفت . نتایج پژوهش نشان داد که از بین فرضیههای مطرحشده بین استفاده از اینترنت و بازیهای رایانهای با مولفههای اساسی بهداشت روان یعنی افسردگی، اضطراب، عصبیبودن و اختلالات خواب رابطه معنیدار وجود دارد . ولی بین احساس بیارزش بودن ، عدم اعتماد به نفس و لذت بردن از زندگی رابطه معنیداری وجود ندارد.
-1 مقدمه
اولین بار مفهوم اعتیاد به اینترنت توسط یانگ - 1996 - مطرح شد و این مفهوم موضوع جدال برای دو گروه دانشگاهیان و پزشکان گردید. در ابتدا طرح آن بسیار طنزگونه مینمود. اعتیاد اینترنتی در سال 2006 توسط انجمن پزشکی آمریکا به عنوان اختلال روانی شناخته شد. میزان استفادهی 38 ساعت در هفته از اینترنت در - DSM 5 - را مبنای اعتیاد به اینترنت میگیرند. البته این نوع استفاده را باید جدای از استفاده از اینترنت برای اهداف کاری و لذا با عنایت به پژوهشهای اندکی که در این زمینه در شهرستان ارومیه صورت گرفته است محققین پژوهش حاضر به بررسی رابطه سلامت روان و اعتیاد به اینترنت و بازیهای رایانهای در دانشآموزان مقطع دبیرستان شهرستان ارومیه در سال تحصیلی 1392 پرداختهاند .
طبق تحقیقات در دانشگاه »هاروارد« بین 5 تا 10 درصد از کاربران از اعتیاد اینترنتی رنج میبرند. آمارهای پژوهش در ایران نیز نشان میدهد که بیشتر کاربران دارای اعتیاد به اینترنت در ایران پسر هستند و همچنین میزان اعتیاد افراد مجرد به اینترنت چندین برابر افراد متأهل است - پایگاه خبری ایگنا - . اعتیاد اینترنتی نوعی اختلال روان شناختی - اجتماعی است که شامل نوعی وابستگی رفتاری به اینترنت است و استفادهی بیمارگونه و وسواسی از اینترنت را شامل میشود.
در خصوص علت شناسی اعتیاد به اینترنت، مطالعات اخیر عواملی را به عنوان پیشبینیکنندههای این اختلال مطرح کردهاند . یکی از پیشبینیکنندههای مهم اعتیاد جو خانواده و شیوههای فرزندپروری است - یانگ 1999 ؛ نام . - 2002 برای مثال تعدادی مطالعه انجام شده در کشور کره به عوامل خانوادگی اشاره کردهاند که در اعتیاد به اینترنت در نوجوانان اثر گذار بوده است . اگر چه قسمت اعظم این مطالعات بر ارتباط بین ویژگیهای حمایتی و نگرشهای والدینی، ارتباطات و هم بستگی درون خانواده متمرکز شدهاند با این وجود اطلاعات اندکی درباره خشونت خانواده و رابطه آن با اعتیاد به اینترنت موجود است.
-2بیان مسأله
اینترنت یک وسیله ارتباطی بسیار مهم است و زندگی روزانه ما را درخانه ، محیط آموزشی ومحیط کارتغییرداده است.اینترنت نه تنها کاربردهای فراوانی درزندگی روزمره بشر امروز دارد، بلکه واجد ویژگیهای خاص و منحصر به فردی است که جذابیت آن را صد چندان میکند تقاضای فزاینده به تکنولوژی اینترنت برای بسیاری از افراد با مشکلات عمده بهداشت روانی و ارتباطات اجتماعی ناسالم،همراه بوده است.مسئله استفاده مفرط و آسیبشناسانه از این فناوری و اعتیاد به اینترنت، توجه روانشناسان و سایر محققین را به خود جلب کرده است. تروئر،کائو و همکاران، یلولیس و همکارانش و لیوشانگ ، خاطر نشان کردند که استفاده مفرط از اینترنت ، تأثیر سوئی روی بهداشت روانی دانشجویان گذاشته است .
این محققان همچنین متذکر شدند دانشجویانی که استفاده مفرط وآسیبشناسانه از اینترنت داشتند ، درمقایسه با دانشجویانی که دارای چنین تجربههایی نبودند،آسیب شناسی ومشکلات روانی بیشتری را نشان دادند. دیدگاه دیگری هم در این راستا وجود دارد . این دیدگاه به اثر ترکیبی معتقد است. در این دیدگاه نتیجه ویژگیهای شخصیتی همچون عزت نفس است که بر فراوانی و انواع گوناگون استفاده از اینترنت و روابط فرزندان با خانواده اثر می گذارد . با عنایت به تحقیقات اندکی که در کشور ایران در زمینه شیوع اعتیاد اینترنتی و بازیهای رایانه ای و از جمله در شهرستان ارومیه در بین نوجوانان صورت گرفته است ، پژوهش حاضر به بررسی رابطه اعتیاد به اینترنت و بازیهای رایانه ای و سلامت روان در بین دانش آموزان مقطع دبیرستان می پردازد.
-3ابزار سنجش
پرسشنامه اعتیاد اینترنتی : پرسشنامه اعتیاد اینترنتی شامل 20 سوال میباشد و توسط یانگ در سال - - 2002 ساخته شده است . این پرسشنامه در سبک مقیاس 6 درجه ای - به ندرت ، گهگاهی ،غالباً ، به کرات ، همیشه ، وشامل حال من نمیشود. - اعتیاد اینترنتی را میسنجد و به روش لیکرت نمره گذاری می شود .
پرسشنامه سلامت عمومی :GHQپرسشنامه سلامت عمومی یک پرسشنامه سرندی مبتنی بر روش خودگزارشدهی است که در مجموعههای بالینی با هدف ردیابی کسانی که دارای یک اختلال روانی هستند مورد استفاده قرار میگیرد - گلد برگ 1972 به نقل از تقوی . - 1380 این پرسش نامه دارای دو فرم 28 سوالی و 12 سوالی می باشد و در این طرح به دلیل صرفه جویی در وقت و هزینه از فرم 12 سوالی استفاده خواهد شد . روش تحلیل داده ها در این پژوهش به وسیله نرم افزار spss انجام می شود که برای بخش توصیف دادها به منظورتعیین روابط بین متغیرها از شاخص های میانگین، انحراف استاندارد و ضریب همبستگی استفاده می گردد و در بخش تحلیل داده ها برای پاسخگویی به سؤالات تحقیق و اثبات فرضیه های پژوهش از آزمون مرتبط تحلیل رگرسیون بهره گرفته می شود.
-4 تحقیقات پیشین
هونگ و همکاران - 2010 به نقل از پارک و همکاران - 2010 در تحقیقی به بررسی سلامت روان، ویژگیهای شخصیتی و سبک فرزندپروری در نوجوانان معتاد به اینترنت پرداختند . نتایج مطالعه حاکی از نمرات بالاتر گروه معتاد به صورت معناداری در خرده مقیاس های وسواس ، حساسیت بین فردی ، افسردگی ، اضطراب ، خشونت و تفکرات پارانوئیدی بالاتر از گروه کنترل بود . نتایج تست آیزنگ نشان داد افراد وابسته به اینترنت سطوح پایینتری از برونگرایی را داشتند و سطوح روانپریشی در مقایسه با گروه کنترل در آنها بالاتر بود . همچنین نتایج پرسشنامه سبک فرزندپروری نشان داد از نظر افراد معتاد به اینترنت والدین گرمی لازم را نداشتند و بسیار طردکننده و تنبیهگر - خصوصاً مادر - توصیف شده بودند .
لی و زانگ - - 2004 در مطالعهای به بررسی رابطه سبک های فرزندپروری و اعتیاد به اینترنت در دانشجویان پرداختند . نتایج نشان داد گروه معتاد به اینترنت سبک فرزندپروری کاملاً متفاوتی در مقایسه با گروه غیر معتاد داشتند . به طوری که در محیط خانوادگی معتادان به اینترنت ، مداخله ، تنبیه افراطی و تمایل به سرپیچی کردن بیشتری وجود داشت . گروه دیگر از محققان معتقدند دستیابی به اینترنت در محیط خانه ممکن است به طرز منفی الگوهای تعاملی والدین - فرزندان را تغییر دهد - وات و وایت 1999 ؛ لنهارت ، لویس ، 2001 ، مسچ - 2003 و باعث بروز تعارضات بین نسلی و کاهش همبستگی خانوادگی شود .
به بیان دیگر استفاده از اینترنت وقتگیر است و چنانچه کودکان مدت زیادی را در اینترنت بگذرانند این مساله میتواند بر مدت زمانی را که آن ها باید با والدین خود بگذرانند اثر بگذارد - کرات و همکاران ، 1998 ؛ کاتز و رایس . - 2002از آنجا که اختصاص وقت با یکدیگر پیش شرط یک رابطه خوب بین والدین و فرزندان است از این رو کاهش در این مدت زمان فاکتوری تعیین کننده در کاهش همبستگی خانوادگی است - سابراه مینام و همکاران، 2001 به نقل از مسچ . - 2006 از طرفی با توجه به این که اطلاعات کودکان امروز درباره اینترنت از والدین بیشتر است این خود می تواند باعث بروز تعارضات بین نسلی شود.
-5 نتیجهگیری
نتایج یافته ها نشان میدهد که بین اعتیاد اینترنتی و اعتیاد به بازیهای رایانهای بر اساس سطوح مختلف اعتیاد - خفیف، متوسط و شدید - تفاوت وجود دارد . بدین معنی که دانش آموزی که در سطح اعتیاد متوسط تا شدید قرار میگیرد فرضیه پژوهش - بین نشانه های اضطراب و افسردگی و اعتیاد اینترنتی و بازیهای رایانه ای بر اساس سطوح مختلف اعتیاد رابطه وجود دارد - .تایید میگردد - جدول . - 1 یعنی بین نشانههای افسردگی و اضطراب و اعتیاد اینترنتی شدید با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون رابطه معنیدار وجود دارد .
علائم اعتیاد اینترنتی در دانش آموزان عبارتند از کمخوابی به دلیل استفاده مفرط از اینترنت، خستگی مفرط ، پایین آمدن نمرات تحصیلی، صرف وقت کم با خانواده و دوستان ، زود رنجی در هنگام استفاده از اینترنت. درخصوص ارتباط مثبت افسردگی و اضطراب با اعتیاد شدید اینترنتی و بازیهای رایانه ای ، نتایج پژوهش حاضر با یافته های هونگ و همکاران - 2010 به نقل از پارک و همکاران - 2010 سلف هات و همکاران - - 2007 کیم و همکاران - - 2006 یانگ و تانگ - - 2004 دیویس و همکاران - - 2002 لارز و همکاران - - 2003 چانگ و همکاران - - 2008 لی و همکاران - - 2010 چو - - 2004 همخوان است نتایج یافتهها نشان می دهد که بین نشانگان شخصیتی از قبیل اعتماد به نفس، احساس بیارزشی و تصمیمگیری ارتباط آماری معنیدار و مستقیمی وجود ندارد.
ولی بطور غیر مستقیم در بین استفادهکنندگان از اینترنت بر اساس سطوح مختلف تفاوت وجود دارد . بدین معنی که در استفاده خفیف تا متوسط ارتباط بین متغیرهای اعتماد به نفس ، بیارزشی و تصمیمگیری ارتباط معنیدار نیست . ولی در استفاده افراطی از اینترنت و بازیهای رایانه ای همخوانی وجود دارد . در همین راستا برخی از پژوهشها نشان دادهاند که کاربرد افراطی از اینترنت منجر به محدودیت در برقراری ارتباط با دیگران شده و همین امر باعث اختلال در امر تصمیمگیری، برقراری ارتباط و شکنندگی اعتماد به نفس می گردد .
