بخشی از مقاله
راهکارهاي علمي استفاده از پساب در فضاي سبز و Roof Garden (مطالعه موردي شهر شيراز)
چکيده
ايران با موقعيت جغرافيايي خود، در منطقه نيمه خشک کره زمين و کمربند خشک آسيا قرار گرفته است . وجود دو کوير بزرگ (دشت لوت و دشت کوير) خود شاهدي بر اين مدعا است . در حاليکه در منطقه آسام هند، سالانه ١٢ متر باران مي بارد، در بعضي از مناطق ايران ساليانه کمتر از ٢٠٠ ميلي متر بارش گزارش شده است .
مطالب فوق ارزش آب را در کشورمان نشان مي دهد. گذشتگان ما ارزش آب را مي دانستند و به حفظ و نگهداري آن مي پرداختند. به عنوان مثال ، قنات را اختراع کردند که خود يکي از شاهکارهاي مديريت منابع آب است . در عصر حاضر با پيشرفت تکنولوژي، صنعتي شدن ، ايجاد شهرنشيني و افزايش روزافزون آن و عوامل ديگر، پساب نيز بوجود آمد و مديريت موثر اين است که چگونه به آن نگاه مي کنيم ، به ديده فرصت يا مشکل .
طبق تحقيقات به عمل آمده ، هزينه هر متر مکعب پساب تقريبا نيم هزينه آب خام مي باشد. در اين مقاله سعي شده است که کاربرد استفاده از پساب در بامهاي سبز (Roof Garden) و در فضاهاي سبز (مورد مطالعه در شهر شيراز)، همراه با ارائه راهکارهاي علمي مورد بررسي قرار گيرد.
کلمات کليدي : پساب ، مديريت منابع آب ، بام سبز، آب ، فضاي سبز، بهره وري
مقدمه
يکي از مهمترين چالشهايي که بشر در قرن بيست و يکم با آن روبرو است ، مساله آب و نحوه مديريت آن است . يکي از راهکارهايي که مي توان اين چالش را به يک فرصت تبديل کرد، پساب مي باشد. استفاده مجدد از آب ، يکي از عناصر بنيادي از يک مديريت آگاهانه و موثر از يک منبع در دسترس مي باشد. در صورتي که سياست هاي ملي بعضي از کشورها (حتي پر آب و صنعتي ) بربهره وري هر چه بيشتر اين بخش تخصيص يافته است اما در ايران هنوز جزء سياستهاي استراتژيک براي مقابله با بحران بي آبي آنچنان که بايد و شايد قرار نگرفته است که اين مهم نياز به فرهنگ سازي ، پذيرش عمومي و عزم راسخ مسئولان و به تبع آن جامعه را دارد.
- تحقيقات انجام شده در مورد پساب در جهان و ايران
در مورد پساب تحقيقات زيادي انجام شده است ولي نکته اي که حائز اهميت است ، ين است که اطلاعات اين تحقيقات براي ساير کشورها قابل استفاده نيست و محققان اروپايي و آمريکايي اعلام نموده اند که در مورد پساب در هر منطقه بايد مطالعات دقيق محلي انجام گيرد. در ذيل به چند تحقيق اشاره خواهد شد:
يکي از اولين تحقيقات علمي در مورد پساب در سال ١٨٥٧ تا ١٨٦٥ميلادي در انگلستان براي دفع فاضلاب شهري صورت گرفت . در سال ١٨٧٦ ميلادي اداره بهسازي کالج کشاورزي دانشگاه Rutgers در قراردادي با متصدي ارتش ايالات متحده جنبه هاي بهداشت عمومي سبزيجات رشد داده شده در خاکي که با پساب آبياري مي شوند را مطالعه نمودند و نتيجه گرفتند که خام خوري آنها مجاز نمي باشد.
در سال ١٨٨٠ميلادي ، Sepp به اين نتيجه رسيد که براي جلوگيري از بيماريهاي ش يع که توسط پساب ها ايجاد مي شود، بايست آنها را گندزدايي کرد.
در سال ١٩٧١ميلادي ، Krishna swami بر اساس مطالعاتي که انجام داد موجب تصويب استانداردهايي ، جهت دفع پساب در زمين ها گرديد.
در سال ١٩٧٨ميلادي ، موسسه تحقيقات کشاورزي تونس ، تحقيقاتي انجام داد و اعلام نمود ميزان توليد محصولات در آبياري با پساب بيشتر از آبياري با آبهاي زيرزميني مي باشد، اما در آبياري از محصولاتي که بصورت خام مصرف مي شوند، مانند زيتون و درختان ميوه نبايد از پساب استفاده شود.
در سال ٢٠٠٧ميلادي ، Yoonchung و همکارانش در کره بر روي ضدعفوني پساب با استفاده از پرتو uv براي استفاده مجدد براي آبياري کشاورزي مطالعاتي انجام دادند.
در ايران نيز تحقيقات زيادي انجام شده است که در ادامه به چند نمونه از آنها اشاره مي شود:
در سال ١٣٧٨شمسي ، آقاي علي ترابيان ، تحقيقاتي بر روي آبياري فضاي سبز با پساب تصفيه شده فاضلاب تهران انجام داد و به اين نتيجه رسيد که بايست براي آبياري از عمليات گندزدايي براي پساب استفاده کرد ولي پساب ها از نظر شيم اييي مشکلي ندارند.
در سال ١٣٨٢شمسي ، آقاي هادي پورداراو آقاي مسعودي زيني ، روي پساب تصفيه شده بيمارستاني براي آبياري فضاي سبز مطالعات شيميايي ميکروبي در طول يک سال انجام دادند و نتيجه گرفتند کيفيت پساب ها در رديف آبهاي متوسط براي آبياري قرار مي گيرد.
در سال ١٣٨٨شمسي ، خانم ماريا فروزان در شهر شيراز بر روي کيفيت شيميايي و ميکروبي پساب ها براي استفاده در شهرستان سروستان تحقيق کرده اند.
استفاده از پساب ها در نقاط مختلف جهان
از پساب ها با توجه به کيفيت و ک يت که در مراحل مختلف تصفيه به دست آورده است در موارد مختلف استفاده مي شود. در اروپا به علت بارش کافي ، آب و هواي معتدل، آبهاي زيرزميني و سطحي غني ، کاربرد پساب در کشاورزي مرسوم نيست ، بلکه در بخش صنعت از آن استفاده مي شود. در يالات متحده در تمامي بخشها به خصوص در بخش صنعت از آن استفاده مي شود. در ژاپن ٢٣% آب مصرفي در مواردي مانند آبياري فضاي سبز، شستشوي سرويس هاي بهداشتي و در امر صنعت از پساب استفاده مي شود. در کشور چين بيشترين استفاده از پساب در بخش کشاورزي و پرورش آبزيان است . در سنگاپور ٨٠% آب مصرفي و کشاورزي و مصارف ديگر از پساب مي باشد و در ميان کشورهاي جهان رتبه اول را دارا مي باشد. در کشورهاي خاورميانه با توجه به خشک و نيمه خشک بودن منطقه جغرافيايي ، استفاده از پساب به خصوص در کشورهاي اسرائيل ، عربستان صعودي و کويت روز به روز بيشتر مي شود.
استفاده از پساب در شيراز
شهر شيراز، مرکز استان فارس ، بر روي جلگه طويلي به طول ١٢٠کيلومتر و عرض ١٥ يلومتر در طول شرقي ٥٢ درجه و ٢٥تا ٣٦دقيقه و عرض شمالي ٢٩درجه و ٣٣تا ٤١دقيقه در فاصله تقريبا ١٠٠٠کيلومتري جنوب تهران واقع شده است . ارتفاع شيراز از سطح دريا بين ١٤٩٠متر در منتهي اليه شرقي شهر و حدود ١٧٠٠ متر در غرب آن متغير است . محل تصفيه خانه آن در ناحيه ترکان واقع در جنوب شرقي شيراز در زميني با وسعت حدودا ٧٢هکتار مي باشد. استفاده از پساب از سال ١٣٨٧با سرمايه گذاري اوليه حدودا هفده ميليارد تومان آغاز شد و در هر ثانيه ١٠٠٠ليتر پساب را تصفيه مي کند که به رودخانه مجاور تاسيسات براي مصارف کشاورزي وارد مي شود و پارک د ياچه نمک و فضاهاي سبز آن توسط آبهاي پساب آبياري مي شود و باقيمانده براي استفاده کشاورزان شهرستان سروستان بالقوه مهيا مي باشد و مورد استفاده قرار مي گيرد.
سابقه تدوين استانداردهاي پساب در کشاورزي و فضاي سبز در جهان و ايران
گرچه از قرن ١٩ استفاده از فاضلاب در آبياري کشاورزي و فضاي سبز رواج داشت ولي تا اوايل قرن بيستم اين کار تابع هيچ مقررات خاصي نبود. به علت بوجود آمدن بيماريها، کشورهاي مختلف هر کدام مقرراتي در مورد پساب ها وضع کردند. اولين استاندارد جهاني استفاده از پساب در کاليفرنيا در سال ١٩١٨وضع شد. در سال ١٩٨٥در سوئيس رهنمودهاي کيفي انگلبرگ جهت آبياري با پساب با دقت بيشتري وضع شد. در سال ١٩٨٩بازبيني هايي در مورد استفاده از پساب انجام و ميزان استاندارد هر پساب با توجه به کاربرد آن مورد بازنگري قرار گرفته است و سازمان FAO در مورد پساب استانداردهايي جهت آبياري در کشاورزي تدوين و منتشر نموده است . در ايران نيز در سال ١٣٧٣ مجموعه استاندارد خروجي فاضلاب ها را بر اساس سه محيط پذيرنده (آب سطحي ، کشاورزي ، آبهاي زيرزميني ) منتشر کرده است .
برخي از موارد استفاده از پساب در ايران و جهان
الف -استفاده در زمينه کشاورزي
ب - استفاده در پرورش آبزيان
ج -استفاده در صنايع
و- استفاده در مصارف تفريحي
ه -استفاده در تزريق به آبهاي زيرزميني
ي -استفاده براي آب مصرفي خانوارها
آب لوله کشي که در منازل ما وجود دارد، حتي در يک شهر (خصوصا اگر وسعت آن شهر بزرگ باشد) از نظر کيف ي تي يکسان نيست . بديهي است که مي بايست حداقل استانداردهاي اداره بهداشت و محيط زيست را دارا باشد. اما با توجه به منبع تامين کننده ،آنها داراي سبکي و سنگيني و مواد معدني و ... متفاوتي مي باشند. در مورد پساب نيز وضع به همين ترتيب است البته با اين تفاوت که ميزان تصفيه (اينکه چند مرحله فاضلاب تصفيه شود و با چه روشها، با چه مواد و تکنولوژي اين کار انجام مي شود) در کيفيت پساب موثر است و اين کي يت ، نوع فرهنگ استفاده کنندگان ، وضعيت اقتصادي ، سياست هاي دولت و ... است که نوع استفاده از پساب را مشخص مي کند.
بعد از آب که يکي از نعمت هايي است که بيشترين منفعت را به انسان مي رساند، درخت و فضاي سبز است که همانند ريه هاي يک انسان مفيد و بدون جايگزين مي باشد و هيچ انسان عاقلي تاکنون به انکار اين مهم راي نداده است و اين امر يک مساله بديهي به حساب مي آيد. درختان و فضاي سبز بيشترين مزيتي که براي انسان دارد، علاوه بر تامين غذا و چوب و ... مساله اکسيژن سازي است . هر جا که گياهي باشد، زندگي نيز هست . اگر بخواهيم مقايسه تطبيقي انجام دهيم ، در کشورهاي غربي ، از اين نعمت خداداي بيشترين بهره برداري را انجام داده اند، به خصوص در اروپا با توجه به اينکه بيابان وجود ندارد و گويي گياهان يکي از
